Ts 178/05
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
118/3/B/2006
POSTANOWIENIE
z dnia 28 czerwca 2006 r.
Sygn. akt Ts 178/05
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marek Safjan – przewodniczący
Jerzy Ciemniewski – sprawozdawca
Teresa Dębowska-Romanowska
Marian Grzybowski
Adam Jamróz
Wiesław Johann
Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska
Ewa Łętowska
Marek Mazurkiewicz
Janusz Niemcewicz
Jerzy Stępień
Mirosław Wyrzykowski
Marian Zdyb
Bohdan Zdziennicki,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia z dnia 29 marca 2006 r. na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 marca 2006 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Browary Grudziądz Sp. z o.o.,
p o s t a n a w i a:
uwzględnić zażalenie.
UZASADNIENIE:
W sporządzonej przez pełnomocnika skarżącej – Browary Grudziądz Sp. z o.o. – skardze konstytucyjnej zakwestionowana została zgodność z Konstytucją § 18 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 marca 2002 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 27, poz. 268 ze zm.). Zaskarżonemu unormowaniu skarżąca zarzuciła niezgodność z art. 32 w zw. z art. 84 Konstytucji, która polegać miała na niedozwolonym zróżnicowaniu podatników podatku akcyzowego, dokonanym w oparciu o kryterium rozpoczęcia działalności w danym roku podatkowym.
Postanowieniem z 14 marca 2006 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W uzasadnieniu tego orzeczenia stwierdził, że skarga wniesiona została przez skarżącą bez wyczerpania przysługującej jej w sprawie drogi prawnej. Skarżąca nie wniosła bowiem skargi kasacyjnej od wydanego w sprawie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z 28 czerwca 2005 r. W ten sposób nie doprowadziła do nadania waloru ostateczności orzeczeniu, z wydaniem którego wiąże zarzut naruszenia przysługujących jej konstytucyjnych praw i wolności.
Zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu wniósł pełnomocnik skarżącej. Zakwestionował w nim stanowisko Trybunału odnośnie interpretacji przepisów konstytucyjnych i ustawowych, normujących zasady korzystania ze skargi konstytucyjnej, w szczególności tych, które ustanawiają wymóg wyczerpania przysługującej w sprawie drogi prawnej. Zdaniem skarżącej, wydany w jej sprawie wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy wykazuje walor prawomocności. W sytuacji bowiem, w której w sprawie nie zaistniały ustawowe przesłanki do wystąpienia ze skargą kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego, kierowanie takiego środka musiałoby opierać się na jakiejś „wymyślonej” podstawie prawnej. W ocenie skarżącej jej przypadek wskazuje na to, że ustawodawca nie wyraził w art. 46 ust. 1 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o TK) wymogu wyczerpania drogi prawnej po uzyskaniu prawomocnego wyroku, a dopiero po wykorzystaniu całej drogi instancyjnej. W konkluzji stwierdził więc, iż w sprawie, w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną, za ostateczne orzeczenie winien być uznany wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Jedyną przesłanką podjęcia przez Trybunał Konstytucyjny rozstrzygnięcia o odmowie nadania dalszego biegu w niniejszej skardze konstytucyjnej było stwierdzenie, że w sprawie, w związku z którą sformułowano skargę konstytucyjną nie został spełniony przez skarżącą wymóg wyczerpania przysługującej w sprawie drogi prawnej, a tym samym, wydana decyzja administracyjna nie nabrała – koniecznego w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji – waloru ostateczności. Biorąc pod uwagę treść zarzutów przedstawionych w zażaleniu stwierdzić trzeba, iż kluczowego znaczenia dla ich oceny nabiera problem interpretacji art. 46 ust. 1 ustawy o TK w świetle okoliczności faktycznych zaistniałych w sprawie skarżącej.
