Pełny tekst orzeczenia

63/2/B/2008


POSTANOWIENIE

z dnia 4 kwietnia 2008 r.
Sygn. akt Ts 9/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Wojciech Hermeliński – przewodniczący
Marek Mazurkiewicz – sprawozdawca
Mirosław Granat,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 września 2007 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Gabrieli Stelmaszczyk,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 12 stycznia 2007 r. zarzucono, że art. 107 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) jest niezgodny z art. 45 ust. 1 oraz art. 78 Konstytucji. Przepis ten nie określa sposobu postępowania w przedmiocie uiszczenia opłaty sądowej od pism procesowych zawierających środek odwoławczy lub środek zaskarżenia w przypadku odmowy zwolnienia od kosztów sądowych osoby reprezentowanej przez radcę prawnego lub adwokata. Ponadto zarzucono, że art. 112 zaskarżonej ustawy jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji. Przepis ten nie zawiera uregulowania dotyczącego skutków prawnych złożenia wniosku o zwolnienie od kosztów w odniesieniu do obowiązku uiszczenia opłaty sądowej. Ponadto w skardze zarzucono, że art. 1302 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji w zakresie, w jakim nie przewiduje wyjątku od określonej w nim zasady odrzucania nieopłaconego pisma zawierającego środek odwoławczy lub środek zaskarżenia bez wezwania o uiszczenie opłaty w przypadku zgłoszenia wniosku o zwolnienie od kosztów przez profesjonalnego pełnomocnika.
Skarga została złożona w oparciu o następujący stan faktyczny. Postanowieniem z 24 lipca 2006 r. (sygn. akt V GC 852/05) Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej odrzucił apelację skarżącej od wyroku tegoż Sądu Rejonowego z 23 lutego 2006 r. z powodu nieuiszczenia opłaty od apelacji. Następnie, Sąd Okręgowy we Wrocławiu – X Wydział Gospodarczy utrzymał wyrok w mocy postanowieniem z 29 września 2006 r. (sygn. akt X Gz 545/06).
W uzasadnieniu postanowienia oddalającego zażalenie skarżącej Sąd Okręgowy stwierdził m.in., że obowiązek uiszczenia opłaty powstał z chwilą prawomocnego oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych.
Według Sądu Okręgowego, istotą zmiany dotychczasowych przepisów o kosztach sądowych, w szczególności o sposobach opłacania pism sądowych przez fachowych pełnomocników, jest nałożenie na nich obowiązku ustalania opłaty sądowej i opłacania pisma z chwilą wnoszenia go do sądu. Obowiązek uiszczenia opłaty od środka odwoławczego lub środka zaskarżenia, gdy wnoszący to pismo złożył jednocześnie wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych powstaje z chwilą prawomocnego oddalenia tego wniosku. Sąd Okręgowy we Wrocławiu przyznał, że ustawa nie reguluje szczegółowo tej kwestii, jednakże – jego zdaniem – wynika to z wyraźnego zakazu wzywania do uiszczenia opłaty zawartego w art. 1302 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego.
Z przedstawionego powyżej stanu faktycznego wynika, iż skarżąca została pozbawiona prawa do zaskarżenia orzeczenia (określonego w art. 78 Konstytucji), które zapadło w pierwszej instancji. Pozbawienie tego prawa związane było ze złożeniem wniosku o zwolnienie od opłaty sądowej od apelacji. Zdaniem sądów orzekających w kwestiach zwolnienia od kosztów i odrzucenia apelacji skarżącej, fachowy pełnomocnik reprezentujący skarżącą naruszył przepisy regulujące zasady opłacania pism procesowych w postępowaniu cywilnym, ponieważ nie opłacił apelacji (bez wezwania) po otrzymaniu prawomocnego rozstrzygnięcia odmawiającego zwolnienia od kosztów sądowych.
Postanowieniem z 11 września 2007 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie odnoszącym się do art. 107 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) oraz w zakresie odnoszącym się do art. 1302 § 1, § 2, § 4 i § 5 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.). Zdaniem Trybunału wskazane przepisy nie stanowiły podstawy ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącej.
W zażaleniu z 25 września 2007 r. skarżąca wniosła o nadanie dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie odnoszącym się do zbadania zgodności z Konstytucją art. 1302 § 5 k.p.c. Skarżąca kwestionuje odmowę nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej jedynie co do art. 1302 § 5 k.p.c. Zdaniem skarżącej art. 1302 § 3 k.p.c., który stanowił podstawę postanowienia Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej wiąże się ściśle z art. 1302 § 5 k.p.c. Oba przepisy stanowią funkcjonalną całość i określają, kiedy wniesiona i nieopłacona przez radcę prawnego apelacja podlega odrzuceniu, a kiedy nie stosuje się tej sankcji. Zdaniem skarżącej niemożliwa jest wykładnia konstytucyjności art. 1302 § 3 k.p.c. bez odniesienia się do § 5 tego przepisu. Dlatego też zawężenie przedmiotu przez Trybunał Konstytucyjny było niezasadne.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Przedstawiając powyższą argumentację skarżąca zdaje się nie zauważać, że skarga konstytucyjna stanowi przejaw konkretnej kontroli konstytucyjności norm prawnych. W trybie kontroli konkretnej, w przeciwieństwie do kontroli abstrakcyjnej, nie zawsze jest możliwe całościowe i wszechstronne badanie aktu normatywnego i ustalenie wszelkich relewantnych relacji między obowiązującymi przepisami prawa. Przejawem konkretnego charakteru kontroli norm prawnych w trybie skargi konstytucyjnej jest dopuszczenie zaskarżenia tylko takich przepisów, które stanowiły podstawę orzeczenia o prawach skarżącej. W niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości, że art. 1302 § 5 k.p.c. nie stanowił podstawy rozstrzygnięcia o prawach skarżącej. Wynika to nie tylko z braku przywołania tego przepisu w uzasadnieniu postanowienia Sądu Rejonowego z 24 lipca 2006 r., ale przede wszystkim z tego, iż sytuacja skarżącej w ogóle nie mieści się w zakresie zastosowania art. 1302 § 5 k.p.c. Istnienie związku funkcjonalnego między art. 1302 § 3 i § 5 k.p.c. nie zmienia faktu, że § 5 nie stanowił podstawy ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącej w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji. Dyspozycja tego ostatniego przepisu w sposób jednoznaczny wyklucza możliwość uczynienia przedmiotem kontroli przepisu, który nie stanowił podstawy rozstrzygnięcia, nawet, gdy przepis ten wykazuje związek funkcjonalny z innymi przepisami ustawy. Na marginesie należy jedynie zauważyć, że tego rodzaju związek dotyczy nie tylko art. 1302 § 5 k.p.c., co nie zmienia sformułowanej wyżej konstatacji. Reasumując, należy stwierdzić, że Trybunał Konstytucyjny w zaskarżonym postanowieniu zasadnie odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie art. 1302 § 5 k.p.c.

Mając powyższe na względzie, należało orzec jak w sentencji.