Pełny tekst orzeczenia

233/4/B/2009

POSTANOWIENIE
z dnia 8 kwietnia 2008 r.
Sygn. akt Ts 122/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marian Grzybowski,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Stanisława K. o zbadanie zgodności:
1) art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w zakresie, w jakim różnicuje sytuację stron procesu cywilnego w zależności od tego, czy są reprezentowane przez profesjonalnych pełnomocników z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 w zw. z art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) art. 373 w zw. z art. 3941 § 2 w zw. z art. 3982 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w zakresie wyłączającym dopuszczalność skutecznego środka odwoławczego od orzeczenia w przedmiocie odrzucenia apelacji przez sąd drugiej instancji z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 w zw. z art. 176 ust. 1 Konstytucji;
3) art. 1302 § 3, art. 370, art. 373 w zw. z art. 1261 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w zw. z art. 21 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) w zakresie, w jakim dopuszczają pozbawienie strony reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika skutecznego środka odwoławczego i możliwości merytorycznego rozpoznania sprawy z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 ust. 2 w zw. z art. 176 Konstytucji;

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 1 czerwca 2007 r. skarżący zarzucił, iż art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w zakresie, w jakim różnicuje sytuację stron procesu cywilnego w zależności od tego, czy są reprezentowane przez profesjonalnych pełnomocników jest niezgodny z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 w zw. z art. 176 ust. 1 Konstytucji oraz, że art. 373 w zw. z art. 3941 § 2 w zw. z art. 3982 § 1 k.p.c. w zakresie wyłączającym dopuszczalność skutecznego środka odwoławczego od orzeczenia w przedmiocie odrzucenia apelacji przez sąd drugiej instancji narusza art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 w zw. z art. 176 ust. 1 Konstytucji. Ponadto, skarżący podniósł, że art. 1302 § 3, art. 370, art. 373 w zw. z art. 1261 § 3 k.p.c. w zw. z art. 21 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.; dalej: u.k.s.c.) w zakresie, w jakim dopuszczają pozbawienie strony reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika skutecznego środka odwoławczego i możliwości merytorycznego rozpoznania sprawy są niezgodne z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 ust. 2 w zw. z art. 176 Konstytucji. Skarżący wskazuje, że art. 1302 § 3 k.p.c. stanowi jaskrawy przykład niepoprawnej legislacji, gdyż jego dosłowne brzmienie prowadzi do absurdalnych wniosków i dopiero po uzupełnieniu go o normy wynikające z innych przepisów może określić zakres jego zastosowania.
Wszystkim zaskarżonym przepisom, regulującym instytucję odrzucenia środków odwoławczych lub środków zaskarżenia, skarżący zarzuca nadmierny formalizm, prowadzący do niczym nieuzasadnionego rygoryzmu w stosunku do stron korzystających z pomocy profesjonalnych pełnomocników. Nakładają one na stronę obowiązek prawidłowego obliczenia i wniesienia opłaty, a uchybienie terminowi lub odmienna interpretacja przepisów określających wysokość opłaty naraża stronę na ryzyko odrzucenia środka odwoławczego lub środka zaskarżenia (tu: apelacji) bez możliwości usunięcia braku. Skoro sankcje takie nie są przewidziane w stosunku do stron niezastępowanych przez profesjonalnego pełnomocnika, to doszło tym samym do naruszenia zasady równości, opartego jedynie na kontrfaktycznym założeniu nieomylności profesjonalnych pełnomocników. Art. 373, art. 3941 § 2 oraz art. 3982 § 1 k.p.c. uzależniają możliwość zaskarżenia postanowienia o odrzuceniu apelacji wydanego przez sąd drugiej instancji od dopuszczalności wniesienia w sprawie skargi kasacyjnej, przez co zamknęły skarżącemu drogę do zaskarżenia orzeczenia wydanego w jego sprawie. Skarga kasacyjna przysługuje stronie dopiero wówczas, gdy wartość przedmiotu sporu przekracza 50 000 zł, tymczasem wartość przedmiotu sporu w przedmiotowej sprawie była znacznie niższa. Konstrukcja art. 373 k.p.c., w opinii