Pełny tekst orzeczenia

96/2/B/2006

POSTANOWIENIE
z dnia 24 marca 2006 r.
Sygn. akt Ts 64/05

Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Andrzej Mączyński – przewodniczący


Adam Jamróz – sprawozdawca


Marek Mazurkiewicz,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 listopada 2005 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej PORTA BALTIC SERVICE S.A. w upadłości,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej z 27 kwietnia 2005 r., sporządzonej przez pełnomocnika skarżącej – PORTA BALTIC SERVICE S.A. w upadłości – zakwestionowano zgodność art. 174 pkt 1 i 2 oraz art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.; dalej: ppsa) z art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji. Zaskarżonym przepisom skarżąca zarzuciła, że ograniczają prawo stron postępowania sądowoadministracyjnego do dwuinstancyjnego rozpoznania sprawy przez sądy administracyjne.
Postanowieniem z 22 listopada 2005 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W uzasadnieniu stwierdził, że skarżąca sformułowała zarzut naruszenia prawa, które w sytuacji procesowej, w jakiej się znalazła, takiego naruszenia nie doznało. Wniesiona przez skarżącą skarga kasacyjna dotyczyła bowiem prawomocnego orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego. Trybunał podkreślił w związku z tym, że podstawy prawnej dla środka odwoławczego wniesionego przez skarżącą nie należy upatrywać w art. 45, art. 78 lub art. 176 ust. 1 Konstytucji, a jedynie w art. 102 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1271; dalej: przepisy wprowadzające), a więc w unormowaniu ustawy zwykłej. W konkluzji zaskarżonego postanowienia Trybunał stwierdził więc, że argumentacja skargi dotyczy prawa, które w przypadku skarżącej nie zostało naruszone.
Zażalenie na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego wniósł pełnomocnik skarżącej. Zakwestionowano w nim pogląd, iż prawo strony postępowania sądowoadministracyjnego do złożenia skargi kasacyjnej od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego nie wynika z postanowień konstytucyjnych. Skarżąca podkreśliła ponadto, że skarga kasacyjna kierowana na podstawie art. 101 oraz art. 102 przepisów wprowadzających winna być traktowana jako zwykły środek odwoławczy, ustanowiony celem pełnej realizacji konstytucyjnej zasady dwuinstancyjnego postępowania sądowoadministracyjnego. Szczegółowo uzasadniając zarzuty zawarte w zażaleniu skarżąca podnosi, że w art. 176 ust. 1 Konstytucji ustrojodawca ustanowił standard dwuinstancyjnego postępowania sądowego, w tym także postępowania przed sądami administracyjnymi. Z kolei w art. 236 ust. 2 Konstytucji wyznaczony został dla ustawodawcy termin do uchwalenia ustaw realizujących powyższy standard. Od chwili ich wejścia w życie nie może być mowy o jakimkolwiek zachowaniu szczególnego środka zaskarżenia, jakim jest rewizja nadzwyczajna. Zdaniem skarżącej, zawarte w uzasadnieniu postanowienia Trybunału stwierdzenie o „zastąpieniu rewizji nadzwyczajnej” przez skargę kasacyjną wnoszoną na podstawie art. 101 i art. 102 przepisów wprowadzających stoi więc w sprzeczności z powołanymi wyżej przepisami konstytucyjnymi. Ograniczenia prawa do dwuinstancyjnego wymiaru sprawiedliwości miały charakter przejściowy i z chwilą ustania tego okresu obywatele mają pełne konstytucyjne prawo do dwuinstancyjnego postępowania sądowego.
