Ts 55/05
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
31/1/B/2006
POSTANOWIENIE
z dnia 18 stycznia 2006 r.
Sygn. akt Ts 55/05
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Andrzej Mączyński,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Jana Macieja Ostrowskiego w sprawie zgodności:
art. 4011 § 1 i 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 45 oraz art. 190 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE:
W skardze konstytucyjnej z 14 kwietnia 2005 r. skarżący zakwestionował zgodność z Konstytucją art. 4011 § 1 i 2 kodeksu postępowania cywilnego. Zaskarżonym przepisom skarżący zarzucił niezgodność z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 45 oraz art. 190 ust. 4 Konstytucji, polegającą na tym, że umożliwiają one wznowienie postępowania wyłącznie wówczas, gdy wyrok Trybunału Konstytucyjnego, orzekający o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, wchodzi w życie po prawomocnym zakończeniu postępowania w danej sprawie, a nie przed jego wszczęciem. Takie rozwiązanie prowadzi – zdaniem skarżącego – do nieuzasadnionego w świetle zasad sprawiedliwości społecznej zróżnicowania podmiotów prawa oraz pozbawieniu pewnej ich grupy prawa do sądu, rozumianego jako prawo do wznowienia postępowania sądowego.
Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z następującą sprawą. Skarżący wystąpił ze skargą o wznowienie postępowania w sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Gdyni z 10 września 2003 r. W wyroku tym sąd oddalił powództwo skarżącego o eksmisję uznając, że wypowiedzenie przez skarżącego umowy najmu, dokonane 25 lipca 2001 r., naruszało obowiązujący wówczas art. 9 ust. 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.). W uzasadnieniu skargi o wznowienie postępowania skarżący wskazał, że będący podstawą zaskarżonego wyroku przepis został uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją (wyrok TK z 2 października 2002 r., sygn. K 48/01, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 62).
Postanowieniem z 28 czerwca 2004 r. (sygn. akt I C 1473/02), Sąd Rejonowy w Gdyni odrzucił skargę o wznowienie postępowania uzasadniając, że została ona wniesiona przez skarżącego po upływie miesięcznego terminu określonego w art. 4011 § 2 k.p.c. W przypadku skarżącego termin ten liczony być winien od dnia 10 października 2002 r., tj. dnia wydania Dziennika Ustaw Nr 168, w którym pod pozycją 1383 ogłoszony został wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 48/01.
Zażalenie skarżącego na opisane wyżej postanowienie zostało oddalone postanowieniem Sądu Okręgowego w Gdańsku z 7 stycznia 2005 r. (sygn. akt III Cz 2399/04). W uzasadnieniu tego postanowienia podzielono argumentację sądu I instancji odnośnie przekroczenia przez skarżącego terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania.
W uzasadnieniu skargi konstytucyjnej skarżący podkreślił wadliwość stanowiska, jakie sądy orzekające w sprawie zajęły w kwestii daty utraty mocy obowiązującej przepisu uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją. W szczególności zauważył, że nie jest możliwe wznowienie postępowania w sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem sądowym, jeżeli wyrok Trybunału, stwierdzający niekonstytucyjność przepisu, będącego podstawą wyroku sądowego, ogłoszony został przed uprawomocnieniem się tego wyroku sądowego. W ocenie skarżącego, takie rozwiązanie nasuwa wątpliwości, co do sensu skargi konstytucyjnej oraz skargi o wznowienie postępowania, po korzystnym dla skarżącego orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego. Skarżący podkreślił ponadto, że sądy rozpatrujące jego sprawę wadliwie zinterpretowały treść art. 190 ust. 3 Konstytucji. Zdaniem skarżącego, jeżeli Trybunał Konstytucyjny nie określa terminu utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego, to w sytuacji, gdy podstawą wyroku Trybunału jest niezgodność z Konstytucją, należy przyjąć, iż naruszenie takie powstaje już w dacie uchwalenia kwestionowanego przepisu. Z tą też datą wadliwy przepis winien utracić moc obowiązującą.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków formalnych wniesionej skargi konstytucyjnej, przez wskazanie sposobu, w jaki zakwestionowany w niej art. 4011 § 1 i 2 k.p.c. naruszył konstytucyjne prawa skarżącego.
