Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 kwietnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSA Bogdan Wysocki
Sędziowie:	SA Jan Futro (spr.) SA Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga
Protokolant:	st. sekr. sądowy Sylwia Stefańska

po rozpoznaniu w dniu 26 marca 2013 r. na rozprawie

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ś.

przeciwko Z.K. (...) sp. z o.o. z siedzibą w P.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 30 października 2012 r., sygn. akt IX GC 360/10

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej 5 400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym

Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga Bogdan Wysocki Jan Futro

I A Ca 152/13

UZASADNIENIE

Powódka (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ś. w pozwie złożonym w dniu 2 lipca 2010 r. skierowanym przeciwko Z.K. (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. wniosła o zasądzenie od pozwanej kwoty 4 098 599,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 8 stycznia 2008 r. i kosztami procesu, tytułem zwrotu wartości nakładów poczynionych na nieruchomości pozwanej, tj. wzniesienia na tej nieruchomości pawilonu handlowego.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu, podnosząc zarzut potrącenia wierzytelności powódki z tytułu zwrotu nakładów z wierzytelnościami pozwanej z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez powódkę z nieruchomości pozwanej w okresie od lutego 2008 r. do sierpnia 2010 r. w wysokości wraz z podatkiem 1 820 947,00 zł oraz wierzytelnością względem powódki w wysokości 1 836 550,13 zł, którą pozwana nabyła od (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. na podstawie umowy przelewu wierzytelności z dnia 21 września 2010 r. Pozwana zakwestionowała ponadto wysokość roszczenia powódki, podnosząc, że rzeczywista wartość nakładów poczynionych przez powódkę jest znacznie niższa i według stanu na dzień wydania nieruchomości pozwanej, tj. 30 sierpnia 2010 r. wynosi 1 778 177,00 zł.

Pismem procesowym z 7 sierpnia 2012 r. pełnomocnik pozwanej sprecyzował, że podniesiony w odpowiedzi na pozew zarzut potrącenia wierzytelności przysługującej pozwanej względem powódki, nabytej w drodze umowy przelewu z dnia 21 września 2010 r. od spółki (...) w P. obejmuje również odsetki kapitałowe od wymienionej kwoty należności głównej (1 836 550,13 zł) w wysokości 996 917,95 zł, tj. dotyczy łącznie kwoty 2 833 468,08 zł (k. 762).

Wyrokiem z dnia 30 października 2012 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu oddalił powództwo.

Orzekając o kosztach postępowania zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 10 984,57 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 7 200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Jako podstawy rozstrzygnięcia Sąd I instancji powołał następujące ustalenia.

Powódka prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z.. Pozwana prowadzi działalność gospodarczą pod firmą Z (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P..

W dniu 16 kwietnia 1998 roku strony zawarły umowę najmu terenu pod budowę lokalu handlowego. Na podstawie wyżej wymienionej umowy pozwana, jako wynajmująca oddała w najem powódce, jako najemcy teren położony w Ś. na O.. (...) o powierzchni 9091 m ^{( 2)}, dla którego Sąd Rejonowy w Świebodzinie prowadzi księgę wieczystą KW (...). Wynajęty powódce celem budowy teren stanowił własność pozwanej.

Najem zawarto na czas określony - stosownie do treści art. 2 pkt 1 umowy najem miał trwać l0 lat - od dnia 16 kwietnia 1998 roku do dnia 16 kwietnia 2008 roku.

Zgodnie z art. 3 pkt 2 umowy wynajmująca miała prawo do rozwiązania umowy z winy najemcy w trybie natychmiastowym lub z prawem do wyznaczenia terminu na opuszczenie najmowanego terenu i lokali, jeżeli najemca:

a)  w sposób rażący naruszyłby obowiązki wynikające z umowy,

b)  zalegałby przez okres dwóch miesięcy z zapłatą czynszu, lub też w roku kalendarzowym zalegał trzy razy z zapłatą czynszu za każdym razem powyżej dwudziestu dni w stosunku do terminu płatności,

c)  podnajął wynajmowany teren lub budynek w całości lub w części bez zgody wynajmującego lub bez zgody wynajmującego scedował w całości lub w części prawa wynikające z umowy, albo w jakikolwiek sposób bez zgody wynajmującego udostępnił przedmiot najmu w całości lub w części innej osobie.

Stosownie do treści art. 4 umowy przed rozwiązaniem umowy Wynajmujący był zobowiązany do pisemnego wezwania najemcy do niezwłocznego usunięcia naruszeń umowy i wyznaczenia mu w tym celu odpowiedniego terminu. Natomiast zgodnie z treścią art. 5 umowy w przypadku rozwiązania lub wygaśnięcia umowy Najemca był zobowiązany do protokolarnego wydania budynku i kluczy Wynajmującemu w ostatnim dniu obowiązywania umowy.

W ramach realizacji postanowień wyżej wymienionej umowy powódka była zobowiązana do wybudowania na wynajętej od pozwanej nieruchomości budynku przeznaczonego na prowadzenie działalności gospodarczej w postaci supermarketu pod firmą (...). Powódka docelowo miała prowadzić działalność handlową w wybudowanym przez siebie supermarkecie i być jednym z aderonów I. na terenie zachodniej Polski.

Rozliczenie dokonanych przez powódkę celem wybudowania pawilonu handlowego nakładów miało nastąpić w chwili rozwiązania umowy w sposób w tej umowie wskazany. Rozliczenie nakładów miało nastąpić w taki sposób, że od wartości rynkowej nieruchomości wraz z budynkiem miała zostać odjęta wartość rynkowa, jaką nieruchomość miałaby, gdyby nie posadowiono na niej budynku.

Celem precyzyjnego uregulowania wszelkich praw i obowiązków stron zawartych w umowie strony uzupełniły treść umowy treścią aneksu z dnia 16 kwietnia 1998 roku. Sprecyzowały również zasady rozliczenia nakładów poniesionych przez najemcę.

W art. 4 pkt 1 aneksu strony ustaliły, że w przypadku rozwiązania lub wygaśnięcia umowy wynajmujący zwróci najemcy nakłady poniesione na wybudowanie na wynajętym terenie budynku według zasad określonych w aneksie - tj. zostanie ustalona wartość nieruchomości wraz z budynkiem według cen rynkowych z dnia rozliczenia, a następnie od tak wyliczonej wartości strony odejmą wartość samej nieruchomości bez budynku według stanu, jaki ta nieruchomość miałaby gdyby najemca nie wzniósł na niej budynku. Pierwszego rozliczenia w podany powyżej sposób miał dokonać wynajmujący w terminie 30 dni od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy, a następnie przedstawić to rozliczenie najemcy wraz z uzasadnieniem. Najemca z kolei w terminie 30 dni miał wypowiedzieć się, czy akceptuje rozliczenie dokonane przez wynajmującego, a w przypadku odmowy zaakceptowania go, przedstawić powody braku akceptacji i ich uzasadnienie. Dla zachowania powyższych terminów wystarczającym było nadanie listów poleconych lub doręczenie pism bezpośrednio.