Zgodnie z tym przepisem, skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu przez skarżącego przysługującej w sprawie drogi prawnej, w terminie 3 miesięcy od dnia doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Stwierdzenie, czy skarżący wyczerpał przysługującą mu drogę prawną nastręcza jednak szczególnych trudności w sytuacji, w której z okoliczności danej sprawy jednoznacznie wynika, iż wniesienie określonego środka zaskarżenia nie jest możliwe z uwagi na brak jakiejkolwiek z przesłanek, warunkujących dopuszczalność korzystania z tego środka. Taka właśnie motywacja legła u podstaw decyzji pełnomocnika skarżącej o rezygnacji z wniesienia skargi kasacyjnej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy. W ocenie pełnomocnika skarżącej w sprawie nie wystąpiła żadna z przesłanek skargi kasacyjnej określonych w przepisach ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. W zaskarżonym postanowieniu o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu przyjęto jednak, iż również w takim przypadku na skarżącej ciążył obowiązek wniesienia skargi kasacyjnej i uzyskania w ten sposób orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego tak rygorystyczna metoda interpretacji ustawowego wymogu „wyczerpania przysługującej w sprawie drogi prawnej” (art. 46 ust. 1 ustawy o TK) jest w niniejszym przypadku nieuzasadniona. Trzeba bowiem zauważyć, że dokonywana w ramach wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej weryfikacja dopełnienia wszystkich przesłanek dopuszczalności wystąpienia z tym środkiem ochrony musi uwzględniać specyfikę postępowania w sprawie, w związku z którą skarga zostaje sformułowana. Oznacza to, że w sytuacji, w której dopełnienie tych przesłanek przestaje być zależne od woli skarżącego, a okoliczności faktyczne sprawy sytuują go w roli podmiotu całkowicie pozbawionego wpływu na skuteczność działań zmierzających do ich zrealizowania, konieczne staje się uwzględnienie tych czynników przy ocenie formalnej poprawności wniesionej skargi konstytucyjnej.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego tego rodzaju szczególna sytuacja zaistniała w przypadku niniejszej skargi konstytucyjnej. Zgodnie z art. 175 § 1 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, skarga kasacyjna powinna być sporządzona przed adwokata lub radcę prawnego. Oznacza to, że w sytuacji podmiotu wnoszącego niniejszą skargę konstytucyjną, warunkiem skorzystania z tego środka odwoławczego było skorzystanie z pomocy prawnej. Jak to wynika z treści samej skargi konstytucyjnej, jak i zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, pełnomocnik skarżącej jednoznacznie stwierdził, iż w jego ocenie brak jest podstaw do sporządzenia i wniesienia skargi kasacyjnej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy. Jak to wręcz podkreślono, kierowanie skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego musiałoby się opierać na jakiejś „wymyślonej podstawie prawnej”, takie zaś działanie pełnomocnika mogłoby go narazić na odpowiedzialność w ramach struktur samorządu zawodowego tej korporacji (art. 29 ust. 5 Zasad Etyki Radcy Prawnego). Z punktu widzenia interesów skarżącej, w szczególności skutecznego poszukiwania ochrony praw za pomocą skargi konstytucyjnej, zaistniała więc niezwykle skomplikowana i problematyczna sytuacja. Z jednej strony bowiem, obowiązujące przepisy prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (za wyjątkiem – nie mogących mieć jednak zastosowania w niniejszej sprawie – przypadków określonych w art. 175 § 2 tej ustawy) wykluczają możliwość samodzielnego wystąpienia przez skarżącą ze skargą kasacyjną od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy. Z drugiej zaś, powinność skorzystania w sprawie z tego środka odwoławczego stanowi – w świetle art. 46 ust. 1 ustawy o TK – jedną z przesłanek dopuszczalności wniesienia przez skarżącą skargi konstytucyjnej do Trybunału Konstytucyjnego.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego tego rodzaju sytuacja konfliktowa nie powinna być rozwiązywana w sposób niweczący szanse skarżącej na skorzystanie z przysługujących środków ochrony wolności i praw. Przyjęcie, iż zdecydowana i jednoznaczna odmowa wniesienia skargi kasacyjnej przez pełnomocnika skarżącej skutkować może jednocześnie pozbawieniem jej możliwości wniesienia skargi konstytucyjnej, stałoby w sprzeczności z podstawowymi celami, jakie stawia się temu środkowi ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Aczkolwiek funkcja podmiotowa, związana z ochroną konstytucyjnych praw i wolności wnoszącego skargę konstytucyjną, nie jest jedyną funkcją realizowaną za pomocą tej instytucji, tym niemniej przy interpretacji ustawowych zasad korzystania ze skargi konstytucyjnej należy w maksymalnym stopniu dążyć do respektowania tej funkcji. Następstwem niewniesienia skargi kasacyjnej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, oprócz braku możliwości przeprowadzenia sądowej kontroli przepisu będącego podstawą wydanego w sprawie orzeczenia, stało się poddanie w wątpliwość dopełnienia przez skarżącą ustawowej przesłanki dopuszczalności kontroli tego przepisu przez Trybunał Konstytucyjny w trybie skargi konstytucyjnej.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, powyższe okoliczności uzasadniają uwzględnienie zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu.