W piśmie z 22 sierpnia 2005 r. pełnomocnik skarżącego wyjaśnił, że zaskarżony przepis k.p.c. pozbawia skarżącego możliwości wznowienia postępowania sądowego w sprawie, w której podstawą prawną wydanego orzeczenia był przepis uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją. Skarżący wyjaśnił, że jego zamiarem było doprowadzenie do zaskarżenia tego przepisu do Trybunału Konstytucyjnego. Ponieważ jednak, w wyniku wcześniej złożonego wniosku przez Rzecznika Praw Obywatelskich, przepis został uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, wniesienie skargi konstytucyjnej byłoby spóźnione i zbędne. Z drugiej strony, z powodu regulacji art. 4011 § 1 i 2 k.p.c. nie jest możliwe skorzystanie przez skarżącego z wyroku Trybunału Konstytucyjnego, z tego powodu, że miesięczny termin do wniesienia skargi o wznowienie postępowania biegnie od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału. Pomimo więc uznania przepisu ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego za niekonstytucyjny, skarżący nie może uzyskać zmiany wyroku Sądu Rejonowego w Gdyni z 10 września 2003 r.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela. Ochrona ta jest realizowana dwuetapowo. Etapem pierwszym jest stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny, że przepis prawny, który stanowił podstawę ostatecznego orzeczenia dotyczącego określonych w Konstytucji wolności lub praw skarżącego, jest niezgodny z Konstytucją. Wzorcem kontroli konstytucyjności w sprawie wszczętej w wyniku wniesienia skargi konstytucyjnej może być tylko taki przepis Konstytucji, który jest podstawą przysługujących skarżącemu wolności lub praw podstawowych. Etapem drugim jest ponowne rozpatrzenie przez sąd lub organ administracji publicznej sprawy, w której podstawą rozstrzygnięcia był przepis, którego niezgodność z Konstytucją została stwierdzona wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego. Wyrok ten nie uchyla sam przez się tego rozstrzygnięcia.
Przedmiotem poddanej wstępnemu rozpoznaniu skargi konstytucyjnej skarżący uczynił art. 4011 k.p.c., nie konkretyzując danych dotyczących Dziennika Ustaw, w którym ogłoszono tekst tego przepisu. W czasie rozstrzygania przez sądy sprawy skarżącego przepis ten brzmiał: „§ 1. Można żądać wznowienia postępowania również w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego został wydany wyrok. § 2. W sytuacji określonej w § 1 skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego”. Od 6 lutego 2005 r. art. 4011 k.p.c. obowiązuje w innym brzmieniu. Zgodnie z art. 1 pkt 15 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98), nadano temu przepisowi brzmienie odpowiadające dotychczasowemu art. 4011 § 1 k.p.c. Uwzględnienie wskazanych wyżej przesłanek wniesienia skargi konstytucyjnej prowadzi do wniosku, iż przedmiot analizowanej skargi stanowi art. 4011 k.p.c., w jego brzmieniu obowiązującym w chwili orzekania przez sądy w sprawie skarżącego.
