Ts 4/06
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Pełny tekst orzeczenia
30/1/B/2007
POSTANOWIENIE
z dnia 20 lutego 2007 r.
Sygn. akt Ts 4/06
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marek Kotlinowski – przewodniczący
Zbigniew Cieślak – sprawozdawca
Jerzy Stępień,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 października 2006 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Euro American Konsorcjum Spółka z o.o.,
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 30 grudnia 2005 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 21 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. Nr 22, poz. 271, ze zm.; dalej: ustawa) z art. 2, art. 20, art. 22 i art. 32 Konstytucji.
Skarżąca zarzuciła w skardze konstytucyjnej, że zaskarżony przepis art. 21 ustawy jest niezgodny z art. 2, art. 20, art. 22 i art. 32 Konstytucji. Niezgodność ta, w przekonaniu skarżącej, polega na naruszeniu zasady wolności gospodarczej poprzez wprowadzenie z mocą wsteczną ograniczenia w swobodzie kontraktowania zobowiązań wynikających z umów zawartych przed wejściem w życie zaskarżonego przepisu. Taka sytuacja ze względu na swą nieprzewidywalność powoduje powstanie ryzyka gospodarczego, którego skarżąca nie brała pod uwagę w chwili zawierania umowy i prowadzi do niemożności wywiązania się przez skarżącą ze swoich zobowiązań.
Postanowieniem z 30 października 2006 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Zasadniczym powodem odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej była oczywista bezzasadność zarzutów. Trybunał wskazał, że poruszony w skardze konstytucyjnej problem prawny dotyczy zagadnienia bezskuteczności ogólnych warunków umowy zastrzegających dla strony, która je zastosowała – przedsiębiorcy – rażąco nieuzasadnione korzyści z pokrzywdzeniem drugiej strony umowy – konsumenta. Odnosząc ten problem do sfery konstytucyjnych wolności i praw, skarżąca wiąże go z zagadnieniem niedozwolonego retroaktywnego działania przepisu zaskarżonej ustawy, wprowadzającego do kodeksu cywilnego przepisy ingerujące w stosunek zobowiązaniowy, wynikający z umowy zawartej uprzednio między stronami na czas określony. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego powyższe stanowisko jest oczywiście nieuzasadnione, albowiem opiera się na błędnym założeniu, jakoby przed wejściem w życie zaskarżonego przepisu art. 21 ustawy wprowadzającego do kodeksu cywilnego przepisy art. 384-3854 w systemie prawa nie obowiązywała norma prawna regulująca możliwość uchylenia się przez konsumenta od skutków tych postanowień umowy, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami bądź wprowadzają dla drugiej strony rażąco nieuzasadnione korzyści, bądź też odwrotnie – obowiązywała norma prawna, która jednoznacznie możliwość takiej ochrony by wyłączała. Takie założenie w obydwu jego elementach jest jednak nieprawidłowe. Ustawą z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321) wprowadzony został bowiem do polskiego systemu prawnego przepis art. 3852 § 1 k.c., zgodnie z którym „jeżeli ogólne warunki umów, wzór umowy lub regulamin zastrzegają dla strony, która je zastosowała, rażąco nieuzasadnione korzyści, druga strona może wystąpić do sądu o uznanie ich zastosowania za bezskuteczne. Jednakże nie może to nastąpić po upływie miesiąca od wykonania umowy”. Przepis ten regulował więc zakres ochrony strony umowy, która nie prowadziła działalności gospodarczej przed niedozwolonymi klauzulami umownymi. Oczywiście niezasadne jest więc twierdzenie, jakoby zastosowanie zaskarżonego przepisu prowadziło do znacznego pogorszenia sytuacji prawnej skarżącej, zmieniając treść stosunków zobowiązaniowych, wynikających z umów zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy. Przed wejściem w życie wskazanej ustawy zastosowanie dla ochrony praw konsumenta miały bowiem wskazane powyżej przepisy art. 3852 k.c. Tym samym nie doszło do złamania konstytucyjnego zakazu retroakcji. Okoliczności powyższe przemawiają w przekonaniu Trybunału za oczywistą bezzasadnością zarzutów naruszenia zasady zakazu wstecznego działania prawa, naruszenia zasady wolności gospodarczej oraz zasady równości, wywodzonych przez skarżącą z treści art. 2, art. 20 i 22 oraz art. 32 Konstytucji.
Zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu wniósł pełnomocnik skarżącej. Zarzucił w nim niewskazanie przez Trybunał w uzasadnieniu postanowienia podstawy prawnej, w oparciu o którą Trybunał odmówił nadania biegu skardze konstytucyjnej. Zdaniem skarżącej nieuzasadnione jest stanowisko Trybunału, jakoby zmiana wprowadzona do systemu prawa na mocy zaskarżonego przepisu nie oznaczała wprowadzenia nieistniejących uprzednio norm prawnych regulujących możliwość uchylenia się przez konsumenta od skutków tych postanowień umowy, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami bądź wprowadzają dla drugiej strony rażąco nieuzasadnione korzyści. Ponadto skarżąca wskazała, że skoro wprowadzenie zaskarżonych przepisów związane było z dostosowaniem naszego porządku prawnego do dyrektywy Unii Europejskiej z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, to tym samym poprzednio obowiązujące normy nie zapewniały takiej ochrony. Zdaniem skarżącej poprzednio istniejące przepisy nakładały na skarżącą dużo mniejsze obowiązki, zaś nowelizacja pogorszyła jej sytuację w stosunkach zobowiązaniowych wynikających z umów zawartych przed wejściem w życie ustawy.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty podniesione w zażaleniu nie podważają ustaleń dokonanych w przedmiotowym postanowieniu i w ocenie Trybunału nie zasługują na uwzględnienie.
Podstawą odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej było stwierdzenie oczywistej bezzasadności podniesionych zarzutów. Jak wynika z obowiązujących przepisów, oczywista bezzasadność zarzutów stanowi samodzielną podstawę odmowy przyjęcia skargi konstytucyjnej do merytorycznego rozpoznania. Zgodnie z przepisem art. 46 ust. 1 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, gdy skarga konstytucyjna jest oczywiście bezzasadna, sędzia Trybunału wydaje postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Trybunał podtrzymuje stanowisko zawarte w zaskarżonym postanowieniu wskazujące na oczywiście bezzasadny charakter zarzutów upatrujących w zaskarżonym przepisie źródła naruszenia wskazanych praw i wolności konstytucyjnych. W szerokim zakresie odniósł się do nich w zaskarżonym postanowieniu, należy więc odwołać się do nich bez konieczności ich ponownego powoływania. Wskazać jedynie należy, że sam fakt wprowadzenia określonej regulacji, wynikający z konieczności implementacji przepisów zawartych w dyrektywach Rady Unii Europejskiej, nie oznacza w każdej sytuacji wprowadzenia do systemu polskiego przepisów i rozwiązań nieistniejących wcześniej. W szczególności w niniejszej sprawie sytuację stron stosunku zobowiązaniowego i ochronę przed niedozwolonymi klauzulami przewidywał wskazywany już przepis art. 3852 § 1 k.c., zgodnie z którym „jeżeli ogólne warunki umów, wzór umowy lub regulamin zastrzegają dla strony, która je zastosowała, rażąco nieuzasadnione korzyści, druga strona może wystąpić do sądu o uznanie ich zastosowania za bezskuteczne”. Przepis ten w sposób niewątpliwy określał podstawowy zakres ochrony przed niedozwolonymi klauzulami umownymi dla tej ze stron umowy, która nie prowadziła działalności gospodarczej. Poza zakresem kontroli w niniejszej sprawie pozostaje kwestia zakresu stosowania tego przepisu przez sądy powszechne, a więc praktyki orzeczniczej w tym zakresie. Punktem odniesienia dla stanowiska Trybunału są jedynie zarzuty formułowane przez skarżącą w skardze konstytucyjnej, oraz zakres kontroli dopuszczalny w tym trybie. Również w tym zakresie uznać należy zasadność stanowiska zajętego przez Trybunał w zaskarżonym postanowieniu.
Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
POSTANOWIENIE
z dnia 20 lutego 2007 r.
Sygn. akt Ts 4/06
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marek Kotlinowski – przewodniczący
Zbigniew Cieślak – sprawozdawca
Jerzy Stępień,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 października 2006 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Euro American Konsorcjum Spółka z o.o.,
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 30 grudnia 2005 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 21 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. Nr 22, poz. 271, ze zm.; dalej: ustawa) z art. 2, art. 20, art. 22 i art. 32 Konstytucji.
Skarżąca zarzuciła w skardze konstytucyjnej, że zaskarżony przepis art. 21 ustawy jest niezgodny z art. 2, art. 20, art. 22 i art. 32 Konstytucji. Niezgodność ta, w przekonaniu skarżącej, polega na naruszeniu zasady wolności gospodarczej poprzez wprowadzenie z mocą wsteczną ograniczenia w swobodzie kontraktowania zobowiązań wynikających z umów zawartych przed wejściem w życie zaskarżonego przepisu. Taka sytuacja ze względu na swą nieprzewidywalność powoduje powstanie ryzyka gospodarczego, którego skarżąca nie brała pod uwagę w chwili zawierania umowy i prowadzi do niemożności wywiązania się przez skarżącą ze swoich zobowiązań.
Postanowieniem z 30 października 2006 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Zasadniczym powodem odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej była oczywista bezzasadność zarzutów. Trybunał wskazał, że poruszony w skardze konstytucyjnej problem prawny dotyczy zagadnienia bezskuteczności ogólnych warunków umowy zastrzegających dla strony, która je zastosowała – przedsiębiorcy – rażąco nieuzasadnione korzyści z pokrzywdzeniem drugiej strony umowy – konsumenta. Odnosząc ten problem do sfery konstytucyjnych wolności i praw, skarżąca wiąże go z zagadnieniem niedozwolonego retroaktywnego działania przepisu zaskarżonej ustawy, wprowadzającego do kodeksu cywilnego przepisy ingerujące w stosunek zobowiązaniowy, wynikający z umowy zawartej uprzednio między stronami na czas określony. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego powyższe stanowisko jest oczywiście nieuzasadnione, albowiem opiera się na błędnym założeniu, jakoby przed wejściem w życie zaskarżonego przepisu art. 21 ustawy wprowadzającego do kodeksu cywilnego przepisy art. 384-3854 w systemie prawa nie obowiązywała norma prawna regulująca możliwość uchylenia się przez konsumenta od skutków tych postanowień umowy, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami bądź wprowadzają dla drugiej strony rażąco nieuzasadnione korzyści, bądź też odwrotnie – obowiązywała norma prawna, która jednoznacznie możliwość takiej ochrony by wyłączała. Takie założenie w obydwu jego elementach jest jednak nieprawidłowe. Ustawą z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321) wprowadzony został bowiem do polskiego systemu prawnego przepis art. 3852 § 1 k.c., zgodnie z którym „jeżeli ogólne warunki umów, wzór umowy lub regulamin zastrzegają dla strony, która je zastosowała, rażąco nieuzasadnione korzyści, druga strona może wystąpić do sądu o uznanie ich zastosowania za bezskuteczne. Jednakże nie może to nastąpić po upływie miesiąca od wykonania umowy”. Przepis ten regulował więc zakres ochrony strony umowy, która nie prowadziła działalności gospodarczej przed niedozwolonymi klauzulami umownymi. Oczywiście niezasadne jest więc twierdzenie, jakoby zastosowanie zaskarżonego przepisu prowadziło do znacznego pogorszenia sytuacji prawnej skarżącej, zmieniając treść stosunków zobowiązaniowych, wynikających z umów zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy. Przed wejściem w życie wskazanej ustawy zastosowanie dla ochrony praw konsumenta miały bowiem wskazane powyżej przepisy art. 3852 k.c. Tym samym nie doszło do złamania konstytucyjnego zakazu retroakcji. Okoliczności powyższe przemawiają w przekonaniu Trybunału za oczywistą bezzasadnością zarzutów naruszenia zasady zakazu wstecznego działania prawa, naruszenia zasady wolności gospodarczej oraz zasady równości, wywodzonych przez skarżącą z treści art. 2, art. 20 i 22 oraz art. 32 Konstytucji.
Zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu wniósł pełnomocnik skarżącej. Zarzucił w nim niewskazanie przez Trybunał w uzasadnieniu postanowienia podstawy prawnej, w oparciu o którą Trybunał odmówił nadania biegu skardze konstytucyjnej. Zdaniem skarżącej nieuzasadnione jest stanowisko Trybunału, jakoby zmiana wprowadzona do systemu prawa na mocy zaskarżonego przepisu nie oznaczała wprowadzenia nieistniejących uprzednio norm prawnych regulujących możliwość uchylenia się przez konsumenta od skutków tych postanowień umowy, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami bądź wprowadzają dla drugiej strony rażąco nieuzasadnione korzyści. Ponadto skarżąca wskazała, że skoro wprowadzenie zaskarżonych przepisów związane było z dostosowaniem naszego porządku prawnego do dyrektywy Unii Europejskiej z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, to tym samym poprzednio obowiązujące normy nie zapewniały takiej ochrony. Zdaniem skarżącej poprzednio istniejące przepisy nakładały na skarżącą dużo mniejsze obowiązki, zaś nowelizacja pogorszyła jej sytuację w stosunkach zobowiązaniowych wynikających z umów zawartych przed wejściem w życie ustawy.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty podniesione w zażaleniu nie podważają ustaleń dokonanych w przedmiotowym postanowieniu i w ocenie Trybunału nie zasługują na uwzględnienie.
Podstawą odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej było stwierdzenie oczywistej bezzasadności podniesionych zarzutów. Jak wynika z obowiązujących przepisów, oczywista bezzasadność zarzutów stanowi samodzielną podstawę odmowy przyjęcia skargi konstytucyjnej do merytorycznego rozpoznania. Zgodnie z przepisem art. 46 ust. 1 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, gdy skarga konstytucyjna jest oczywiście bezzasadna, sędzia Trybunału wydaje postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Trybunał podtrzymuje stanowisko zawarte w zaskarżonym postanowieniu wskazujące na oczywiście bezzasadny charakter zarzutów upatrujących w zaskarżonym przepisie źródła naruszenia wskazanych praw i wolności konstytucyjnych. W szerokim zakresie odniósł się do nich w zaskarżonym postanowieniu, należy więc odwołać się do nich bez konieczności ich ponownego powoływania. Wskazać jedynie należy, że sam fakt wprowadzenia określonej regulacji, wynikający z konieczności implementacji przepisów zawartych w dyrektywach Rady Unii Europejskiej, nie oznacza w każdej sytuacji wprowadzenia do systemu polskiego przepisów i rozwiązań nieistniejących wcześniej. W szczególności w niniejszej sprawie sytuację stron stosunku zobowiązaniowego i ochronę przed niedozwolonymi klauzulami przewidywał wskazywany już przepis art. 3852 § 1 k.c., zgodnie z którym „jeżeli ogólne warunki umów, wzór umowy lub regulamin zastrzegają dla strony, która je zastosowała, rażąco nieuzasadnione korzyści, druga strona może wystąpić do sądu o uznanie ich zastosowania za bezskuteczne”. Przepis ten w sposób niewątpliwy określał podstawowy zakres ochrony przed niedozwolonymi klauzulami umownymi dla tej ze stron umowy, która nie prowadziła działalności gospodarczej. Poza zakresem kontroli w niniejszej sprawie pozostaje kwestia zakresu stosowania tego przepisu przez sądy powszechne, a więc praktyki orzeczniczej w tym zakresie. Punktem odniesienia dla stanowiska Trybunału są jedynie zarzuty formułowane przez skarżącą w skardze konstytucyjnej, oraz zakres kontroli dopuszczalny w tym trybie. Również w tym zakresie uznać należy zasadność stanowiska zajętego przez Trybunał w zaskarżonym postanowieniu.
Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.