Zapłata kosztów nakładów przez wynajmującego miała nastąpić nie później, aniżeli w terminie 14 dni od dnia ostatecznego ustalenia kwoty. Od piętnastego dnia wynajmujący miał płacić odsetki ustawowe.

Ponadto stosownie do postanowień art. 2 wyżej wymienionego aneksu wynajmujący miał prawo do rozwiązania umowy z winy najemcy w trybie natychmiastowym, lub z prawem do wyznaczenia terminu (zależnego wyłącznie od woli wynajmującego) na opuszczenie najmowanego terenu i lokali, poza przypadkami wymienionymi w umowie najmu, jeżeli najemca:

a)  rozwiązał umowę o znaku firmowym zawartą z (...) (...) lub taka umowa została, z przyczyn w niej określonych, z nim rozwiązana,

b)  naruszył w sposób pozwalający na rozwiązanie jakąkolwiek inną umowę zawartą z inną spółką będącą członkiem Grupy I., w szczególności umowę zaopatrzeniową lub umowę członkowską,

c)  dokonał modyfikacji umowy spółki bez zgody (...) (...)

Powódka wybudowała na wynajętym od pozwanej terenie pawilon handlowy i prowadziła tam działalność gospodarczą - supermarket pod firmą (...).

Pismem z dnia 7 stycznia 2008 roku pozwana rozwiązała umowę najmu z powódką, wskazując, że przyczyną jej rozwiązania było niewywiązywanie się przez powoda z przyjętych zobowiązań oraz rozwiązanie umowy o znaku firmowym. W związku z rozwiązaniem umowy pozwana wezwała powódkę do opuszczenia i protokolarnego przekazania pawilonu w nieprzekraczalnym terminie do dnia 31 stycznia 2008 roku.

Pismo pozwanej wypowiadające umowę najmu zostało doręczone powódce. Początkowo kwestionowała on fakt wypowiedzenia umowy przez pozwaną. Pełnomocnik powódki adw. A. K. wystosował do pozwanej pismo, z którego wynikało, iż powódka kwestionuje wypowiedzenie przedmiotowej umowy i nie zamierza wydać lokalu pozwanej.

W wyznaczonym wyżej wymienionym pismem wypowiadającym umowę terminie -31 stycznia 2008 roku powódka nie opuściła zajmowanej nieruchomości. Nie doszło wówczas do protokolarnego przekazania pawilonu. Pozwana wysłała jednego z aderonów sieci I., właściciela sąsiedniego sklepu w S. D. L., aby sprawdził on gotowość powódki do wydania pawilonu na wyznaczony pismem dzień 31 stycznia 2008 roku. Stwierdził, iż wydanie nie byłoby możliwe, albowiem sklep normalnie funkcjonował, a E. i R. P. nie byli obecni w tym dniu (podczas wizyty wyżej wymienionego) w sklepie. Pozwana wysłała D. L. do marketu powódki, pomimo faktu, że dysponował wiedzą o tym, iż powódka kwestionuje zasadności wypowiedzenia umowy najmu.

Pismem z dnia 12 lutego 2008 roku pozwana kolejny raz wezwała powódkę kierując pismo na adres kancelarii jej ówczesnego pełnomocnika adw. A. K. do wydania pawilonu handlowego, o którym mowa wyżej. Pozwana wezwała powódkę, aby do dnia 25 lutego 2208 roku opróżniła, opuściła i wydała pozwanej pawilon handlowy, zaznaczając, że w przeciwnym razie po bezskutecznym upływie wyżej wymienionego terminu sprawa zostanie skierowana na drogę postępowania sądowego. Jednocześnie poinformowała powódkę, że za okres od dnia 1 lutego 2008 roku do dnia wydania lokalu naliczana będzie naliczać opłatę stanowiąca odszkodowanie za bezumowne korzystanie z pawilonu.

Pozwana mając świadomość ciążącego na nim w myśl postanowień wyżej wymienionej umowy obowiązku zwrotu nakładów wystosowała do powódki pismo z dnia 27 lutego 2008 roku oferując zapłatę nakładów powódce. W piśmie tym pozwana oszacowała wartość poczynionych przez powódkę na nieruchomość będącą jego własnością nakładów na kwotę 2 288 693 zł. W załączeniu pozwana przesłał powódce operat na kwotę 2 288 693 zł sporządzony przez rzeczoznawcę majątkowego zawierający szczegółowe wyliczenia oraz uzasadnienie.

Pismem z dnia 14 marca 2008 roku powódka wskazała, że nie może zaakceptować powyższej kwoty, stanowiącej propozycję rozliczenia nakładów. Wskazała ponadto, że „umowa najmu lokali handlowych” z dnia 16 kwietnia 1998 roku w dalszym ciągu trwa i obowiązuje, informując jednocześnie pozwaną, iż wniosła pozew do sądu o ustalenie istnienia stosunku najmu spornego pawilonu.

Powódka nadal prowadziła działalność gospodarczą nie posiadając już do przedmiotowej nieruchomości tytułu prawnego, sprawując władztwo nad przedmiotową nieruchomością bez tytułu prawnego. Ewentualne wydanie nieruchomości pozwanej warunkowała uprzednim zwrotem nakładów.

W piśmie z dnia 22 kwietnia 2009 roku zatytułowanym „wypowiedzenie umowy najmu z dnia 16 kwietnia 1998 roku” powódka wypowiedziała pozwanej umowę najmu, o której mowa wyżej, proponując protokolarne wydanie lokalu w dniu 30 maja 2009 roku i warunkując wydanie nieruchomości wraz z pawilonem od zapłaty na jego rzecz kwoty 4.098.599 zł tytułem nakładów poniesionych na budowę pawilonu na jego rachunek bankowy.

Po wezwaniu przez (...) Sp. z o.o. do zaniechania korzystania ze znaków firmowych I. i M. powódka kontynuowała działalność handlową pod szyldem (...)a później przez pewien okres także pod szyldem (...). W 2009 roku powódka zamknęła sklep.

