Pełny tekst orzeczenia

239/6/B/2008





POSTANOWIENIE


z dnia 3 lipca 2008 r.


Sygn. akt Ts 102/08





Trybunał Konstytucyjny w składzie:





Wojciech Hermeliński,





po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Stefana Zaniewskiego w sprawie zgodności:


art. 22 i art. 23 oraz art. 125 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118, ze zm.) z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1, art. 31 ust. 2 oraz art. 79 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,





p o s t a n a w i a:





odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.





UZASADNIENIE





W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 4 kwietnia 2008 r. skarżący zarzucił art. 22 i art. 23 oraz art. 125 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118, ze zm.) sprzeczność z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1, art. 31 ust. 2 oraz art. 79 ust. 1 Konstytucji.


Skarga została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. Skarżący był pracownikiem Fabryki Maszyn Budowlanych „Bumar-Fadroma”, w której nie zachowała się dokumentacja płacowa za okres do 1976 r. Decyzją z 20 października 1999 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział we Wrocławiu (nr Ew 90-1118924) odmówił skarżącemu przeliczenia świadczenia emerytalnego, wskazując, iż nowo wyliczony wskaźnik byłby niższy od poprzedniego. Rozpatrujący odwołanie Sąd Okręgowy – Sąd Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu, Wydział VIII Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 3 lipca 2001 r. (sygn. akt VIII U 7324/99) oddalił odwołanie wniesione od powyższej decyzji, wskazując w uzasadnieniu, iż ciężar udowodnienia osiąganego wynagrodzenia spoczywa na (powodzie) skarżącym. Sąd, orzekając nie dał wiary ani zeznaniom powoda (skarżącego), ani zeznaniom świadków. Wyrokiem z 9 października 2002 r. (sygn. akt III AUa 1757/01) Sąd Apelacyjny we Wrocławiu oddalił wniesioną apelację. Zarówno Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, jak i Rzecznik Praw Obywatelskich odmówili wniesienia kasacji z powodu braku przysługujących im uprawnień. Skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka została rozpatrzona i Trybunał w wyroku z 15 stycznia 2008 r. stwierdził naruszenie art. 6 Konwencji.


W uzasadnieniu skargi skarżący wskazuje, iż zniszczenie dokumentacji płacowej było bezprawne i wyrządziło mu szkodę materialną. Oznacza to naruszenie praw wynikających z art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji. Jak pisze skarżący: „sąd nie naprawił wyrządzonej szkody, nie ustalił odpowiedzialności za zniszczenie dokumentów płacowych”. Nie uznał także wykazanych przez skarżącego i potwierdzonych przez świadków dochodów. Zdaniem skarżącego nie ma podstaw do obciążenia go odpowiedzialnością za udowodnienie wysokości osiąganego wynagrodzenia w sytuacji, w której dokumenty płacowe zostały przez pracodawcę zniszczone. Wskazuje także, iż wystawianie zaświadczeń według akt personalnych jest świadomym fałszowaniem stanu prawnego przez pracodawcę i ustawodawcę; zaś „odmowa Sądu Najwyższego i Rzecznika Praw Obywatelskich nie dała skarżącemu szansy dochodzenia swoich praw konstytucyjnych”.





Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:





Skarga konstytucyjna stanowi środek prawny służący ochronie konstytucyjnych wolności oraz konstytucyjnych praw, o charakterze podmiotowym, do których naruszenia doszło na skutek wydania rozstrzygnięcia w oparciu o przepis, którego konstytucyjność się kwestionuje. Przesłanki, których spełnienie warunkuje merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej, zostały określone w art. 79 ust. 1 Konstytucji i doprecyzowane w przepisach ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Z przepisów tych wynika obowiązek wniesienia skargi w terminie trzech miesięcy od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia przesądzającego o wyczerpaniu drogi prawnej. Przy czym w orzecznictwie Trybunału przyjmuje się powszechnie, iż do wyczerpania drogi prawnej dochodzi w momencie uzyskania przez skarżącego prawomocnego orzeczenia w konsekwencji skorzystania przez niego z przysługujących mu zwyczajnych środków odwoławczych. Wniesienie innych środków zaskarżenia, tzw. nadzwyczajnych środków (np. kasacja w sprawach karnych, skarga o wznowienie postępowania, skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego rozstrzygnięcia, czy też wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji) wykracza poza ramy „drogi prawnej”, o której mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK (zob. np. postanowienie TK z: 25 października 1999 r., Ts 81/99, OTK ZU nr 6/2001, poz. 169; 28 czerwca 2000 r., Ts 82/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 250; 6 listopada 2002 r., SK 4/01, OTK ZU nr 6/A/2002, poz. 85).


