Pełny tekst orzeczenia

237/4/B/2009

POSTANOWIENIE
z dnia 12 października 2007 r.
Sygn. akt Ts 184/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Wojciech Hermeliński,


po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Hanny Cz. w sprawie zgodności:
art. 227 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848, ze zm.) z art. 2, art. 32 oraz art. 64 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 17 sierpnia 2007 r. (data nadania skargi w urzędzie pocztowym), sporządzonej przez pełnomocnika skarżącej, zakwestionowana została zgodność z Konstytucją art. 227 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848, ze zm.). Zdaniem skarżącej, zaskarżona norma prawna, odpowiadająca swoją treścią regulacji art. 178 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116, ze zm.), który to przepis został uznany za niezgodny z Konstytucją wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 30 marca 2004 r. (sygn. K 32/03), także pozostaje w niezgodności z art. 2, art. 32 oraz art. 64 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji. W skardze podkreślono jednocześnie, że przeszkodą do orzeczenia takiej niezgodności nie może być okoliczność utraty mocy obowiązującej przez kwestionowany przepis prawa spółdzielczego. Wydanie orzeczenia merytorycznego przez Trybunał Konstytucyjny jest bowiem konieczne dla ochrony konstytucyjnych praw skarżącej, zaś zaskarżony art. 227 § 1 prawa spółdzielczego stanowi nadal podstawę indywidualnych aktów stosowania prawa.
Skarga konstytucyjna została skierowana w związku z następującą sprawą. Wyrokiem Sądu Rejonowego dla Warszawy Mokotowa z 4 grudnia 2006 r. (sygn. II C 304/04) uwzględnione zostało powództwo o zapłatę skierowane przeciwko skarżącej przez Spółdzielnię Mieszkaniową Lokatorsko-Własnościową w Konstancinie-Jeziornie. W uzasadnieniu tego orzeczenia sąd przyjął, że opłaty zasądzone od skarżącej stanowią odszkodowanie za korzystanie z lokalu mieszkalnego bez tytułu prawnego, po prawomocnym orzeczeniu eksmisji. Orzeczenie to miało dla sprawy rozstrzyganej opisanym wyżej wyrokiem znaczenie prejudycjalne, co powoduje, że sądy (jak i inne organy państwowe) są nim związane, nie mogą także dokonywać odmiennych ustaleń faktycznych. W konsekwencji Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa stwierdził, że przesądzenie we wcześniejszym wyroku kwestii o charakterze prejudycjalnym oznacza, iż w procesie późniejszym kwestia ta nie może być już w ogóle badana. Dokonana więc w wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z 11 października 2004 r. (sygn. V Ca 960/04) ocena prawna skutków pozbawienia skarżącej członkostwa była dla Sądu Rejonowego wiążąca przy ocenie roszczeń Spółdzielni o odszkodowanie. Powołując się na art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266, ze zm.), Sąd Rejonowy stwierdził istnienie obowiązku skarżącej zapłaty odszkodowania przewidzianego w tym przepisie.
Apelacja skarżącej od opisanego wyżej orzeczenia została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z 25 kwietnia 2007 r. (sygn. V Ca 699/07). Sąd II instancji podkreślił w uzasadnieniu, że przedmiotem postępowania w niniejszej sprawie były rozliczenia finansowe między skarżącą a Spółdzielnią. Zastrzegł także, iż rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego z 11 października 2004 r. miało dla sprawy znaczenie prejudycjalne i żadną miarą orzeczenie to w tym postępowaniu nie mogło być skutecznie podważone. Ponadto w uzasadnieniu wyroku wskazano, iż – nawet w przypadku posiadania przez skarżącą tytułu prawnego do zajmowanego lokalu – jej zobowiązania wobec Spółdzielni wynikałyby z unormowań ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116, ze zm.).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo na zasadach określonych w ustawie wnieść skargę konstytucyjną w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. W świetle powyższego unormowania nie ulega wątpliwości, że przedmiotem skargi konstytucyjnej uczynić można wyłącznie taki przepis, który był prawną podstawą ostatecznego orzeczenia wydanego w sprawie skarżącej. Pod pojęciem podstawy prawnej rozumieć przy tym należy tego rodzaju zależność, w której przepis stanowiący taką podstawę odnosi się w sposób bezpośredni do treści praw i obowiązków stron stosunku prawnego będącego przedmiotem rozstrzygnięcia organu, który go stosuje. Ponadto, to z normatywnej treści tego przepisu wynikać winno bezpośrednio rozstrzygnięcie podejmowane przez ten organ w sprawie skarżącej.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego powyższe zależności nie zostały w przypadku niniejszej skargi konstytucyjnej spełnione. Przedmiotem swojej skargi konstytucyjnej uczyniła skarżąca art. 227 § 1 prawa spółdzielczego. Przepis ten normował problem wygaśnięcia prawa do lokalu.
Tymczasem przedmiotem orzekania przez sądy w sprawie, w związku z którą skarga konstytucyjna została wniesiona była wyłącznie kwestia roszczeń odszkodowawczych zgłoszonych wobec skarżącej przez Spółdzielnię. Ich podstawę prawną stanowiły postanowienia ustawy z 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie Kodeksu cywilnego. Jak to podkreślił w uzasadnieniu swojego wyroku Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa, zarówno problem tytułu prawnego do zajmowanego lokalu, jak i kwestia orzeczonej przez sąd eksmisji z tego lokalu, pozostawały całkowicie poza zakresem orzekania, stanowiąc elementy stanu faktycznego i prawnego rozstrzygniętego już prejudycjalnie wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z 11 października 2004 r. Problematyka ta pozostać musiała w związku z tym poza zakresem jakiejkolwiek kontroli wykonywanej przez sądy orzekające w sprawie roszczeń odszkodowawczych Spółdzielni. W konsekwencji nie można więc przyjąć, aby kwestionowany przez skarżącą art. 227 § 1 prawa spółdzielczego spełniał – podstawowy z punktu widzenia przesłanek z art. 79 ust. 1 Konstytucji – warunek oparcia na jego podstawie ostatecznego orzeczenia wydanego w sprawie, w związku którą skierowana została niniejsza skarga konstytucyjna.

Biorąc wszystkie powyższe okoliczności pod uwagę, orzeka się jak w sentencji.