Powódka pismem z dnia 9 sierpnia 2010 roku zatytułowanym „ostateczne wezwanie do odbioru budynku” wezwała pozwaną do odbioru obiektu handlowego w Ś., który wcześniej od pozwanej wynajmowała. W treści wezwania powódka określiła się jako „były najemca”. Wskazała, że obiekt od półtora roku stoi opuszczony, opróżniony i gotowy do protokolarnego przekazania na rzecz pozwanej, a powódka w związku z zaistniałą sytuacją jest zmuszona do ponoszenia kosztów nadzoru i utrzymania obiektu.

W dniu 30 sierpnia 2010 roku doszło do odbioru pawilonu handlowego w obecności przedstawicieli stron. Powódkę reprezentowała prezes zarządu i jednocześnie wspólnik E. P.. Pozwaną reprezentowała jego pełnomocnik radca prawny A. J.. Do odbioru doszło w obecności pracowników pozwanej W. M., B. T., a także inspektora nadzoru J. G.. Obecny był również wspólnik powódki R. P.. Strony sporządziły protokół zdawczo-odbiorczy dokumentujący dokonanie odbioru spornego pawilonu od powódki przez pozwaną.

Bezpośrednio po odbiorze pawilonu handlowego i podpisaniu protokołu zdawczo-odbiorczego pełnomocnik pozwanej A. J. podjęła próbę doręczenia E. P. jako reprezentującej powódkę pism - wezwania do zapłaty z dnia 27 sierpnia 2010 roku zawierającego oświadczenie pozwanego o potrąceniu wierzytelności w kwocie 1 820 947 zł plus VAT przysługującej jej z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości z wierzytelnością powoda z tytułu zwrotu nakładów oraz pisma (...) Sp. z o.o. z dnia 27 sierpnia 2010 roku stanowiącego wypowiedzenie ugody zawartej z pozwanym w dniu 25 lutego 2004 roku. Ponadto A. J. próbowała również wręczyć E. P. oraz R. P. wystosowanie do nich przez (...) Sp. z o.o. wezwania do zapłaty z dnia 30 sierpnia 2010 roku. E. P. mając wiedzę od pełnomocnika pozwanej o treści tych pism odmówiła jednak ich przyjęcia i potwierdzenia, że zostały jej doręczone, prosząc o przesłanie ich pocztą tłumacząc, iż przyszła jedynie dopełnić obowiązku wydania przedmiotowej nieruchomości. Również R. P. nie przyjął pism. Pełnomocnik pozwanej sporządziła na przedmiotowych dokumentach odręczną adnotację opisująca zaistniałą sytuację i fakt odmowy przez E. P. przyjęcia przedmiotowych pism. Notatkę sporządzoną przez A. J. na wyżej wymienionych dokumentach podpisali W. M. oraz B. T..

Pismem z dnia 27 sierpnia 2010 roku pozwana wezwała powódkę do zapłaty kwoty 1 820 947 zł plus VAT z tytułu „odszkodowania” za bezumowne korzystanie z nieruchomości położonej w Ś. na O.. (...) w okresie od lutego 2008 roku do sierpnia 2010 roku. Pozwana oświadczył, iż wskazana kwota nie wyczerpuje całości jej roszczeń wobec powódki z tego tytułu i zastrzegła sobie możliwość dochodzenia dalszych należności z niego wynikających. Zaznaczyła, że w związku z wydaniem pawilonu handlowego powódka uznała skuteczność wypowiedzenia umowy najmu z dnia 16 kwietnia 1998 roku przez pozwanego i w związku z tym dokonała potrącenia wierzytelności jej przysługującej z wierzytelnością powódki z tytułu zwrotu nakładów.

W dniu 1 września 2010 roku pozwana wystawiła fakturę VAT nr (...) opiewającą na kwotę 2 221 555,34 zł, którą obciążyła powódkę z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez niego z wyżej wymienionej nieruchomości w okresie od lutego 2008 r. do sierpnia 2010 r. Faktura została przesłana powódce listem poleconym.

W dniu 21 września 2010 roku pozwana zawarł ze (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. umowę sprzedaży wierzytelności przysługujących wyżej wymienionemu podmiotowi względem powódki. Wierzytelności będące przedmiotem przelewu powstały w związku z brakiem zapłaty przez powodową spółkę za towary i usługi dostarczone jej przez (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. i zostały objęte zawartą między nimi ugodą z dnia 25 lutego 2004 roku.

W wyżej wymienionej umowie (...) Sp. z o.o. oświadczył, iż przysługuje mu wierzytelność pieniężna względem powódki w łącznej kwocie 3 673 862,52 zł wymagalna w całości począwszy od dnia 30 sierpnia 2010 roku. Na wyżej wymienioną wierzytelność składały się kwota 2 381 263 zł należności głównych z tytułu ceny za towary i usługi objęte ugodą z dnia 25 lutego 2004 roku oraz kwota 1 292 599,52 zł z tytułu odsetek kapitałowych wyliczonych zgodnie z postanowieniami zawartymi w punkcie 11 ugody według stanu na dzień 27 sierpnia 2010 roku. W umowie strony zgodnie wskazały, że powyższa wierzytelność w części to jest do kwoty 544 712,87 zł należności głównych, jest objęta tytułem wykonawczym - nakazem zapłaty z dnia 12 grudnia 2007 roku wydanym przez Sąd Okręgowy w Poznaniu w sprawie o sygnaturze akt XII Nc 146/2007/12 i zaopatrzonym w klauzulę wykonalności postanowieniem tegoż sądu z dnia 22 lipca 2008 roku. Nakazem zapłaty z dnia 12 grudnia 2007 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt XII Nc 146/2007/12 Sąd Okręgowy w Poznaniu nakazał powódce (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ś. oraz R. P. i E. P., aby zapłacili solidarnie na rzecz (...) Sp. z o.o. kwotę 644 648 zł wraz z odsetkami ustawowymi od wskazanych w wyżej wymienionym nakazie kwot i dat oraz kosztami sądowymi w kwocie 8 059 zł w terminie dwóch tygodni od doręczenia nakazu albo wnieśli w tym terminie do Sądu zarzuty.

Na podstawie wyżej wymienionej umowy (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. przelał na pozwaną wierzytelność opisaną wyżej w części nieobjętej nakazem zapłaty wydanym w sprawie o sygnaturze akt XII Nc 124/2007/12, czyli do kwoty 2 833 468,08 zł, na którą składają się kwota 1 836 550,13 zł należności głównej oraz kwota 996 917,95 zł przypadających na tę należność główną odsetek kapitałowych.

Niezapłacone przez powoda należności objęte ugodą z dnia 25 lutego 2004 roku są wymagalne w całości, S. (...) Polska skorzystała z przysługującego jej uprawnienia do wypowiedzenia ugody ze skutkiem natychmiastowym. Do wypowiedzenia ugody doszło w dniu 30 sierpnia 2010 roku. (...) Sp. z o.o. o wypowiedzeniu ugody z dnia 27 sierpnia 2010 roku zostało doręczone prezesowi zarządu powódce E. P. w dniu 30 sierpnia 2010 roku przez pełnomocnik pozwanej radcę prawnego A. J..

