Pełny tekst orzeczenia

92/5/A/2008

POSTANOWIENIE
z dnia 11 czerwca 2008 r.
Sygn. akt SK 28/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Bohdan Zdziennicki – przewodniczący
Zbigniew Cieślak
Mirosław Granat – sprawozdawca
Andrzej Rzepliński
Mirosław Wyrzykowski,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym 11 czerwca 2008 r., wniosku NZK Niezależnego Zespołu Konsultantów sp. z o.o. o wydanie postanowienia tymczasowego o wstrzymaniu wykonania prawomocnego nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Okręgowy w Warszawie z dnia 30 lipca 2007 r., sygn. akt X GNc 156/07, złożonego wraz ze skargą konstytucyjną o zbadanie zgodności:
art. 4798a § 5 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.), dodanego ustawą z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 235, poz. 1699), w zakresie, w jakim w postępowaniu w sprawach gospodarczych przewiduje, że sąd odrzuca zawierające braki formalne zarzuty od nakazu zapłaty, wniesione przez przedsiębiorcę reprezentowanego przez adwokata lub radcę prawnego, bez uprzedniego wezwania do ich uzupełnienia, z art. 45 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 i art. 78 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić wniosku.

UZASADNIENIE

I

Dnia 21 lutego 2008 r. do Trybunału Konstytucyjnego skierowana została skarga konstytucyjna NZK Niezależnego Zespołu Konsultantów sp. z o.o. Pełnomocnik skarżącej spółki wniósł o stwierdzenie, że art. 4798a § 5 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.), dodany ustawą z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 235, poz. 1699; dalej: ustawa zmieniająca), w zakresie, w jakim w postępowaniu w sprawach gospodarczych przewiduje, że sąd odrzuca zawierające braki formalne zarzuty od nakazu zapłaty, wniesione przez przedsiębiorcę reprezentowanego przez adwokata lub radcę prawnego, bez uprzedniego wezwania do ich uzupełnienia, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 i art. 78 Konstytucji, skutkiem czego zapadły – w jego ocenie – wadliwe orzeczenia w sprawie z nakazu zapłaty. Jednocześnie na podstawie art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) został złożony wniosek o zawieszenie wykonania prawomocnego nakazu zapłaty Sądu Okręgowego w Warszawie z 30 lipca 2007 r. wydanego w stosunku do skarżącej w postępowaniu nakazowym (sygn. akt X GNc 156/07).
Zdaniem skarżącej zakwestionowany w skardze przepis stanowił podstawę normatywną wydanych w jej sprawie następujących orzeczeń: postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie z 31 sierpnia 2007 r. o odrzuceniu zarzutów skarżącej wniesionych od nakazu zapłaty ze względu na dołączenie pełnomocnictwa dla profesjonalnego pełnomocnika w postaci kserokopii (sygn. akt X GNc 156/07) oraz postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 16 października 2007 r. o oddaleniu zażalenia skarżącej z uwagi na to, że dołączenie jedynie kserokopii pełnomocnictwa dla profesjonalnego pełnomocnika stanowi brak formalny uzasadniający odrzucenie zarzutów od nakazu zapłaty bez wzywania o jego uzupełnienie na podstawie art. 4798a § 5 k.p.c.
Skarżąca wskazuje, że na dzień wniesienia skargi konstytucyjnej nie została jeszcze zawiadomiona o wszczęciu postępowania egzekucyjnego, w związku z tym także do skargi konstytucyjnej nie zostało dołączone odpowiednie zawiadomienie. Może to wskazywać, że powód w sprawie dotyczącej nakazu zapłaty (Centrum Windykacji i Restrukturyzacji Długów HADES sp. z o.o. w Warszawie) nie złożył jeszcze stosownego wniosku.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 6 maja 2008 r. skardze konstytucyjnej nadany został bieg celem jej merytorycznego rozpoznania.

II

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z treścią art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), Trybunał może wydać postanowienie tymczasowe o zawieszeniu lub wstrzymaniu wykonania orzeczenia w sprawie, której skarga dotyczy, jeżeli wykonanie wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia mogłoby spowodować skutki nieodwracalne, wiążące się z dużym uszczerbkiem dla skarżącego, lub gdy przemawia za tym ważny interes publiczny lub inny ważny interes skarżącego.
Określona w tym przepisie instytucja „postanowienia tymczasowego” ma specyficzny charakter, stanowi rozstrzygnięcie formalne i akcesoryjne, o ograniczonym zasięgu czasowym. Postanowienie w tym względzie zapada na posiedzeniu niejawnym, nie kończy postępowania, nie ma ostatecznego charakteru (Trybunał może je uchylić w razie ustania przyczyn, dla których zostało wydane) i może wywierać skutki jedynie w toku toczącego się postępowania. Jest to jedyna sytuacja, gdy Trybunał Konstytucyjny, będący „sądem prawa”, w zakresie ograniczonym przedmiotowo (postępowanie egzekucyjno-wykonawcze) i czasowo (w toku postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym), ze względu na szczególne okoliczności (wyraźnie wskazane w art. 50 ustawy o TK), może ingerować w toczące się postępowania indywidualne.

2. Analiza powołanego art. 50 ustawy o TK dowodzi jednoznacznie, że podstawą do wydania postanowienia tymczasowego mogą być okoliczności wskazane w tym przepisie („jeżeli wykonanie wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia mogłoby spowodować skutki nieodwracalne, wiążące się z dużym uszczerbkiem dla skarżącego, lub gdy przemawia za tym ważny interes publiczny lub inny ważny interes skarżącego”), co w zasadzie odrywa możliwość wydania postanowienia od merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy. Merytoryczna ocena trafności zarzutu niezgodności art. 4798a § 5 zdanie drugie k.p.c., dodanego ustawą zmieniającą, w zakresie, w jakim w postępowaniu w sprawach gospodarczych przewiduje, że sąd odrzuca zawierające braki formalne zarzuty od nakazu zapłaty, wniesione przez przedsiębiorcę reprezentowanego przez adwokata lub radcę prawnego, bez uprzedniego wezwania do ich uzupełnienia, z art. 45 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 i art. 78 Konstytucji dokonana zostanie dopiero w wyroku Trybunału Konstytucyjnego.