Funkcją art. 4011 § 1 i 2 k.p.c. jest rozwinięcie i konkretyzacja unormowania przewidzianego w art. 190 ust. 4 Konstytucji. Zgodnie z treścią tego przepisu: „Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania”. Precyzując treść wynikającego z tego przepisu prawa podmiotowego, które naruszone miałoby być kwestionowanym unormowaniem k.p.c., skarżący wskazuje na uniemożliwienie wznowienia postępowania w sytuacji, gdy wyrok TK, orzekający o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją wchodzi w życie nie po prawomocnym zakończeniu postępowania w sprawie, ale przed jego wszczęciem. Wobec tego przyjąć należy, że konstytucyjny wzorzec dla kontroli art. 4011 § 1 i 2 k.p.c. skonstruowany został przez skarżącego w pierwszej kolejności w oparciu o art. 190 ust. 4 Konstytucji. Pozostałe wymienione w skardze przepisy konstytucyjne ujmować zaś należy w związku z tym, zasadniczym dla sformułowanych przez skarżącego zarzutów, przepisem. Jest to uzasadnione także tym, że w treści skargi nie zawarto argumentów świadczących o niezgodności zaskarżonego przepisu k.p.c. z tymi przepisami.
Oceniając argumentację skarżącego stwierdzić należy, iż sformułowane w skardze konstytucyjnej zarzuty dotyczące niezgodności zaskarżonego przepisu z art. 190 ust. 4 Konstytucji uznane być muszą za oczywiście bezzasadne. Skarżący zdecydowanie zbyt szeroko, a przez to błędnie, ujmuje treść prawa do wznowienia postępowania sądowego, aktualizującego się w następstwie wyroku Trybunału Konstytucyjnego, w którym stwierdzona została niekonstytucyjność przepisu będącego podstawą prawomocnego orzeczenia wydanego w postępowaniu, do wznowienia którego zmierza skarżący.
Przede wszystkim przyjąć należy, że z samej treści art. 190 ust. 4 Konstytucji wynika jednoznacznie, że wyrażone w nim prawo odnosić należy do sytuacji, w której konkretne postępowanie sądowe lub administracyjne zostało wszczęte i doprowadzono w nim do wydania prawomocnego orzeczenia sądowego lub ostatecznej decyzji administracyjnej, opartych na niezgodnym z Konstytucją przepisie. Wydanie orzeczenia kończącego postępowanie musiało więc nastąpić zanim Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok, w którym stwierdzona została niekonstytucyjność przepisu będącego podstawę prawną takiego orzeczenia. Wyrok TK pozbawia mocy obowiązującej przepis niezgodny z Konstytucją (art. 190 ust. 3 Konstytucji). Oznacza to, że ustaje obowiązek stosowania tego przepisu we wszystkich sprawach toczących się po wejściu w życie wyroku TK i to niezależnie od tego, czy sprawy te dotyczą stanów faktycznych zrealizowanych po wyroku TK, czy przed jego wydaniem. Ustawodawca liczył się jednak z tym, że z reguły przepis zaskarżany w trybie następczej kontroli konstytucyjności i uznany za niezgodny z Konstytucją znalazł już zastosowanie. W przypadku wyroków TK wydanych w następstwie wniesienia skargi konstytucyjnej jest to zresztą konieczną przesłanką korzystania z tego środka ochrony praw. Intencją ustrojodawcy było doprowadzenie do tego, aby zarówno rozstrzygnięcia wydane w sprawach rozpatrzonych po wejściu w życie wyroku TK, jak i przed nim, były oparte na tym samym – zgodnym z Konstytucją – stanie prawnym. W tym celu art. 190 ust. 4 Konstytucji dopuszcza możliwość ponownego rozpatrzenia zakończonych już wcześniej spraw, w których podstawą rozstrzygnięcia był przepis uznany przez Trybunał za niezgodny z Konstytucją. To ponowne rozpatrzenie następuje na zasadach i w trybie określonych w przepisach, których wydanie przewiduje wymieniony przepis Konstytucji. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu nie chodzi tu o ustawę o Trybunale Konstytucyjnym (zapowiedzianą w art. 197 Konstytucji), ale o ustawę regulującą postępowanie w sprawach danego rodzaju. W przypadku spraw cywilnych ustawą tą jest Kodeks postępowania cywilnego. Realizując obowiązek oparty na art. 190 ust. 4 Konstytucji ustawodawca w art. 83 ustawy o TK wprowadził stosowne zmiany do tego kodeksu, a konkretnie – do zespołu jego przepisów regulujących wznowienie postępowania.