Pozwana po nabyciu wierzytelności od (...) Sp. z o.o. złożyła powódce oświadczenie o potrąceniu pismem z dnia 14 października 2010 roku. W piśmie tym pozwana wskazała, że dokonuje potrącenia wierzytelności powodowej spółki z tytułu zwrotu nakładów w postaci pawilonu handlowego na nieruchomości, o której mowa wyżej z jego wierzytelnością w kwocie 3 673 862,52 zł wynikającą z ugody z dnia 25 lutego 2004 roku, jaka została zawarta przez powoda za spółką (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P.. Pozwana wskazała, że na wskazaną kwotę składają się: kwota 2 381 263 zł stanowiąca należność główną objętą wyżej wymienioną ugodą oraz kwota 1 292 599,52 zł należnych na jej podstawie odsetek kapitałowych. Pozwana wskazała, że wierzytelność ta przysługuje jej na podstawie umowy przelewu wierzytelności z dnia 21 września 2010 roku.

Oświadczenie o tej samej treści pozwana wystosowała do powódki, a także do R. P. jako prokurenta oraz E. P. jako pełnomocnika powódki.

Pismem procesowym z dnia 25 października 2010 roku skierowanym do sprawy o sygnaturze akt XII C 546/08/10 pełnomocnik powódki (...) Sp. z o.o. cofnął pozew z dnia 25 lutego 2008 roku w całości, ponadto powodowie E. P. i R. P. cofnęli pozew z dnia 25 lutego 2008 roku w zakresie punktu 1 dotyczącego ustalenia istnienia stosunku najmu.

Ustalona przez Sąd Okręgowy wartość nakładów należnych powódce wyniosła 2 329 000 zł natomiast wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w okresie od 1 lutego 2008 r. do 30 sierpnia 2010 r. wyniosła 1 010 227,10 zł.

Aktualnie aderonem pawilonu handlowego w Ś., który powódka wybudowała na nieruchomości pozwanego jest D. L..

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy wskazał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Stwierdził, że niewątpliwie powódce przysługiwało względem pozwanej - w związku z rozwiązaniem umowy najmu nieruchomości - roszczenie o zwrot nakładów poniesionych z tytułu wzniesienia pawilonu handlowego na przedmiotowej nieruchomości. Powódka jednakże kwestionując przez okres ponad dwóch lat (do sierpnia 2010 r.) skuteczność wypowiedzenia przez pozwaną umowy najmu w dniu 7 stycznia 2008 r. i nie wyrażając gotowości wydania przedmiotowej nieruchomości, pomimo że miała świadomość konieczności jej wydania do dnia 31 stycznia 2008 r., po tej dacie władała nieruchomością pozwanej bez tytułu prawnego, tj. w okresie od 1 lutego 2008 r. do 30 sierpnia 2010 r. Pozwanej przysługiwało zatem względem powódki roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z tej nieruchomości. Zasadnie zatem przedstawiła do potrącenia swoją wierzytelność z tego tytułu.

Według Sądu Okręgowego, w trakcie dokonywania czynności odbioru przedmiotowej nieruchomości w dniu 30 sierpnia 2010 r. pozwana skutecznie złożyła powódce oświadczenie o potrąceniu kwoty 1 820 947 zł wraz z podatkiem VAT z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości z wierzytelnością powódki z tytułu zwrotu nakładów. Przedstawicielka powódki mogła bowiem zapoznać się w tym dniu z treścią oświadczenia pozwanej w tym przedmiocie (art. 61 k.c.). Zdaniem Sądu Okręgowego, obowiązek pozwanej zwrotu wartości nakładów zaktualizował się w dniu wydania nieruchomości przez powódkę, tj. 30 sierpnia 2010 r. i określenie wartości nakładów winno nastąpić na tą właśnie datę. Wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości powinna natomiast odpowiadać dochodowi, jaki mogłaby osiągnąć pozwana wynajmując nieruchomość innemu podmiotowi po stawkach rynkowych, określone przez biegłą na kwotę 1 010 227,10 zł. Według Sądu Okręgowego, zasadny okazał się również zarzut potrącenia wierzytelności pozwanej w wysokości 1 836 550,13 zł, którą pozwana nabyła w drodze przelewu od (...) sp. z o.o. w P. na podstawie umowy z dnia 21 września 2010 r., zaznaczając, że wierzytelność ta została udowodniona dokumentem wymienionym w art. 485 § 1 k.p.c., a mianowicie uznaniem długu przez pozwaną dokonanym w ugodzie z dnia 25 lutego 2004 r.

Powództwo podlegało zatem oddaleniu w całości. Sąd Okręgowy uznał bowiem za zasadne roszczenie powódki do kwoty wartości nakładów określonej przez biegłą na kwotę 2 329 000 zł, a przedstawione przez pozwaną zostały do skutecznego potrącenia kwota 1 010 227,l0 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie oraz kwota 1 836 550,13 zł, którą pozwana nabyła w drodze przelewu wierzytelności z dnia 21 września 2010 r.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu - wskazując, co się na nie składa - Sąd Okręgowy powołał przepisy art. 98 § 1 i § 3 k.p.c.

Od wyroku tego zaskarżając go w całości apelację wniosła powódka zarzucając zaskarżonemu wyrokowi:

1.  mające istotny wpływ na wynik sprawy, naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 479 ¹⁴ § 2 k.p.c. w brzmieniu nadanym temu przepisowi ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r. (Dz.U.2008.234.1571) obowiązującym przed uchyleniem tego przepisu ustawą z dnia 16 września 2011 r. (Dz.U.2011.233.1381) poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i potrącenie wierzytelności powódki z wierzytelnością pozwanej z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, pomimo tego, że pełnomocnik pozwanej nie zgłosił w przypisanym terminie w sposób prawnie skuteczny takiego zarzutu,

2.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 498 § 1 k.c. i art. 60 k.c. i art. 65 k.c. poprzez uznanie, że strona pozwana złożyła w sposób skuteczny materialny zarzut potrącenia wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości, w sytuacji gdy pozwana taki zarzut zgłosiła w stosunku do innego ewentualnie przysługującego jej roszczenia - odszkodowania (471 k.c. i inne), nie zaś wynagrodzenia wynikającego z art. 225 k.c., o czym świadczy treść dokumentu zawierającego to oświadczenie materialnoprawne na k. 139 akt,

