Pełny tekst orzeczenia

216/5/B/2007

POSTANOWIENIE
z dnia 17 września 2007 r.
Sygn. akt Ts 198/06

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Jerzy Ciemniewski – przewodniczący
Janusz Niemcewicz – sprawozdawca
Marek Kotlinowski,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 grudnia 2006 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Bogdana Malca,

p o s t a n a w i a:

uwzględnić zażalenie.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej Bogdana Malca, wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 1 sierpnia 2006 r., zakwestionowano zgodność art. 133 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, ze zm.; dalej: ordynacja podatkowa) z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji. Zdaniem skarżącego, przepis ten nie zapewnia określonej grupie osób, tzw. osobom trzecim w rozumieniu art. 107 i n. ordynacji podatkowej, możliwości realizowania konstytucyjnie zagwarantowanego prawa do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Skarżący zarzucił także niezgodność art. 133 § 1 ordynacji podatkowej z art. 21 ust. 1 i art. 64 Konstytucji przez to, że nie zapewnia on określonej grupie osób, tzw. osobom trzecim w rozumieniu art. 107 i n. tejże ustawy, możliwości realizowania konstytucyjnie zagwarantowanego prawa do korzystania z równej dla wszystkich ochrony prawnej przysługującej im własności i innych praw majątkowych.
Postanowieniem z 19 grudnia 2006 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Bogdana Malca. W ocenie Trybunału, z dołączonych do akt sprawy dokumentów wynikało jednoznacznie, iż zarzut naruszenia wskazanych w skardze praw podmiotowych skarżący łączył z wydaniem przez organy skarbowe decyzji odmawiającej wznowienia postępowania w sprawie zakończonej ostatecznymi decyzjami podatkowymi. Odmowa ta została uzasadniona brakiem, w świetle art. 133 § 1 ordynacji podatkowej, legitymacji skarżącego do występowania z wnioskiem tego rodzaju, ponieważ decyzje te wydane zostały wobec „KPRBUD” spółki z o.o. (osoby prawnej, w której skarżący pełnił funkcję prezesa zarządu), nie zaś wobec samego skarżącego. Trybunał Konstytucyjny stwierdził zatem, że postępowanie, którego wznowienia domagał się skarżący, nie dotyczyło bezpośrednio jego konstytucyjnych praw ani wolności. Tych bowiem nie można utożsamić z prawami przysługującymi osobie prawnej, w imieniu której skarżący upoważniony był do podejmowania określonych działań w charakterze organu spółki. Trybunał Konstytucyjny odnosząc się do art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji, wskazanych jako wzorce kontroli, uznał ich powołanie za nieadekwatne i oczywiście bezzasadne. Skoro bowiem decyzje podatkowe nie dotyczyły praw i obowiązków skarżącego, lecz spółki z o.o., jako odrębnego podmiotu prawa (osoby prawnej), to tym samym trudno było przyjąć, że odmowa wznowienia postępowania administracyjnego doprowadziła w przypadku skarżącego do naruszenia art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji. Zdaniem Trybunału, ewentualność takiego naruszenia mogłaby być zasadnie rozważana dopiero w odniesieniu do postępowania, którego przedmiotem rozstrzygnięcia jest odpowiedzialność skarżącego za zobowiązania podatkowe spółki z o.o., w organach której pełnił funkcję prezesa zarządu.
W konsekwencji Trybunał Konstytucyjny uznał także nieadekwatność i oczywistą bezzasadność powołania art. 21 ust. 1 i art. 64 Konstytucji jako wzorców kontroli w rozpatrywanej sprawie. Trybunał podkreślił, że zarzut naruszenia wskazanych wyżej praw podmiotowych ma charakter czysto potencjalny, gdyż jak wynika z przedstawionego stanu faktycznego, organy skarbowe nie przeprowadziły jeszcze wobec skarżącego żadnych czynności, których rezultatem byłoby faktyczne ograniczenie przysługującego mu prawa własności lub innych praw majątkowych. Stąd zarzut skarżącego nie spełniał, wynikającego z art. 79 ust. 1 Konstytucji, wymogu, zgodnie z którym naruszenie konstytucyjnych wolności lub praw musi być bezpośrednie, osobiste i aktualne.
W zażaleniu z 3 stycznia 2007 r. pełnomocnik skarżącego wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia Trybunału Konstytucyjnego oraz skierowanie sprawy do rozpoznania na rozprawie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W polskim systemie prawa skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności lub praw. Szczególny charakter skargi polega na tym, że skarżący może domagać się zbadania przez Trybunał Konstytucyjny konstytucyjności aktu normatywnego, o ile skarga spełnia wymogi, o których mowa w art. 79 ustawy zasadniczej oraz w art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.). Podstawowym wymogiem sformułowanym w tych przepisach jest konieczność wskazania konstytucyjnej wolności lub prawa naruszonego przez zaskarżone przepisy oraz wskazanie sposobu ich naruszenia. Bez spełnienia tego wymogu merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej jest niedopuszczalne.
Argumenty przedstawione w zażaleniu wykazały, że w świetle art. 133 § 1 ordynacji podatkowej, odmowa uznania skarżącego za stronę uprawnioną do żądania wznowienia postępowania, narusza jego konstytucyjne wolności i prawa. Podniesiono, że skarżący został pozbawiony możliwości doprowadzenia do wznowienia postępowania, rozstrzygającego bezpośrednio o wysokości zobowiązania podatkowego (zaległości) spółki, w której wcześniej pełnił funkcję prezesa zarządu.
Pełnomocnik skarżącego uprawdopodobnił w zażaleniu, że skarżący mógł być uznany za stronę, bowiem jako były prezes zarządu miał interes prawny, wnioskując o wznowienie postępowania wymiarowego dotyczącego spółki. Zgodnie z dyspozycją art. 107 § 1 ordynacji podatkowej, „w przypadkach i w zakresie przewidzianych w niniejszym rozdziale za zaległości podatkowe podatnika odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem również osoby trzecie”. Natomiast w myśl art. 116 § 1 tejże ustawy „za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...) odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu: (pkt 1) nie wykazał że: we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy; (pkt 2) nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części”.
Zaistnienie okoliczności, o których mowa w art. 116 § 1 ordynacji podatkowej oznacza zatem, że określenie wysokości zobowiązania podatkowego (zaległości) spółki jest równoznaczne z określeniem wysokości zobowiązań odpowiadających subsydiarnie osób trzecich. W tym kontekście należy uwzględnić jednolite orzecznictwo sądów administracyjnych i stanowisko doktryny, które przyjmują, że „do orzeczenia o odpowiedzialności członka zarządu spółki z o.o. organ podatkowy jest obowiązany wykazać jedynie okoliczność faktycznego pełnienia obowiązków członka zarządu w czasie powstania zobowiązania podatkowego, które przerodziło się w zaległość podatkową spółki”, a „w postępowaniu zmierzającym do wydania decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej, wysokość tych należności nie może być kwestionowana, a tym samym nie może być przedmiotem sporu między osobą trzecią i organem podatkowym”.
Mając na względzie powyższe wyjaśnienia, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że w zażaleniu w sposób wystarczający uprawdopodobniono naruszenie konstytucyjnego prawa do ochrony własności i innych praw majątkowych (art. 21 ust. 1 i art. 64), będące następstwem nieprzyznania skarżącemu statusu strony (art. 133 § 1 ordynacji podatkowej), która może wnioskować o wznowienie postępowania wymiarowego, prowadzonego w celu określenia zobowiązań podatkowych spółki.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny uwzględnił zażalenie na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.