Art. 190 ust. 4 Konstytucji z założenia nie odnosi się do spraw rozpatrywanych po wyroku TK. Zgodność z prawem (także z Konstytucją) orzeczeń wydanych w takich sprawach podlega badaniu w normalnym trybie instancyjnym. Tymczasem skarżący, podkreślając dyskryminacyjne potraktowanie go przez ustawodawcę, wyraźnie wskazuje na brak możliwości wznowienia postępowania w sprawie, w której w dniu ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego postępowanie nie zostało jeszcze wszczęte. W świetle przedstawionych wyżej argumentów takie stanowisko jest całkowicie bezzasadne. Przedstawiony przez skarżącego zarzut niezgodności art. 4011 § 1 i 2 k.p.c. z art. 190 ust. 4 Konstytucji pomija okoliczność, iż realizacja prawa wywodzonego z art. 190 ust. 4 Konstytucji nie obejmuje sytuacji, w których postępowanie sądowe nie zostało jeszcze wszczęte, a tym samym nie wydano w nim jakiegokolwiek orzeczenia, którego podstawą byłby przepis uznany przez Trybunał za niezgodny z Konstytucją. Ustalenie bezzasadności zarzutu niezgodności art. 4011 § 1 i 2 k.p.c. z art. 190 ust. 4 Konstytucji dezaktualizuje problem zgodności zaskarżonego przepisu z pozostałymi, wskazanymi przez skarżącego, przepisami Konstytucji. W szczególności wskazać należy, że z art. 45 Konstytucji nie wynika uprawnienie do żądania ponownego rozpoznania sprawy zakończonej prawomocnym orzeczeniem sądowym.
Argumentów na rzecz niekonstytucyjności art. 4011 § 1 i 2 k.p.c. nie dostarcza tym bardziej – przedstawiona przez skarżącego – krytyka sposobu interpretacji przez sąd przepisów konstytucyjnych dotyczących problematyki wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, oraz kwestii utraty mocy obowiązującej przepisów, których ono dotyczy. Abstrahując od okoliczności, iż tezy te nie służą wykazaniu niezgodności przedmiotu skargi z określonym w niej wzorcem konstytucyjnym, stwierdzić należy, że stanowisko skarżącego błędnie utożsamia problem wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (art. 190 ust. 3 zd. 1 in princ. w związku z ust. 2 Konstytucji) z kwestią określenia w tym orzeczeniu terminu utraty mocy obowiązującej przepisów uznanych w nim za niezgodne z Konstytucją (art. 190 ust. 3 zd. 1 in fine Konstytucji). Ponadto argumentacja skargi konstytucyjnej nie może sprowadzać się do polemiki z wyrażonym w konkretnej sprawie sposobem rozumienia i zastosowania przez sąd przepisów prawa. Tym bardziej, gdy dotyczy to przepisów nie będących przedmiotem wnoszonej skargi, ale układem odniesienia dla kontroli unormowań w niej zakwestionowanych.
Podkreślenia wymaga także bezzasadność stanowiska skarżącego co do zamiaru wykorzystania wyroku, który miałby być wydany przez Trybunał Konstytucyjny, do ponownej oceny prawnej dokonanego przez skarżącego wypowiedzenia umowy najmu w części dotyczącej wysokości czynszu. Rzecz bowiem w tym, iż wypowiedzenie, jako środek zmiany wysokości czynszu, z natury swojej odnosi się tylko do przyszłości. Nie ma więc możliwości wypowiedzenia czynszu za okres poprzedzający złożenie oświadczenia o wypowiedzeniu. Tym samym pozbawione podstaw jest oczekiwanie skarżącego, iż w postępowaniu wznowionym po wyroku Trybunału Konstytucyjnego sąd dokonałby oceny prawnej wypowiedzenia kierując się stanem normatywnym ukształtowanym tym wyrokiem.