Skarżąca kwestionuje ponadto argument, że przedmiotem skargi kasacyjnej wnoszonej na podstawie art. 102 przepisów wprowadzających jest prawomocny wyrok NSA. Jej zdaniem, interpretacja przepisów ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (w szczególności art. 57 tej ustawy) winna uwzględniać uregulowania konstytucyjne. W konsekwencji oznacza to, że art. 102 przepisów wprowadzających ustanowił szczególną instytucję nadzwyczajnego wzruszenia wyroków NSA wydanych przed 1 stycznia 2004 r., wyposażając stronę postępowania w instrument przenoszący to postępowanie z I instancji do II instancji. Skarżąca akcentuje również ratio legis ustanowienia art. 102 przepisów wprowadzających jako przepisu regulującego postępowanie zawisłe w okresie wejścia w życie ustaw realizujących zasadę dwuinstancyjnego postępowania sądowoadministracyjnego. W zażaleniu wskazuje się na błąd ustawodawcy, który winien był przekazać rozpoznanie spraw zawisłych przed Sądem Najwyższym (wskutek wniesionej rewizji nadzwyczajnej) Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu, a nie wymagać, by strona podejmowała kolejną czynność procesową w postaci wniesienia skargi kasacyjnej. Skarżąca wskazuje również na treść art. 270 i n. ppsa, które określają przesłanki wzruszania prawomocnych orzeczeń sądów administracyjnych. W przepisach wprowadzających określono natomiast zasady zastosowania tego nadzwyczajnego środka zaskarżenia po wejściu w życie unormowań ppsa. Zatem odwołanie się w art. 101 przepisów wprowadzających do instytucji skargi kasacyjnej następuje tylko i wyłącznie w przypadkach tam opisanych. Natomiast art. 102 tej ustawy odwołuje się do instytucji zwykłego środka zaskarżenia orzeczeń pierwszoinstancyjnych.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zarzuty zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego koncentrują się na podstawowej przesłance odmowy nadania niniejszej skardze dalszego biegu. Stanowiło ją niewskazanie przez skarżącą prawidłowej podstawy skargi konstytucyjnej w postaci przysługującego skarżącej prawa lub wolności o randze konstytucyjnej, które zostałoby naruszone w jej sprawie. Kwestionując stanowisko przedstawione przez Trybunał w zaskarżonym postanowieniu, skarżąca wskazuje, iż wnosząc skargę kasacyjną w sytuacji unormowanej w art. 102 przepisów wprowadzających, strona postępowania sądowoadministracyjnego korzysta tym samym ze zwykłego środka odwoławczego, realizującego prawo do zaskarżania orzeczeń wydanych w I instancji, a w szerszym wymiarze – zasadę dwuinstancyjnego postępowania sądowego.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego argumenty skarżącej nie zasługują jednak na uwzględnienie. Przede wszystkim stwierdzić należy, iż skarżąca nieprawidłowo interpretuje – kluczowy dla rozstrzygnięcia problemu – art. 236 ust. 2 Konstytucji, co w konsekwencji prowadzi do nieuzasadnionych wniosków odnośnie konstytucyjnej kwalifikacji unormowań wynikających z przepisów wprowadzających. Zgodnie z art. 236 ust. 2 Konstytucji, ustawy wprowadzające w życie art. 176 ust. 1 w zakresie dotyczącym postępowania przed sądami administracyjnymi zostaną uchwalone przed upływem 5 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji. Do czasu wejścia w życie tych ustaw obowiązują przepisy dotyczące rewizji nadzwyczajnej od orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego. Należy w związku z tym podkreślić, iż wyznaczony przez ustrojodawcę termin dotyczył wyłącznie daty uchwalenia ustaw realizujących zasadę co najmniej dwuinstancyjnego postępowania przed sądami administracyjnymi, nie zaś daty wejścia ich w życie. Ponadto, z treści cytowanego wyżej przepisu Konstytucji wyinterpretować można było wolę udzielenia ustawodawcy pewnego zakresu swobody w określeniu szczegółowych unormowań dotyczących nie tylko konkretnej daty wejścia w życie tych ustaw, ale również uregulowań odnoszących się do konkretnych aspektów związanych z rozpoczęciem ich obowiązywania. Wśród nich poczesne miejsce zajmują zagadnienia przejściowe, związane z koniecznością przesądzenia zakresu zastosowania nowych unormowań do postępowań, które zapoczątkowane zostały jeszcze pod rządami poprzednio obowiązujących przepisów proceduralnych. W tej ostatniej kategorii mieszczą się również sytuacje, w których postępowanie sądowoadministracyjne zakończone zostało – przed wejściem w życie ustaw, o których mowa w art. 236 ust. 2 Konstytucji – wydaniem przez Naczelny Sąd Administracyjny prawomocnego wyroku.