POSTANOWIENIE
z dnia 28 czerwca 2006 r.
Sygn. akt Ts 178/05
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marek Safjan – przewodniczący
Jerzy Ciemniewski – sprawozdawca
Teresa Dębowska-Romanowska
Marian Grzybowski
Adam Jamróz
Wiesław Johann
Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska
Ewa Łętowska
Marek Mazurkiewicz
Janusz Niemcewicz
Jerzy Stępień
Mirosław Wyrzykowski
Marian Zdyb
Bohdan Zdziennicki,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia z dnia 29 marca 2006 r. na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 marca 2006 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Browary Grudziądz Sp. z o.o.,
p o s t a n a w i a:
uwzględnić zażalenie.
UZASADNIENIE:
W sporządzonej przez pełnomocnika skarżącej – Browary Grudziądz Sp. z o.o. – skardze konstytucyjnej zakwestionowana została zgodność z Konstytucją § 18 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 marca 2002 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 27, poz. 268 ze zm.). Zaskarżonemu unormowaniu skarżąca zarzuciła niezgodność z art. 32 w zw. z art. 84 Konstytucji, która polegać miała na niedozwolonym zróżnicowaniu podatników podatku akcyzowego, dokonanym w oparciu o kryterium rozpoczęcia działalności w danym roku podatkowym.
Postanowieniem z 14 marca 2006 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W uzasadnieniu tego orzeczenia stwierdził, że skarga wniesiona została przez skarżącą bez wyczerpania przysługującej jej w sprawie drogi prawnej. Skarżąca nie wniosła bowiem skargi kasacyjnej od wydanego w sprawie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z 28 czerwca 2005 r. W ten sposób nie doprowadziła do nadania waloru ostateczności orzeczeniu, z wydaniem którego wiąże zarzut naruszenia przysługujących jej konstytucyjnych praw i wolności.
Zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu wniósł pełnomocnik skarżącej. Zakwestionował w nim stanowisko Trybunału odnośnie interpretacji przepisów konstytucyjnych i ustawowych, normujących zasady korzystania ze skargi konstytucyjnej, w szczególności tych, które ustanawiają wymóg wyczerpania przysługującej w sprawie drogi prawnej. Zdaniem skarżącej, wydany w jej sprawie wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy wykazuje walor prawomocności. W sytuacji bowiem, w której w sprawie nie zaistniały ustawowe przesłanki do wystąpienia ze skargą kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego, kierowanie takiego środka musiałoby opierać się na jakiejś „wymyślonej” podstawie prawnej. W ocenie skarżącej jej przypadek wskazuje na to, że ustawodawca nie wyraził w art. 46 ust. 1 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o TK) wymogu wyczerpania drogi prawnej po uzyskaniu prawomocnego wyroku, a dopiero po wykorzystaniu całej drogi instancyjnej. W konkluzji stwierdził więc, iż w sprawie, w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną, za ostateczne orzeczenie winien być uznany wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Jedyną przesłanką podjęcia przez Trybunał Konstytucyjny rozstrzygnięcia o odmowie nadania dalszego biegu w niniejszej skardze konstytucyjnej było stwierdzenie, że w sprawie, w związku z którą sformułowano skargę konstytucyjną nie został spełniony przez skarżącą wymóg wyczerpania przysługującej w sprawie drogi prawnej, a tym samym, wydana decyzja administracyjna nie nabrała – koniecznego w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji – waloru ostateczności. Biorąc pod uwagę treść zarzutów przedstawionych w zażaleniu stwierdzić trzeba, iż kluczowego znaczenia dla ich oceny nabiera problem interpretacji art. 46 ust. 1 ustawy o TK w świetle okoliczności faktycznych zaistniałych w sprawie skarżącej.