Nie budzi wątpliwości Trybunału Konstytucyjnego, iż skarga indywidualna wniesiona do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka nie mieści się w ramach tzw. zwyczajnych środków odwoławczych, których wniesienie jest z jednej strony warunkiem sine qua non merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej, z drugiej zaś wyznacza moment (data doręczenia ostatniego z nich), od którego biegnie trzymiesięczny termin do wniesienia skargi konstytucyjnej.


Rozstrzygnięciem przesądzającym o wyczerpaniu drogi prawnej jest w niniejszej sprawie wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 9 października 2002 r. (sygn. akt III AUa 1757/01). Biorąc pod uwagę datę wydania tego wyroku oraz fakt wystąpienia ze skargą konstytucyjną w dniu 4 kwietnia 2008 r., przyjąć należy, iż przekroczenie ustawowego terminu do wniesienia skargi nie budzi najmniejszej wątpliwości. Oznacza to tym samym, iż nie została spełniona jedna z przesłanek skargi konstytucyjnej, która to okoliczność uzasadnia odmowę nadania jej dalszego biegu.


Uzasadnienie skargi stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania wskazuje, iż skarżący naruszenia praw upatruje w braku naprawienia szkody i braku ustalenia odpowiedzialności za zniszczenie dokumentów płacowych. W ocenie Trybunału tak rozumianego naruszenia konstytucyjnych praw nie można upatrywać w treści kwestionowanych przepisów. Przypomnieć należy, iż zaskarżone przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych: stanowią delegację ustawową, na podstawie której Rada Ministrów określa szczegółowe zasady ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty (art. 22 ustawy); wprowadzają zasadę, zgodnie z którą w przypadku niemożności ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty ustalą się ją (poza wyjątkami) w wysokości najniższej emerytury i renty (art. 23) oraz określają obowiązki pracodawców (art. 125). We wniesionej skardze nie wykazano, aby przytoczone powyżej przepisy stanowiły podstawę wskazanych w skardze rozstrzygnięć oraz aby to ich brzmienie doprowadziło do naruszenia wskazanych w skardze praw: czy to powołanego w petitum skargi prawa wynikającego z art. 45 Konstytucji, czy to wskazanego w uzasadnieniu skargi prawa wynikającego z art. 77 ust. 1 („każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej”) oraz ust. 2 („ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw”).


Podkreślić równocześnie należy, iż na gruncie prawa polskiego skarga konstytucyjna nie jest skargą na stosowanie prawa. Nie można zatem upatrywać podstawy do jej wniesienia ani w samym fakcie takiego zastosowania prawa przez orzekające w sprawie organy, które prowadzi do wyrządzenia szkody, ani w odmowie wniesienia kasacji przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego i przez Rzecznika Praw Obywatelskich (trzeba również wskazać, iż pisma stanowiące załącznik do skargi nie stanowią rozstrzygnięcia w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji). Treść zaskarżonych przepisów oraz treść wskazanych jako naruszone praw konstytucyjnych, a także zarysowany (tylko) w skardze sposób ich naruszenia, uzasadniają przyjęcie tezy, zgodnie z którą wniesiona skarga jest faktycznie skargą na stosowanie prawa. Tak ukształtowana skarga nie może być przedmiotem rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny.





Biorąc powyższe pod uwagę, należało orzec jak na wstępie.