3.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 6 k.c. i art. 7 k.c. w zw. z art. 230 k.c. w zw. z art. 224 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i odwrócenie ciężaru dowodowego i błędne przyjęcie, że to na powódce ciążył ciężar wykazania, iż w dobrej wierze posiadała nieruchomość pozwanej, w sytuacji gdy z ustawowego domniemania dobrej wiary wynika, iż to pozwana powinna sprostać obowiązkowi dowodowemu wykazania okoliczności, na które się powoływała w zakresie ustalenia złej wiary powódki, czego jednak w niniejszym procesie skutecznie nie dokonała,

4.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 230 k.c. w związku z art. 7 k.c. i art. 225 § 1 k.c. przez niewłaściwe zastosowanie oraz przyjęcie, że powodowa spółka była posiadaczem nieruchomości w złej wierze, w sytuacji gdy z okoliczności wynika, (w tym m.in. z procesów sądowych dotyczących ustalenia bezskuteczności wypowiedzenia umowy najmu i wydanych w nich postanowień o zabezpieczeniu roszczenia) wynika, iż powódka w czasie posiadania nieruchomości była posiadaczem w dobrej wierze,

5.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 354 k.c. poprzez jego niezastosowanie i pominięcie przy dokonaniu oceny sytuacji prawnej stron procesu tej okoliczności, że powódka (dłużnik w zakresie wydania nieruchomości) nie mogła samodzielnie dokonać wydania lokalu użytkowego w sytuacji bierności w odbiorze właściciela (pozwanego), który z tego tytułu również posiadał obowiązki (uczestniczenia w spisaniu protokołu, odbioru kluczy, dokonaniu inwentaryzacji), a który tych czynności w sposób nieusprawiedliwiony zaniechał, nie ujawniając powódce, że przy niniejszej czynności ma być D. L. jako przedstawiciel Grupy I.,

6.  mające istotny wpływ na wynik sprawy, naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób sprzeczny z zasadami wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego w zakresie oceny istnienia dobrej wiary powódki oraz okoliczności i przyczyn niewydania lokalu stronie pozwanej, przyczyn odmawiających wiarygodności świadkom strony powodowej oraz oceny sporządzonej w sprawie opinii biegłego sądowego,

7.  mające istotny wpływ na wynik sprawy, naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 479 ⁹ § 1 k.p.c. w brzmieniu nadanym temu przepisowi ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r. (Dz.U.2008.234.1571) obowiązującym przed uchyleniem tego przepisu ustawą z dnia 16 września 2011 r. (Dz.U.2011.233.1381) poprzez uwzględnienie wniosku pełnomocnika pozwanego o uzupełnienie opinii biegłej sądowej zawartego w jego piśmie procesowym, które z uwagi na niedoręczenie bezpośrednio stronie powodowej powinno zostać zwrócone i nie wywołać żadnych skutków prawnych, również w sferze uznania skuteczności zgłoszonych zastrzeżeń do opinii,

8.  mające istotny wpływ na wynik sprawy, naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 322 k.p.c. poprzez zaniechanie miarkowania wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w sytuacji, gdy było to celowe z uwagi na nieracjonalne wyliczenia biegłej dotyczące wysokości ustalonego przez nią wynagrodzenia w wysokości rażąco przekraczającej wartość czynszu uiszczanego przez powódkę za ten lokal za czas trwania najmu,

9.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 225 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości przysługuje pozwanej w wysokości rażąco wyższej od miesięcznego czynszu, który otrzymywała od powódki w oderwaniu od rzeczywistego ustalenia wysokości czynszu, jaki pozwana mogła uzyskać za wynajem pawilonu,

10.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 484 § 1 k.c., art. 353 ¹ k.c., art. 60 k.c. i art. 65 § 1 i 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że powódka wskutek nieopuszczenia lokalu handlowego po upływie terminu wypowiedzenia obowiązana była do zapłaty pozwanej hipotetycznego wynagrodzenia, w sytuacji gdy zobowiązana była do zapłaty odszkodowania umownego - kary umownej a strony w umowie nie przewidziały odszkodowania w wysokości przewyższającej tą karę umowną,

11.  mające istotny wpływ na wynik sprawy, naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 229 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że powódka nie kwestionowała roszczenia dotyczącego ugody,

12.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 502 k.c. a contrario i art. 612 k.c. w zw. z art. 554 k.c. i art. 123 § 1 pkt 2 k.c. ( a contrario) poprzez uznanie za zasadne potrącenie wierzytelności powódki i przedawnionej wierzytelności pozwanej z umów dostaw, pomimo tego, że od chwili, w której potrącenie było możliwe, przedawnienie już nastąpiło i nie nastąpiło żadne zdarzenie prawne przerywające jego bieg, zaś kwota przedawnionych roszczeń wynosi łącznie 934 185 zł,

13.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 60 k.c., art. 65 k.c. i art. 353 ¹ § 1 k.c. oraz art. 230 k.c. ( a contrario) polegające na ich niewłaściwym zastosowaniu i przyjęciu, iż na podstawie umowy łączącej strony pozwana miała obowiązek zapłaty nakładów z momentem wydania nieruchomości, w sytuacji gdy łącząca strony umowa najmu terenu pod budowę lokalu handlowego (k. 27) w art. 3 pkt. 3 przewidywała wymagalność tego roszczenia i jego rozliczenia na moment rozwiązania umowy,

14.  mające istotny wpływ na wynik sprawy, naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 k.p.c. i przyjęcie, że spełnia wymóg wiarygodności, spójności i rzetelności opinia biegłej sądowej K. de T. z dnia 12 kwietnia 2012 r. (k. 664 - 714, T. IV) w sytuacji gdy przedmiotowa opinia: została sporządzona w wyniku przyjęcia niewłaściwych nieruchomości do porównania wskutek nieprawdziwego założenia, że pawilon wybudowany przez powódkę ma cechy hipermarketu takiego jak P., M. czy P. (...) w P., została sporządzona z naruszeniem przepisów dotyczących zasad sporządzenia opinii w zakresie odnoszącym się do wysokości i sposobu oszacowania kosztów operacyjnych, została sporządzona z naruszeniem prawa materialnego dotyczącym ilości nieruchomości uwzględnionych przy sporządzonej metodzie, nie rozliczała wartości nakładu w postaci parkingu,

15.  mające istotny wpływ na wynik sprawy, naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 229 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że powódka nie kwestionowała faktu doręczenia jej pism wskazanych przez pozwaną w odpowiedzi na pozew (tj. wypowiedzenie ugody wraz z wezwaniem do zapłaty, pisma (...) sp. z o.o. z dnia 30 sierpnia 2010 r. - wezwania do zapłaty adresowanego do pani E. P., pisma (...) sp. z o.o. z dnia 30 sierpnia 2010 r.) w sytuacji odmiennych twierdzeń w tym zakresie strony powodowej zawartych w aktach sprawy - k. 391, 409,