Zgodnie z tym przepisem, skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu przez skarżącego przysługującej w sprawie drogi prawnej, w terminie 3 miesięcy od dnia doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Stwierdzenie, czy skarżący wyczerpał przysługującą mu drogę prawną nastręcza jednak szczególnych trudności w sytuacji, w której z okoliczności danej sprawy jednoznacznie wynika, iż wniesienie określonego środka zaskarżenia nie jest możliwe z uwagi na brak jakiejkolwiek z przesłanek, warunkujących dopuszczalność korzystania z tego środka. Taka właśnie motywacja legła u podstaw decyzji pełnomocnika skarżącej o rezygnacji z wniesienia skargi kasacyjnej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy. W ocenie pełnomocnika skarżącej w sprawie nie wystąpiła żadna z przesłanek skargi kasacyjnej określonych w przepisach ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. W zaskarżonym postanowieniu o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu przyjęto jednak, iż również w takim przypadku na skarżącej ciążył obowiązek wniesienia skargi kasacyjnej i uzyskania w ten sposób orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego tak rygorystyczna metoda interpretacji ustawowego wymogu „wyczerpania przysługującej w sprawie drogi prawnej” (art. 46 ust. 1 ustawy o TK) jest w niniejszym przypadku nieuzasadniona. Trzeba bowiem zauważyć, że dokonywana w ramach wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej weryfikacja dopełnienia wszystkich przesłanek dopuszczalności wystąpienia z tym środkiem ochrony musi uwzględniać specyfikę postępowania w sprawie, w związku z którą skarga zostaje sformułowana. Oznacza to, że w sytuacji, w której dopełnienie tych przesłanek przestaje być zależne od woli skarżącego, a okoliczności faktyczne sprawy sytuują go w roli podmiotu całkowicie pozbawionego wpływu na skuteczność działań zmierzających do ich zrealizowania, konieczne staje się uwzględnienie tych czynników przy ocenie formalnej poprawności wniesionej skargi konstytucyjnej.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego tego rodzaju szczególna sytuacja zaistniała w przypadku niniejszej skargi konstytucyjnej. Zgodnie z art. 175 § 1 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, skarga kasacyjna powinna być sporządzona przed adwokata lub radcę prawnego. Oznacza to, że w sytuacji podmiotu wnoszącego niniejszą skargę konstytucyjną, warunkiem skorzystania z tego środka odwoławczego było skorzystanie z pomocy prawnej. Jak to wynika z treści samej skargi konstytucyjnej, jak i zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, pełnomocnik skarżącej jednoznacznie stwierdził, iż w jego ocenie brak jest podstaw do sporządzenia i wniesienia skargi kasacyjnej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy. Jak to wręcz podkreślono, kierowanie skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego musiałoby się opierać na jakiejś „wymyślonej podstawie prawnej”, takie zaś działanie pełnomocnika mogłoby go narazić na odpowiedzialność w ramach struktur samorządu zawodowego tej korporacji (art. 29 ust. 5 Zasad Etyki Radcy Prawnego). Z punktu widzenia interesów skarżącej, w szczególności skutecznego poszukiwania ochrony praw za pomocą skargi konstytucyjnej, zaistniała więc niezwykle skomplikowana i problematyczna sytuacja. Z jednej strony bowiem, obowiązujące przepisy prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (za wyjątkiem – nie mogących mieć jednak zastosowania w niniejszej sprawie – przypadków określonych w art. 175 § 2 tej ustawy) wykluczają możliwość samodzielnego wystąpienia przez skarżącą ze skargą kasacyjną od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy. Z drugiej zaś, powinność skorzystania w sprawie z tego środka odwoławczego stanowi – w świetle art. 46 ust. 1 ustawy o TK – jedną z przesłanek dopuszczalności wniesienia przez skarżącą skargi konstytucyjnej do Trybunału Konstytucyjnego.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego tego rodzaju sytuacja konfliktowa nie powinna być rozwiązywana w sposób niweczący szanse skarżącej na skorzystanie z przysługujących środków ochrony wolności i praw. Przyjęcie, iż zdecydowana i jednoznaczna odmowa wniesienia skargi kasacyjnej przez pełnomocnika skarżącej skutkować może jednocześnie pozbawieniem jej możliwości wniesienia skargi konstytucyjnej, stałoby w sprzeczności z podstawowymi celami, jakie stawia się temu środkowi ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Aczkolwiek funkcja podmiotowa, związana z ochroną konstytucyjnych praw i wolności wnoszącego skargę konstytucyjną, nie jest jedyną funkcją realizowaną za pomocą tej instytucji, tym niemniej przy interpretacji ustawowych zasad korzystania ze skargi konstytucyjnej należy w maksymalnym stopniu dążyć do respektowania tej funkcji. Następstwem niewniesienia skargi kasacyjnej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, oprócz braku możliwości przeprowadzenia sądowej kontroli przepisu będącego podstawą wydanego w sprawie orzeczenia, stało się poddanie w wątpliwość dopełnienia przez skarżącą ustawowej przesłanki dopuszczalności kontroli tego przepisu przez Trybunał Konstytucyjny w trybie skargi konstytucyjnej.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, powyższe okoliczności uzasadniają uwzględnienie zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu.