Pełny tekst orzeczenia

88/2/B/2006

POSTANOWIENIE
z dnia 4 kwietnia 2006 r.
Sygn. akt Ts 216/04

Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Andrzej Mączyński – przewodniczący


Jerzy Stępień – sprawozdawca


Marek Mazurkiewicz,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 maja 2005 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej „Dandys” S.C. Andrzej Zajdler, Stanisław Stencelewicz, Jan Stencelewicz,

p o s t a n a w i a:

uwzględnić zażalenie.

UZASADNIENIE:

W czterech skargach konstytucyjnych z 16 grudnia 2004 r. (sygn. Ts 216/04, Ts 217/04, Ts 219/04, Ts 220/04) połączonych zarządzeniem Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z 16 marca 2005 r. do wspólnego rozpoznania pod sygnaturą Ts 216/04, wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 219 § 2 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.; dalej: upoppsa) z art. 2 i art. 7 Konstytucji.
Skarżąca zarzuciła w skardze konstytucyjnej naruszenie art. 2 i art. 7 Konstytucji przez przepis art. 219 § 2 upoppsa, polegające na pominięciu przez zaskarżony przepis możliwości uiszczenia opłaty sądowej przez dokonanie jej znakami opłaty sądowej, co stanowi niczym nieuzasadnione ograniczenie prawa obywateli do możliwości wyboru sposobu dokonywania opłat sądowych w postępowaniu administracyjnym. Zdaniem skarżącej niedopuszczalne jest w państwie demokratycznym, by w ramach jednego systemu prawnego znaki opłaty sądowej były w jednym postępowaniu honorowane – jak w postępowaniu cywilnym, w innym zaś niedopuszczalne – jak w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Skarżąca wskazała ponadto, iż przepis art. 219 § 2 upoppsa kształtuje sytuację, w której wprowadzone do obiegu na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości znaki opłaty sądowej nie są akceptowane jako środki uiszczenia opłaty sądowej w postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Zdaniem skarżącej dyrektywy wynikające z zasady demokratycznego państwa prawa (art. 2 Konstytucji) oraz z zasady legalności (art. 7 Konstytucji) zakładają racjonalność wszelkich decyzji ustawodawczych przy jednoczesnym zakazie wprowadzania nieuzasadnionych ograniczeń uprawnień obywatelskich, w zakresie występowania wobec organów władzy. W przekonaniu skarżącej, w wyniku zastosowania zaskarżonego przepisu doszło do ograniczenia prawa do sądu oraz prawa do zaskarżania orzeczeń sądu I instancji. Wprowadzone ograniczenie sposobów dokonywania opłat sądowych nie znajduje uzasadnienia, nakłada obowiązek ponoszenia dodatkowych kosztów związanych z dotarciem do kasy sądu albo kosztów przelewu na konto bankowe sądu, nie mieści się więc w gwarancjach wyznaczanych zasadą demokratycznego państwa prawa oraz legalności działania organów państwa.