3. Skarżąca złożyła wniosek o wstrzymanie wykonania nakazu zapłaty z 30 lipca 2007 r. wydanego w stosunku do niej w postępowaniu nakazowym, wskazując, że zasądzona kwota (381.393 zł plus odsetki ustawowe) ponad pięciokrotnie przewyższa wysokość jej kapitału zakładowego (71.400 zł), a zatem występuje wymagający ochrony ważny interes skarżącej.
W swoim dotychczasowym orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny stał na stanowisku, że przesłanki wstrzymania wykonania orzeczenia wynikające z art. 50 ustawy o TK należy interpretować wąsko. W szczególności wątpliwa jest zasadność stosowania instytucji wstrzymania wykonania orzeczenia, jeżeli skarżąca nie kwestionuje w skardze przepisów będących podstawą rozstrzygnięcia, w stosunku do którego domaga się wydania postanowienia tymczasowego (zob. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 14 grudnia 2004 r., sygn. SK 26/02, OTK ZU nr 11/A/2004, poz. 121). W niniejszej sprawie skarżąca kwestionuje przepisy, które nie doprowadziły do wydania nakazu zapłaty, w stosunku do którego skarżąca domaga się wydania postanowienia tymczasowego, lecz do wydania postanowienia o odrzuceniu zarzutów od nakazu zapłaty i zażalenia na postanowienie o odrzuceniu zarzutów.
Możliwość wszczęcia i prowadzenia egzekucji w stosunku do spółki o skromnym kapitale zakładowym w porównaniu z wysokością zasądzonego wobec niej roszczenia doprowadzić może do jej eliminacji z rynku. Jednak sama okoliczność, że wysokość zobowiązania objętego nakazem zapłaty przewyższa pięciokrotnie wysokość kapitału zakładowego skarżącej, nie przemawia jeszcze za tym, że w sprawie występuje „ważny interes skarżącej”.
Kapitał zakładowy rozumiany jako zapis rachunkowy nie może być utożsamiany z majątkiem spółki. Stanowi on cyfrowo oznaczoną kwotę pieniężną odpowiadającą sumie wkładów wspólników, natomiast majątek spółki obejmuje wszystkie składniki materialne i niematerialne stanowiące aktywa w spółce. Wyjątkową sytuację stanowi zależność, gdy wartość wkładów wnoszonych do spółki odpowiada wartości majątku spółki. Zasadniczo kapitał zakładowy jest albo mniejszy, albo większy od majątku spółki (zob. A. Kidyba, Prawo handlowe, Warszawa 2007, s. 348-349). Z tego powodu kapitał zakładowy pełni bardziej funkcję uwiarygodniającą niż gwarancyjną. Jako suma wniesionych wkładów wspólników stanowi dla kontrahentów spółki jeden z wielu elementów jej oceny ekonomicznej (zob. S. Włodyka, System prawa handlowego. Prawo spółek handlowych, Warszawa 2007, s. 951).
Spółka nie przedstawiła wyczerpujących dowodów na rzecz wykazania swojej rzeczywistej sytuacji majątkowej, a zatem nie uprawdopodobniła ważnego interesu, który jest podstawą wydania postanowienia tymczasowego o wstrzymaniu wykonania prawomocnego orzeczenia sądowego.
W świetle przedstawionych akt nie jest także jasne, na ile zasadne jest zasądzone od spółki roszczenie. W odrzuconych przez sąd zarzutach od nakazu zapłaty skarżąca wskazuje, że podmiot, który wystąpił do Sądu Okręgowego z żądaniem zapłaty (Centrum Windykacji i Restrukturyzacji Długów HADES sp. z o.o. w Warszawie), nie jest materialnie legitymowany do dochodzenia roszczenia. Sąd nie rozpatrzył zasadności tego argumentu skarżącej z powodu braków formalnych pisma procesowego, co doprowadziło do jego odrzucenia. Nie jest jednak jasne, na ile skuteczne byłoby merytoryczne rozpatrzenie zarzutów skarżącej do wydanego wobec niej nakazu zapłaty, co stałoby się możliwe na skutek wznowienia postępowania po ewentualnym stwierdzeniu niekonstytucyjności kwestionowanego przepisu art. 4798a § 5 zdanie drugie k.p.c., i czy zatem istnieje pilna konieczność wstrzymania wykonania prawomocnego nakazu zapłaty.

4. W świetle wskazanych okoliczności sprawy Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że nie występują podstawy do skorzystania z możliwości przewidzianej w art. 50 ust. 1 ustawy o TK. W niniejszej sprawie wątpliwa jest zasadność stosowania instytucji wstrzymania wykonania orzeczenia, skoro skarżąca nie kwestionuje w skardze przepisów będących podstawą rozstrzygnięcia. Także przytoczone przez skarżącą argumenty nie uzasadniają oceny, że skutki wywołane egzekucją wydanego nakazu zapłaty mają charakter nieodwracalny. Uznać także należy, że za wydaniem postanowienia tymczasowego o wstrzymaniu wykonania prawomocnego nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Okręgowy w Warszawie 30 lipca 2007 r., sygn. akt X GNc 156/07, do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia zawisłej przed Trybunałem Konstytucyjnym sprawy o sygn. SK 28/08, nie przemawia ważny interes skarżącej.

Z tych wszystkich względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.