16.  mające istotny wpływ na wynik sprawy, naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 k.p.c. poprzez dowolne przyjęcie, wbrew treści zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, że pozwana wykazała, iż w dniu wydania lokalu próbowała wręczyć dokumenty zawierające oświadczenia wskazane w odpowiedzi na pozew, w sytuacji gdy odmienny wniosek powinien być wywiedziony z przesłuchanych na tą okoliczność świadków,

17.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 61 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i nieuwzględnienie okoliczności przekazania dokumentów prezesowi zarządu powódki w dniu wydania nieruchomości, świadczących o tym, że nie mogła ona zapoznać się z ich treścią w sposób uzasadniający zastosowanie tego przepisu,

18.  mające istotny wpływ na wynik sprawy, naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 328 § 1 k.p.c. poprzez sporządzenie uzasadnienia wyroku w formie utrudniającej poddanie go kontroli instancyjnej,

19.  mające istotny wpływ na wynik sprawy, naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 479 ¹² § 1 k.p.c. w brzmieniu nadanym temu przepisowi ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r. (Dz.U.2008.234.1571) obowiązującym przed uchyleniem tego przepisu ustawą z dnia 16 września 2011 r. (Dz.U.2011.233.1381) i art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 16.09.2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2011.233.1381) i art. 227 k.p.c. poprzez pominięcie dowodu z umowy najmu lokali handlowych z dnia 16 kwietnia 1998 r. pomimo tego, że dowód ten został powołany już w pozwie i jest dokumentem ustalającym stosunek prawny łączący strony w zakresie ustalenia istoty niniejszego procesu.

W konsekwencji wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty 4 098 599 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 kwietnia 2008 r. oraz zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

S ą d Apelacyjny zwa ż y ł , co nast ę puje.

Apelacja okazała się niezasadna.

W szczególności niezasadne są zarzuty apelacji w zakresie spóźnionego i nieskutecznego złożenia przez pozwaną zarzutu potrącenia wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie powódki z nieruchomości pozwanej w okresie od 1 lutego 2008 r. do 30 sierpnia 2010 r. Z treści odpowiedzi na pozew jednoznacznie wynika, że pozwana podniosła w niej zarzut potrącenia wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości podnosząc, iż roszczenie powódki w tym zakresie nie istnieje (k. 120).

Niezależnie zresztą od procesowego zarzutu potrącenia, pozwana w piśmie z dnia 14 października 2010 r. dokonała potrącenia z wierzytelnością powódki, całej nabytej wierzytelności wraz z odsetkami (k. 182). Zgodnie z art. 498 § 2 k.c. z tym momentem doszło do umorzenia wierzytelności.

Nie można też podzielić stanowiska skarżącej, że pozwana złożyła skuteczny materialnoprawny zarzut potrącenia wierzytelności w stosunku do innego, ewentualnie przysługującego jej roszczenia, tj. odszkodowania określonego w art. 471 k.c. (a nie z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie wynikającego z art. 225 k.c.). Okoliczność, że w piśmie z 27 sierpnia 2010 r. zawierającym oświadczenie pozwanej (na k. 139) posłużono się określeniem „odszkodowanie” a nie „wynagrodzenie” nie ma decydującego znaczenia. W piśmie tym jednoznacznie bowiem wskazano, o jakie roszczenie chodzi, tj. dotyczące bezumownego korzystania z nieruchomości i niewątpliwie słowo „odszkodowanie” zostało użyte w znaczeniu słowa „wynagrodzenie”. Prawidłowo zinterpretował treść tego oświadczenia Sąd Okręgowy, że dotyczy ono świadczenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości, a nie odszkodowania na podstawie art. 471 k.c. Przepis ten dotyczy bowiem naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania z kontraktu. W rozpoznawanej sprawie niewątpliwie pozwana prezentowała stanowisko, ze rozwiązanie umowy najmu było skuteczne a zatem stron nie łączył już jakikolwiek kontrakt. Nie można więc oświadczenia pozwanej interpretować w ten sposób, że jej zamiarem było dochodzenie należności z nieobowiązującego już kontraktu. Przeciwnie z treści tego pisma jednoznacznie wynika, że potrącenie dokonywane jest w związku z brakiem umowy między stronami, tj. bezumownym korzystaniem przez powódkę z nieruchomości.

Niezasadne są też zarzuty dotyczące pozostawania przez powódkę w dobrej wierze, co do przysługiwania jej tytułu prawnego do nieruchomości. Wbrew tym zarzutom, pozwana wykazała, że powódka w okresie od 1 lutego 2008 r. do 30 sierpnia 2010 r. była posiadaczem nieruchomości w złej wierze, po tym jak pismem z dnia 7 stycznia 2008 r. w przedmiocie rozwiązania umowy najmu wyznaczyła terminu opuszczenia i wydania jej nieruchomości do dnia 31 stycznia 2008 r. Zasadnie też Sąd Okręgowy ustalił, że pismo to, wypowiadające umowę najmu powódce zostało jej doręczone. Dla oceny dobrej wiary nie ma ponadto znaczenia okoliczność, że powódka kwestionowała początkowo skuteczność tego wypowiedzenia i wytoczyła w tym zakresie powództwo uzyskując zabezpieczenie tego roszczenia. Z punktu widzenia istnienia dobrej wiary istotne jest bowiem to, że od momentu doręczenia powódce pisma wypowiadającego umowę i wyznaczającego przez właściciela termin do opuszczenia nieruchomości nie może skutecznie twierdzić, iż była przekonana, że przysługiwał jej tytuł prawny do zajmowania nieruchomości, a w konsekwencji, że pozostawała w dobrej wierze.

Niezasadny jest też zarzut, że powódka była gotowa wydać pozwanej nieruchomość, jednakże nie mogła tego dokonać z przyczyn leżących po stronie wierzyciela (pozwanej). Sama skarżąca powołując się na okoliczność, że pozostawała w dobrej wierze posiadała nieruchomość po otrzymaniu pisma z 7 stycznia 2008 r. a nawet wytoczyła w tym zakresie powództwo o ustalenie, kwestionując skuteczność rozwiązania umowy. Nie można zatem przyjąć, że istotnie była gotowa niezwłocznie wydać nieruchomość pozwanej.