Postanowieniem z 9 maja 2005 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Odnosząc się w nim do zarzutów podniesionych w zakresie wzorca zawartego w art. 2 Konstytucji wskazał na znaczenie i treść tego wzorca. Odwołując się do ugruntowanego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego przypomniał, że samodzielne przywoływanie art. 2 Konstytucji ma sens i jest uzasadnione tylko w takim zakresie, w jakim podstawowe gwarancje praw i wolności nie znajdują swego potwierdzenia i umocowania w innych jednoznacznie określonych normach konstytucyjnych. Tym samym art. 2 Konstytucji nie może być traktowany jako ogólny i zastępczy wzorzec, pochłaniający inne, wprost i jednoznacznie określone w normach konstytucyjnych gwarancje praw jednostki, ponieważ w ten sposób dochodziłoby do rozmycia treści tych praw i w konsekwencji do osłabienia ochronnych funkcji regulacyjnych samej Konstytucji.
Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 7 Konstytucji Trybunał podkreślił, iż treść zawartej w nim zasady legalizmu sprowadza się do nałożenia na organy władzy publicznej obowiązku działania „na podstawie i w granicach prawa”. Z treści uzasadnienia skargi konstytucyjnej wynika, iż art. 7 Konstytucji odniesiony został przez skarżącą jako wzorzec konstytucyjny nie do oceny działania ustawodawcy, lecz przyjętego rozwiązania prawnego i kompetencji podmiotu stosującego kwestionowany przepis ustawowy. Zarzut naruszenia zasady legalizmu związany został w ten sposób z treścią przyjętych przez ustawodawcę regulacjami prawnymi ograniczającymi dopuszczalne sposoby uiszczania opłat sądowych, nie zaś z brakiem kompetencji prawotwórczej bądź też naruszeniem przez ustawodawcę trybu uchwalenia ustawy. Zaskarżone przepisy zawarte jednak zostały w przepisach ustawy, uchwalonej w trybie nie wzbudzającym wątpliwości co do jego zgodności z przepisami prawa, a sądy administracyjne działały na podstawie i w granicach wyznaczonych obowiązującymi przepisami, co w konsekwencji prowadzi do uznania, że zarzut naruszenia art. 7 Konstytucji jest w tym zakresie oczywiście bezzasadny.
Trybunał podkreślił, iż skarżąca nie wskazała na żadne inne przepisy Konstytucji, które mogłyby być wykorzystane jako wzorce oceny zgodności zaskarżonych przepisów z ustawą zasadniczą. W uzasadnieniu skargi skarżąca wskazała co prawda, iż w jej przekonaniu naruszenie art. 2 i art. 7 Konstytucji prowadzi m.in. do naruszenia prawa do sądu oraz prawa do zaskarżania orzeczeń sądu pierwszej instancji, nie wskazała ich jednak jako samodzielnych wzorców oceny zgodności kwestionowanego przepisu z Konstytucją, oraz nie wykazała na czym w jej przekonaniu miałoby polegać naruszenie tych wzorców. Nawet jednak przyjęcie rozszerzenia zakresu skargi o wskazane wzorce nie mogłoby prowadzić do uwzględnienia skargi ze względu na oczywistą bezzasadność formułowanych zarzutów. Trybunał uznał, iż ustawodawca w sposób jednoznaczny i zrozumiały określa dopuszczalne sposoby dokonywania opłat sądowych, bądź poprzez wpłatę na konto bankowe sądu bądź wpłatę bezpośrednio w kasie tegoż sądu. Tak wskazane alternatywne sposoby regulowania opłat sądowych są dostępne dla wszystkich uczestników postępowania. Korzystanie z nich nie jest ograniczone żadnymi warunkami, ani uzależnione od spełnienia dodatkowych kryteriów, a więc nie może prowadzić do ograniczenia dostępu do sądu lub prawa do zaskarżania orzeczeń sądu I instancji.
Zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu wniósł pełnomocnik skarżącej. Zarzucono w nim błędną wykładnię art. 2 i art. 7 Konstytucji polegającą na wstępnym uznaniu, że opisane w skardze ograniczenia wnoszenia opłat sądowych w postępowaniu przed sądami administracyjnymi nie naruszają w sposób oczywisty powołanych norm Konstytucji. Wskazano także na zaniechanie wskazania w uzasadnieniu postanowienia podstaw uznania oczywistej bezzasadności zarzutów skarżącej bez odniesienia się do argumentów zawartych w skardze konstytucyjnej. W zażaleniu podniesiono również, iż Trybunał niezasadnie przyjął, że skarżąca nie wskazała wynikających z ustawy zasadniczej wzorców kontroli odnoszących się do naruszenia prawa do sądu oraz prawa do zaskarżania orzeczeń oraz sposobów tego naruszenia. Skarżąca nie zgodziła się również z oceną Trybunału w zakresie istnienia ograniczeń dostępu do sądu ani prawa do zaskarżania orzeczeń sądu I instancji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Trybunał Konstytucyjny w zaskarżonym postanowieniu trafnie wskazał na znaczenie art. 2 Konstytucji, wyrażającego zasadę demokratycznego państwa prawnego, jako samodzielnego wzorca kontroli skargi konstytucyjnej i warunków dopuszczalności kontroli skargi konstytucyjnej, w kontekście treści innych przepisów Konstytucji, wyrażających bezpośrednio prawa i wolności obywateli. Podobne uwagi odnieść należy do ustaleń Trybunału w zakresie art. 7 Konstytucji. Trybunał słusznie wskazał, iż istotą tego przepisu jest nakaz działania organów władzy publicznej w granicach wyznaczonych przez prawo, w którym winna być zawarta zarówno podstawa działania, jak też zakreślone granice jej działania. Przepis ten nie stanowi bowiem adekwatnego wzorca do oceny przyjętego rozwiązania prawnego i kompetencji podmiotu stosującego kwestionowany przepis ustawowy.
W sprawie niniejszej zasadnicze znaczenie ma jednak sformułowany przez skarżącego w uzasadnieniu skargi konstytucyjnej zarzut naruszenia prawa do sądu oraz prawa do zaskarżania orzeczeń sądu pierwszej instancji. Nie wchodząc w meritum podniesionych w tym zakresie zarzutów należy uznać, że tak sformułowane zarzuty w zakresie wymogów dokonywania opłat sądowych w postępowaniu administracyjnym, szczególnie w kontekście powszechnie przyjętych i stosowanych zasad istniejących na gruncie innych procedur sądowych, uprawdopodabniają naruszenie konstytucyjnego prawa do sądu i prawa do zaskarżania orzeczeń sądu pierwszej instancji. Stwierdzenie to stanowi zaś wystarczającą przesłankę przyjęcia sprawy do merytorycznego rozpoznania. W postępowaniu wstępnym należy bowiem jedynie ustalić, czy nastąpiło uprawdopodobnienie zarzutu naruszenia praw oraz czy sam zarzut nie jest oczywiście bezzasadny, np. przez brak powiązania zarzutu z normatywną treścią zaskarżonego przepisu. W niniejszej sprawie sytuacja taka nie występuje, gdyż pominięcie w treści przepisu art. 219 § 2 upoppsa, możliwości uiszczenia opłaty sądowej znakami opłaty sądowej prowadzi do odrzucenia opłaconego w ten sposób środka odwoławczego.
Uznanie adekwatności prawa do sądu i prawa do zaskarżania wyroku sądu pierwszej instancji jako wzorców kontroli zarzutów skargi konstytucyjnej pozwala jednocześnie na przyjęcie adekwatności w zakresie art. 2 Konstytucji, pełniącego w tym wypadku, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego istotną funkcję uzupełniającą i dookreślającą zawartość wskazanych praw i wolności (por. wyrok TK z 28 lipca 2004 r., sygn. P 2/04, OTK ZU nr 7/A/2004, poz. 72).

Mając powyższe na względzie, należało orzec jak w sentencji.