Ustawodawca w art. 101 oraz art. 102 przepisów wprowadzających opowiedział się za rozwiązaniem, zgodnie z którym strona ma prawo wnieść skargę kasacyjną od prawomocnego orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego, przy czym czyni to wówczas na podstawie przepisów ppsa. Trzeba w tym miejscu zanegować zasadność stanowiska skarżącej, jakoby skarga kasacyjna wnoszona na podstawie art. 102 § 2 przepisów wprowadzających nie miała – w odróżnieniu np. od skargi kasacyjnej wnoszonej na podstawie art. 101 tej ustawy – za swój przedmiot prawomocnego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego. Interpretacja art. 102 § 2 przepisów wprowadzających nie może w tym kontekście abstrahować od treści art. 57 ust. 1 i 2 ustawy z 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej – Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 43, poz. 189 ze zm.). Ich uwzględnienie musi prowadzić do wniosku, że przedmiotem rewizji nadzwyczajnej, a następnie skargi kasacyjnej, wnoszonej na podstawie art. 102 § 2 przepisów wprowadzających, pozostaje prawomocne orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego. Waloru prawomocności tego orzeczenia w żadnym razie nie pozbawia go pominięcie tego określenia w treści art. 102 § 2 przepisów wprowadzających. Uwzględnienie powyższej okoliczności rzutować musi na ocenę charakteru prawnego środka odwoławczego, jaki przewidział ustawodawca w art. 101 i art. 102 § 2 przepisów wprowadzających. Z tej więc perspektywy odczytywać należy wypowiedź Trybunału, podkreślającą zastępczy – wobec rewizji nadzwyczajnej – charakter skargi kasacyjnej wnoszonej na podstawie tych przepisów. Należy jednak podkreślić, że tego rodzaju zastąpienie dotyczy wyłącznie sytuacji, w których przed 1 stycznia 2004 r. wydany już został prawomocny wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego. Ta też okoliczność decyduje o upodobnieniu skargi kasacyjnej wnoszonej na podstawie przepisów przejściowych do rewizji nadzwyczajnej. Chociaż zmianie uległy zarówno przesłanki, jak i legitymacja do korzystania z obydwu środków zaskarżenia, to jednak tożsamy pozostaje ich przedmiot, jakim jest prawomocne orzeczenie sądu administracyjnego. Konsekwentnie też uznać należy, iż – podobnie jak względem rewizji nadzwyczajnej – podstawy dla skargi kasacyjnej, wnoszonej w przypadkach, o których mowa w art. 101 i art. 102 § 2 przepisów wprowadzających, upatrywać należy wyłącznie w przepisach ustawy zwykłej, nie zaś w unormowaniach konstytucyjnych, wyrażających prawo do zaskarżania orzeczeń sądowych wydanych w I instancji, czy też zasadzie co najmniej dwuinstancyjnego postępowania sądowoadministracyjnego. Ustawodawca był bowiem władny ustanowić tego rodzaju prawo w regulacjach określających zasady wejścia w życie postanowień ppsa, w tym także tych, dotyczących skargi kasacyjnej mającej za przedmiot nieprawomocne orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego.
W świetle powyższych argumentów, za prawidłowe uznać należy stwierdzenie Trybunału zawarte w zaskarżonym postanowieniu, iż skarżąca nie wskazała w swojej skardze naruszonego prawa podmiotowego, które mieściłoby się w dopuszczalnym – w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji – zakresie podstawy skargi konstytucyjnej. Taki walor wykazują wyłącznie prawa i wolności znajdujące swoją podstawę w unormowaniach o randze konstytucyjnej. Prawo do zaskarżania w drodze skargi kasacyjnej prawomocnego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w tej kategorii się nie mieści, ma ono bowiem swoje zakotwiczenie wyłącznie w postanowienia ustawy zwykłej.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.