Nieuzasadniony jest również zarzut naruszenia art. 233 k.p.c., a nadto zarzuty dotyczące błędnego przyjęcia, że doszło do skutecznego doręczenia powódce w dniu przekazania nieruchomości (30 sierpnia 2010 r.) dokumentów, tj. pism w przedmiocie wypowiedzenia ugody, wezwań do zapłaty, oświadczenia pozwanej o potrąceniu. Ocena dowodów dokonana przez Sąd Okręgowy jest prawidłowa i nie narusza zasad wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego. W szczególności Sąd Okręgowy prawidłowo ocenił zeznania świadków, uznając za wiarygodne zeznania świadków B. T., W. M. i T. L., z których wynika, że prezes zarządu powódki E. P. miała możliwość odebrania korespondencji adresowanej do powodowej spółki i zapoznania się z jej treścią w dacie przekazania nieruchomości. Zeznania te znajdują potwierdzenie w pisemnych adnotacjach zamieszonych na dokumentach, których próbę doręczenia podjęła pełnomocnik pozwanej w dniu przekazania nieruchomości 30 sierpnia 2010 r. Również zeznań świadka D. L. nie dyskredytują zeznania powołanych przez powódkę świadków I. B. i J. K., którzy twierdzili, że ze strony pozwanej nikt nie stawił się na odbiór nieruchomości w dniu 31 stycznia 2008 r. Świadek D. L. podał bowiem w swych zeznaniach, że był w tym dniu na nieruchomości, jednak nie zastał prezes zarządu pozwanej E. P., a nadto nie przedstawił się jako przedstawiciel pozwanej pracownikom powódki uznając, że ze względu na nieobecność w tym dniu prezes zarządu powódki oraz fakt, że w pawilonie nadal prowadzono działalność, nie ma możliwości przekazania nieruchomości i powódka nie jest gotowa do jej wydania. Sąd też wystarczająco dokładnie uargumentował swoje stanowisko w zakresie przyjęcia za prawidłową opinię biegłej sporządzoną w sprawie, zarówno w zakresie wartości nakładów, jak i wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie. Opinia ta ponadto nie zawiera błędów mogących podważać jej przydatność dla rozstrzygnięcia w sprawie.

Niezasadny jest zarzut błędnego uwzględnienia wniosku pełnomocnika pozwanej o uzupełnienie opinii biegłej sądowej. Pismem z 20 kwietnia 2012 r. Sąd Okręgowy zobowiązał pełnomocników obu stron do złożenia w terminie 2 tygodni pisma procesowego zawierającego stanowisko wobec opinii biegłej (k. 718). Pismo zawierające wniosek o uzupełnienie opinii zostało wystosowane na wyraźne zobowiązanie sądu, nie ma więc znaczenia kwestia doręczenia go stronie przeciwnej przez pozwaną. Z uzupełniającej opinii biegłej z 22 maja 2012 r. (k. 744) wynika ponadto, że opinia ta nie tyle wymagała uzupełnienia, co skorygowania błędu pisarskiego oraz błędu rachunkowego (biegła przyjęła 1 miesiąc w roku 2008 zamiast 11 miesięcy).

Niezasadne są wiążące się z powyższym, zarzuty dotyczące ustalenia wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie w wysokości wyższej, niż uiszczany przez powódkę czynsz na podstawie umowy najmu łączącej strony. Prawidłowe jest stanowisko Sądu Okręgowego, że przy ustalaniu wysokości czynszu z tytułu bezumownego korzystania wysokość czynszu ustalonego przez strony nie ma znaczenia, a istotne jest ustalenie, jakie wynagrodzenie w czasie posiadania przez powódkę nieruchomości bez tytułu prawnego pozwana mogłaby osiągnąć przy stawkach rynkowych. Stawki te niewątpliwie ulegają zmianie na przestrzeni czasu. Gdyby przyjąć stanowisko powódki, to niezależnie od okresu posiadania nieruchomości bez tytułu np. przez 10 lat, nadal zobowiązana byłaby uiszczać kwotę odpowiadającą wysokości czynszu w niezmiennej stawce, co jest oczywiście niezasadne. Nie można bowiem uznać, że właściciel były pozbawiony możliwości osiągnięcia wyższego dochodu, możliwego obiektywnie do osiągnięcia zgodnie z aktualnymi stawkami rynkowymi na skutek nie wydania mu nieruchomości na jego żądanie. Wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie w niniejszej sprawie nie została też ustalona w oderwaniu od realiów, ale w oparciu o stawki rynkowe wskazane przez biegłą w sporządzonej opinii.

Niepodobna też przyjąć, że powódka wskutek nieopuszczenia lokalu handlowego po upływie terminu wypowiedzenia zobowiązana była jedynie do zapłaty kary umownej, gdyż strony nie przewidziały odszkodowania w wysokości przewyższającej tą karę. Zgodnie z art. 483 k.c. kara umowna dotyczy naprawienia szkody wynikającej z umowy i nie znajduje żadnego zastosowania w przypadku stosunków pozaumownych, takich jak wynagrodzenie za bezumowne korzystanie. Poza tym, powódka zdaje się stać na oczywiście błędnym stanowisku, że niezależnie od długości okresu posiadania nieruchomości i korzystania z niej bez tytułu zobowiązana byłaby jedynie do zapłaty kary umownej przewidzianej przez strony w umowie.

Bezzasadny jest zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 322 k.p.c.. Przepis ten ma zastosowanie – ja wyraźnie wynika z jego treści – w sytuacjach, gdy ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe lub nader utrudnione, nie stanowi natomiast podstawy prawnej do miarkowania wynagrodzenia w sytuacji, w której ustalenie wysokości roszczenia jest obiektywnie możliwe.

Niezasadny jest także zarzut błędnego przyjęcia, że na podstawie umowy najmu pozwana zobowiązana była zapłacić wartość nakładów w dniu wydania nieruchomości a nie w dacie rozwiązania umowy. Postanowienia umowy w stanie faktycznym ustalonym przez Sąd Okręgowy jednoznacznie przewidują tryb ustalenia wartości nakładów przewidując dla stron stosowne terminy na przedstawienie swojego stanowiska w tym przedmiocie, zgodnie z którymi pozwana byłaby zobowiązana do niezwłocznej zapłaty jedynie w razie, gdyby wysokość nakładów nie była sporna między stronami.

Chybiony jest też zarzut naruszenia art. 328 § 1 k.p.c.. Zarzut ten może zostać uznany za uzasadniony jedynie w przypadku, gdy treść uzasadnienia sporządzona jest w sposób tak wadliwy, że orzeczenie nie poddaje się kontroli instancyjnej. W niniejszej sprawie sytuacja taka nie zachodzi.

Niezasadny jest też zarzut błędnego pominięcia dowodu z umowy najmu lokali handlowych z dnia 16 kwietnia 1998 r., pomimo że dowód ten został powołany już w pozwie. Sąd Okręgowy ustalił w stanie faktycznym wszystkie niezbędne dla rozstrzygnięcia w sprawie okoliczności i warunki dotyczące stosunku prawnego łączącego strony w zakresie umowy zawartej w dniu 16 kwietnia 1998 r.

Zasadnie natomiast podnosiła apelująca, że w toku postępowania przed Sądem Okręgowym kwestionowała wysokość roszczenia możliwego do potrącenia, a wynikającego z ugody z 25 lutego 2004 r. zawartej z (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. podnosząc zarzut przedawnienia części roszczeń wynikających z tej ugody.

Sąd Okręgowy wskazując, że pismem z 7 sierpnia 2012 r. pełnomocnik pozwanej sprecyzował zarzut potrącenia zgłoszony w odpowiedzi na pozew (zgodnie z oświadczeniem z dnia 14 października 2010 r.), podnosząc, że do potrącenia pozwana przedstawiła swoją wierzytelność nabytą od (...) sp. z o.o. w drodze umowy cesji z dnia 21 września 2010 r. nie tylko w zakresie należności głównej w wysokości 1 836 550,13, ale także odsetek kapitałowych należnych z mocy ugody z dnia 25 lutego 2007 r. w wysokości 996 917,95 zł, czyli łącznie 2 833 468,08 zł (k. 762) pominął kwestię zarzutu przedawnienia.

Mimo to uwzględniając zarzut częściowego przedawnienia roszczeń wynikających z tej ugody przeniesiony na powódkę (nabytych przez pozwaną w drodze przelewu) nie można jednak uwzględnić apelacji, chociażby nawet częściowo.

W apelacji powódka podnosiła, że kwota przedawnionych roszczeń z przedmiotowej ugody wynosi łącznie 934 185 zł. Dokonując obliczeń rachunkowych w tym zakresie pozwana przyjęła ponadto dwuletni termin przedawnienia i wskazując, że roszczenia dotyczą umów dostawy (art. 612 k.c. w zw. z art. 554 k.c.). Odnosząc się do tego zarzutu w pierwszej kolejności stwierdzić należy, że z ugody z dnia 25 lutego 2004 r. nie wynika, aby wszystkie należności nią objęte wynikały z umowy dostawy. (Powódka, na której w tym zakresie zgodnie z art. 6 k.c. spoczywał ciężar dowodu i powoływała się na dwuletni termin przedawnienia zobowiązana była okoliczność tą wykazać.). Tymczasem w umowie przelewu wierzytelności z 21 września 2010 r. (k. 171) wskazano, że na kwotę wierzytelności w łącznej kwocie 3 673 862,52 zł, składają się kwota 2 381 263 zł należności głównych z tytułu ceny za towary i usługi objęte ugodą z dnia 25 lutego 2004 r. oraz kwota 1 292 599,52 zł z tytułu odsetek kapitałowych wyliczonych zgodnie z postanowieniami zawartymi w punkcie 11 ugody według stanu na dzień 27 sierpnia 2010 r., przy czym przelewem objęto kwotę 2 833 468,08 zł, na którą składają się kwota 1 836 550,13 zł należności głównej oraz kwota 996 917,95 zł przypadających na tę należność główną odsetek kapitałowych. Z treści tej umowy wynika zatem jednie, że wierzytelności dotyczą ceny towarów i usług a nie, że wynikają z umów dostawy. W ugodzie z dnia 25 lutego 2005 r. odwołano się jedynie do wcześniejszej ugody z 3 września 2002 r. bez dokładniejszego wskazania, o jakie umowy chodzi. Można też zauważyć, że sama powódka w piśmie z dnia 29 grudnia 2006 r. twierdziła, że zadłużenie wobec S. wynika z kredytów zaciągniętych wobec tej firmy na budowę pawilonu a nie dostaw towarów (k. 486).

Z uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 2 czerwca 2010 r. sygn. akt 319/10 w sprawie o ustalenie nieważności ugody z dnia 25 lutego 2004 r. wynika jednak, że ugodą tą objęte były wierzytelności wynikające z umowy dostawy.

Przyjmując zatem, że wszystkie objęte ugodą z dnia 25 lutego 2004 r. wierzytelności dotyczyły dostaw zauważyć trzeba, że powódka zobowiązała się spłacać należną firmie (...) kwotę w 84 ratach miesięcznych, z czego 83 raty po 30 135 zł i ostatnią w kwocie 30 025,10 zł poczynając od 25 lutego 2006 r. Powódka dobrowolnie spłaciła powódce 8 miesięcznych rat a następnie firma (...) uzyskała nakaz zapłaty z 12 grudnia 2007 r. (k. 177) na kwoty objęte ratami wymagalnymi do września 2007 r. (k. 247-248). Wierzytelności powyższe nie były przedmiotem cesji na rzecz pozwanej.

Zgodnie też z powyższym powódka w piśmie z dnia 23 listopada 2010 r. słusznie stwierdziła, że przedawnione są jedynie raty w łącznej kwocie 331 485 zł za okres od października 2007 r. do października 2008 r. kiedy to podniesiono zarzut przedawnienia.

W tej sytuacji, uwzględniając dwuletni okres przedawnienia i odejmując od przyjętej przez Sąd Okręgowy wysokości należnych pozwanej wierzytelności kwotę przedawnionych roszczeń wskazanych przez pozwaną wyżej, tj. 331 485 zł i tak brak jest podstaw do uwzględnienia apelacji.

Uwzględniając bowiem częściowe przedawnienie roszczeń z ugody i tak stwierdzić należy, że suma kwoty, której Sąd Okręgowy uznał za skutecznie potrąconą przez pozwaną z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie oraz kwoty wierzytelności nabytej na podstawie umowy przelewu wierzytelności (w części nieprzedawnionej wraz z odsetkami kapitałowymi, przewyższa roszczenie powódki o zwrot nakładów na nieruchomość. Ich wartość została ustalona przez Sąd Okręgowy na kwotę 2 329 000 zł. Nawet więc gdy pominąć odsetki kapitałowe (pominięte także przez Sąd Okręgowy) oraz regulację przewidziana w art. 502 k.c. skutek rozliczenia ostatecznie pozostanie ten samej. Wierzytelności pozwanej przedstawione do potrącenia przewyższają wierzytelność powódki. (1 010 227,10 zł + (1 836 550,13 zł - 331 485 zł).

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 wyroku orzekając o kosztach postępowania zgodnie z treścią przepisu art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 7 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163 poz. 1349).

Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga Bogdan Wysocki Jan Futro