Zważywszy powyższe okoliczności, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), Trybunał Konstytucyjny orzeka jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 18 stycznia 2006 r.
Sygn. akt Ts 55/05
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Andrzej Mączyński,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Jana Macieja Ostrowskiego w sprawie zgodności:
art. 4011 § 1 i 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 45 oraz art. 190 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE:
W skardze konstytucyjnej z 14 kwietnia 2005 r. skarżący zakwestionował zgodność z Konstytucją art. 4011 § 1 i 2 kodeksu postępowania cywilnego. Zaskarżonym przepisom skarżący zarzucił niezgodność z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 45 oraz art. 190 ust. 4 Konstytucji, polegającą na tym, że umożliwiają one wznowienie postępowania wyłącznie wówczas, gdy wyrok Trybunału Konstytucyjnego, orzekający o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, wchodzi w życie po prawomocnym zakończeniu postępowania w danej sprawie, a nie przed jego wszczęciem. Takie rozwiązanie prowadzi – zdaniem skarżącego – do nieuzasadnionego w świetle zasad sprawiedliwości społecznej zróżnicowania podmiotów prawa oraz pozbawieniu pewnej ich grupy prawa do sądu, rozumianego jako prawo do wznowienia postępowania sądowego.
Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z następującą sprawą. Skarżący wystąpił ze skargą o wznowienie postępowania w sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Gdyni z 10 września 2003 r. W wyroku tym sąd oddalił powództwo skarżącego o eksmisję uznając, że wypowiedzenie przez skarżącego umowy najmu, dokonane 25 lipca 2001 r., naruszało obowiązujący wówczas art. 9 ust. 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.). W uzasadnieniu skargi o wznowienie postępowania skarżący wskazał, że będący podstawą zaskarżonego wyroku przepis został uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją (wyrok TK z 2 października 2002 r., sygn. K 48/01, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 62).
Postanowieniem z 28 czerwca 2004 r. (sygn. akt I C 1473/02), Sąd Rejonowy w Gdyni odrzucił skargę o wznowienie postępowania uzasadniając, że została ona wniesiona przez skarżącego po upływie miesięcznego terminu określonego w art. 4011 § 2 k.p.c. W przypadku skarżącego termin ten liczony być winien od dnia 10 października 2002 r., tj. dnia wydania Dziennika Ustaw Nr 168, w którym pod pozycją 1383 ogłoszony został wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 48/01.
Zażalenie skarżącego na opisane wyżej postanowienie zostało oddalone postanowieniem Sądu Okręgowego w Gdańsku z 7 stycznia 2005 r. (sygn. akt III Cz 2399/04). W uzasadnieniu tego postanowienia podzielono argumentację sądu I instancji odnośnie przekroczenia przez skarżącego terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania.
W uzasadnieniu skargi konstytucyjnej skarżący podkreślił wadliwość stanowiska, jakie sądy orzekające w sprawie zajęły w kwestii daty utraty mocy obowiązującej przepisu uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją. W szczególności zauważył, że nie jest możliwe wznowienie postępowania w sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem sądowym, jeżeli wyrok Trybunału, stwierdzający niekonstytucyjność przepisu, będącego podstawą wyroku sądowego, ogłoszony został przed uprawomocnieniem się tego wyroku sądowego. W ocenie skarżącego, takie rozwiązanie nasuwa wątpliwości, co do sensu skargi konstytucyjnej oraz skargi o wznowienie postępowania, po korzystnym dla skarżącego orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego. Skarżący podkreślił ponadto, że sądy rozpatrujące jego sprawę wadliwie zinterpretowały treść art. 190 ust. 3 Konstytucji. Zdaniem skarżącego, jeżeli Trybunał Konstytucyjny nie określa terminu utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego, to w sytuacji, gdy podstawą wyroku Trybunału jest niezgodność z Konstytucją, należy przyjąć, iż naruszenie takie powstaje już w dacie uchwalenia kwestionowanego przepisu. Z tą też datą wadliwy przepis winien utracić moc obowiązującą.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków formalnych wniesionej skargi konstytucyjnej, przez wskazanie sposobu, w jaki zakwestionowany w niej art. 4011 § 1 i 2 k.p.c. naruszył konstytucyjne prawa skarżącego.
W piśmie z 22 sierpnia 2005 r. pełnomocnik skarżącego wyjaśnił, że zaskarżony przepis k.p.c. pozbawia skarżącego możliwości wznowienia postępowania sądowego w sprawie, w której podstawą prawną wydanego orzeczenia był przepis uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją. Skarżący wyjaśnił, że jego zamiarem było doprowadzenie do zaskarżenia tego przepisu do Trybunału Konstytucyjnego. Ponieważ jednak, w wyniku wcześniej złożonego wniosku przez Rzecznika Praw Obywatelskich, przepis został uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, wniesienie skargi konstytucyjnej byłoby spóźnione i zbędne. Z drugiej strony, z powodu regulacji art. 4011 § 1 i 2 k.p.c. nie jest możliwe skorzystanie przez skarżącego z wyroku Trybunału Konstytucyjnego, z tego powodu, że miesięczny termin do wniesienia skargi o wznowienie postępowania biegnie od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału. Pomimo więc uznania przepisu ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego za niekonstytucyjny, skarżący nie może uzyskać zmiany wyroku Sądu Rejonowego w Gdyni z 10 września 2003 r.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela. Ochrona ta jest realizowana dwuetapowo. Etapem pierwszym jest stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny, że przepis prawny, który stanowił podstawę ostatecznego orzeczenia dotyczącego określonych w Konstytucji wolności lub praw skarżącego, jest niezgodny z Konstytucją. Wzorcem kontroli konstytucyjności w sprawie wszczętej w wyniku wniesienia skargi konstytucyjnej może być tylko taki przepis Konstytucji, który jest podstawą przysługujących skarżącemu wolności lub praw podstawowych. Etapem drugim jest ponowne rozpatrzenie przez sąd lub organ administracji publicznej sprawy, w której podstawą rozstrzygnięcia był przepis, którego niezgodność z Konstytucją została stwierdzona wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego. Wyrok ten nie uchyla sam przez się tego rozstrzygnięcia.
Przedmiotem poddanej wstępnemu rozpoznaniu skargi konstytucyjnej skarżący uczynił art. 4011 k.p.c., nie konkretyzując danych dotyczących Dziennika Ustaw, w którym ogłoszono tekst tego przepisu. W czasie rozstrzygania przez sądy sprawy skarżącego przepis ten brzmiał: „§ 1. Można żądać wznowienia postępowania również w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego został wydany wyrok. § 2. W sytuacji określonej w § 1 skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego”. Od 6 lutego 2005 r. art. 4011 k.p.c. obowiązuje w innym brzmieniu. Zgodnie z art. 1 pkt 15 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98), nadano temu przepisowi brzmienie odpowiadające dotychczasowemu art. 4011 § 1 k.p.c. Uwzględnienie wskazanych wyżej przesłanek wniesienia skargi konstytucyjnej prowadzi do wniosku, iż przedmiot analizowanej skargi stanowi art. 4011 k.p.c., w jego brzmieniu obowiązującym w chwili orzekania przez sądy w sprawie skarżącego.
Funkcją art. 4011 § 1 i 2 k.p.c. jest rozwinięcie i konkretyzacja unormowania przewidzianego w art. 190 ust. 4 Konstytucji. Zgodnie z treścią tego przepisu: „Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania”. Precyzując treść wynikającego z tego przepisu prawa podmiotowego, które naruszone miałoby być kwestionowanym unormowaniem k.p.c., skarżący wskazuje na uniemożliwienie wznowienia postępowania w sytuacji, gdy wyrok TK, orzekający o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją wchodzi w życie nie po prawomocnym zakończeniu postępowania w sprawie, ale przed jego wszczęciem. Wobec tego przyjąć należy, że konstytucyjny wzorzec dla kontroli art. 4011 § 1 i 2 k.p.c. skonstruowany został przez skarżącego w pierwszej kolejności w oparciu o art. 190 ust. 4 Konstytucji. Pozostałe wymienione w skardze przepisy konstytucyjne ujmować zaś należy w związku z tym, zasadniczym dla sformułowanych przez skarżącego zarzutów, przepisem. Jest to uzasadnione także tym, że w treści skargi nie zawarto argumentów świadczących o niezgodności zaskarżonego przepisu k.p.c. z tymi przepisami.
Oceniając argumentację skarżącego stwierdzić należy, iż sformułowane w skardze konstytucyjnej zarzuty dotyczące niezgodności zaskarżonego przepisu z art. 190 ust. 4 Konstytucji uznane być muszą za oczywiście bezzasadne. Skarżący zdecydowanie zbyt szeroko, a przez to błędnie, ujmuje treść prawa do wznowienia postępowania sądowego, aktualizującego się w następstwie wyroku Trybunału Konstytucyjnego, w którym stwierdzona została niekonstytucyjność przepisu będącego podstawą prawomocnego orzeczenia wydanego w postępowaniu, do wznowienia którego zmierza skarżący.
Przede wszystkim przyjąć należy, że z samej treści art. 190 ust. 4 Konstytucji wynika jednoznacznie, że wyrażone w nim prawo odnosić należy do sytuacji, w której konkretne postępowanie sądowe lub administracyjne zostało wszczęte i doprowadzono w nim do wydania prawomocnego orzeczenia sądowego lub ostatecznej decyzji administracyjnej, opartych na niezgodnym z Konstytucją przepisie. Wydanie orzeczenia kończącego postępowanie musiało więc nastąpić zanim Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok, w którym stwierdzona została niekonstytucyjność przepisu będącego podstawę prawną takiego orzeczenia. Wyrok TK pozbawia mocy obowiązującej przepis niezgodny z Konstytucją (art. 190 ust. 3 Konstytucji). Oznacza to, że ustaje obowiązek stosowania tego przepisu we wszystkich sprawach toczących się po wejściu w życie wyroku TK i to niezależnie od tego, czy sprawy te dotyczą stanów faktycznych zrealizowanych po wyroku TK, czy przed jego wydaniem. Ustawodawca liczył się jednak z tym, że z reguły przepis zaskarżany w trybie następczej kontroli konstytucyjności i uznany za niezgodny z Konstytucją znalazł już zastosowanie. W przypadku wyroków TK wydanych w następstwie wniesienia skargi konstytucyjnej jest to zresztą konieczną przesłanką korzystania z tego środka ochrony praw. Intencją ustrojodawcy było doprowadzenie do tego, aby zarówno rozstrzygnięcia wydane w sprawach rozpatrzonych po wejściu w życie wyroku TK, jak i przed nim, były oparte na tym samym – zgodnym z Konstytucją – stanie prawnym. W tym celu art. 190 ust. 4 Konstytucji dopuszcza możliwość ponownego rozpatrzenia zakończonych już wcześniej spraw, w których podstawą rozstrzygnięcia był przepis uznany przez Trybunał za niezgodny z Konstytucją. To ponowne rozpatrzenie następuje na zasadach i w trybie określonych w przepisach, których wydanie przewiduje wymieniony przepis Konstytucji. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu nie chodzi tu o ustawę o Trybunale Konstytucyjnym (zapowiedzianą w art. 197 Konstytucji), ale o ustawę regulującą postępowanie w sprawach danego rodzaju. W przypadku spraw cywilnych ustawą tą jest Kodeks postępowania cywilnego. Realizując obowiązek oparty na art. 190 ust. 4 Konstytucji ustawodawca w art. 83 ustawy o TK wprowadził stosowne zmiany do tego kodeksu, a konkretnie – do zespołu jego przepisów regulujących wznowienie postępowania.
Art. 190 ust. 4 Konstytucji z założenia nie odnosi się do spraw rozpatrywanych po wyroku TK. Zgodność z prawem (także z Konstytucją) orzeczeń wydanych w takich sprawach podlega badaniu w normalnym trybie instancyjnym. Tymczasem skarżący, podkreślając dyskryminacyjne potraktowanie go przez ustawodawcę, wyraźnie wskazuje na brak możliwości wznowienia postępowania w sprawie, w której w dniu ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego postępowanie nie zostało jeszcze wszczęte. W świetle przedstawionych wyżej argumentów takie stanowisko jest całkowicie bezzasadne. Przedstawiony przez skarżącego zarzut niezgodności art. 4011 § 1 i 2 k.p.c. z art. 190 ust. 4 Konstytucji pomija okoliczność, iż realizacja prawa wywodzonego z art. 190 ust. 4 Konstytucji nie obejmuje sytuacji, w których postępowanie sądowe nie zostało jeszcze wszczęte, a tym samym nie wydano w nim jakiegokolwiek orzeczenia, którego podstawą byłby przepis uznany przez Trybunał za niezgodny z Konstytucją. Ustalenie bezzasadności zarzutu niezgodności art. 4011 § 1 i 2 k.p.c. z art. 190 ust. 4 Konstytucji dezaktualizuje problem zgodności zaskarżonego przepisu z pozostałymi, wskazanymi przez skarżącego, przepisami Konstytucji. W szczególności wskazać należy, że z art. 45 Konstytucji nie wynika uprawnienie do żądania ponownego rozpoznania sprawy zakończonej prawomocnym orzeczeniem sądowym.
Argumentów na rzecz niekonstytucyjności art. 4011 § 1 i 2 k.p.c. nie dostarcza tym bardziej – przedstawiona przez skarżącego – krytyka sposobu interpretacji przez sąd przepisów konstytucyjnych dotyczących problematyki wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, oraz kwestii utraty mocy obowiązującej przepisów, których ono dotyczy. Abstrahując od okoliczności, iż tezy te nie służą wykazaniu niezgodności przedmiotu skargi z określonym w niej wzorcem konstytucyjnym, stwierdzić należy, że stanowisko skarżącego błędnie utożsamia problem wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (art. 190 ust. 3 zd. 1 in princ. w związku z ust. 2 Konstytucji) z kwestią określenia w tym orzeczeniu terminu utraty mocy obowiązującej przepisów uznanych w nim za niezgodne z Konstytucją (art. 190 ust. 3 zd. 1 in fine Konstytucji). Ponadto argumentacja skargi konstytucyjnej nie może sprowadzać się do polemiki z wyrażonym w konkretnej sprawie sposobem rozumienia i zastosowania przez sąd przepisów prawa. Tym bardziej, gdy dotyczy to przepisów nie będących przedmiotem wnoszonej skargi, ale układem odniesienia dla kontroli unormowań w niej zakwestionowanych.
Podkreślenia wymaga także bezzasadność stanowiska skarżącego co do zamiaru wykorzystania wyroku, który miałby być wydany przez Trybunał Konstytucyjny, do ponownej oceny prawnej dokonanego przez skarżącego wypowiedzenia umowy najmu w części dotyczącej wysokości czynszu. Rzecz bowiem w tym, iż wypowiedzenie, jako środek zmiany wysokości czynszu, z natury swojej odnosi się tylko do przyszłości. Nie ma więc możliwości wypowiedzenia czynszu za okres poprzedzający złożenie oświadczenia o wypowiedzeniu. Tym samym pozbawione podstaw jest oczekiwanie skarżącego, iż w postępowaniu wznowionym po wyroku Trybunału Konstytucyjnego sąd dokonałby oceny prawnej wypowiedzenia kierując się stanem normatywnym ukształtowanym tym wyrokiem.
Zważywszy powyższe okoliczności, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), Trybunał Konstytucyjny orzeka jak w sentencji.