skarżącego, przenosi na etap badania wymogów formalnych apelacji nadmierny formalizm i nieuzasadniony rygoryzm wynikający z art. 1302 § 3 k.p.c. Wskazane przepisy, umożliwiając odrzucenie apelacji ze względu na błahe uchybienie, pozbawiły skarżącego pośrednio także prawa do merytorycznego rozpoznania zawartych w niej zarzutów. Skarżący podniósł, że art. 1261 § 3 k.p.c. oraz art. 21 u.k.s.c., stanowiące o zaokrągleniu w górę do pełnego złotego wartości przedmiotu sporu i wartości przedmiotu zaskarżenia oraz końcówki opłaty sądowej przez brak ustawowego określenia skutków ich niedopełnienia i relacji z pojęciami „nienależycie opłacone” i „nieopłacone”, stwarzają możliwość ogromnej rozpiętości interpretacyjnej. Odmienne traktowanie stron reprezentowanych przez profesjonalnego pełnomocnika i z pomocy takiej niekorzystających stanowi zaś naruszenie zasady równości.
Powyższe zarzuty skarżący sformułował w związku z odrzuceniem jego apelacji od wyroku Sądu Rejonowego w Sopocie z 3 października 2006 r. (sygn. akt I C 319/05) przez Sąd Okręgowy w Gdańsku postanowieniem z 18 stycznia 2007 r. (sygn. akt III Ca 1550/06), ze względu na niezaokrąglenie wartości przedmiotu sporu do pełnego złotego i – w konsekwencji – wniesieniem apelacji w nieprawidłowej wysokości.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Badanie zgodności aktów normatywnych z Konstytucją w trybie skargi konstytucyjnej, przysługującej każdemu na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji, uwarunkowane jest konkretnym naruszeniem konstytucyjnie gwarantowanych praw lub wolności, wynikającym z wydania w sprawie skarżącego ostatecznego orzeczenia opartego na przepisie, który stanowi przedmiot skargi konstytucyjnej. Z tego względu art. 47 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) nakłada na skarżącego obowiązek załączenia do skargi konstytucyjnej wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia wydanego na podstawie zakwestionowanego aktu normatywnego i dopiero od chwili doręczenia tego orzeczenia rozpoczyna bieg termin do wniesienia skargi konstytucyjnej. Brak ostatecznego orzeczenia wydanego na podstawie zaskarżonego przepisu, prowadzącego do wskazanego przez skarżącego naruszenia praw podmiotowych, musi skutkować wydaniem postanowienia o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji.
Skarżący we wniesionej do Trybunału skardze konstytucyjnej podnosi, iż naruszone zostało jego prawo do wniesienia skutecznego środka odwoławczego oraz prawo do merytorycznego rozpoznania sprawy przez sąd. Zaskarżone przepisy są zatem, w jego opinii, niezgodne z art. 78 w zw. z art. 176 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji, a ponadto naruszają we wskazanym w petitum postanowienia zakresie również wynikającą z art. 31 ust. 3 Konstytucji zasadę proporcjonalności i zasadę równości określoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji. Skarżący za ostateczne orzeczenie uznaje postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku odrzucające apelację i – w wykonaniu zarządzenia – wskazuje, iż nie wnosił na nie zażalenia ze względu na brzmienie zaskarżonych przepisów. Jak Trybunał zauważył powyżej, drogę do wniesienia skargi konstytucyjnej otwiera jednakże dopiero orzeczenie wydane na podstawie przepisów stanowiących przedmiot skargi konstytucyjnej. Przesłanki tej nie spełniają w niniejszej sprawie art. 3941 § 2 w zw. z art. 3982 § 1 k.p.c., które nie stanowiły podstawy wydania opisanego powyżej postanowienia. Możliwość ich zastosowania w sprawie skarżącego jest jedynie hipotetyczna. Zarzuty przedstawione w skardze konstytucyjnej, inaczej niż w przypadku innych trybów badania zgodności aktów normatywnych z Konstytucją, nie mogą opierać się jedynie na abstrakcyjnych zarzutach nawet wówczas, gdy znajdują one poparcie w jednoznacznym brzmieniu przepisów.
Nie budzi natomiast wątpliwości, że postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku zostało wydane na podstawie art. 1302 § 3 oraz art. 373 w zw. z art. 370 k.p.c., a jego treść zdeterminowały również art. 1261 § 3 k.p.c. oraz art. 21 u.k.s.c. Skarżący wskazuje jednak, że ich niekonstytucyjność wynika, tak jak w odniesieniu do innych zaskarżonych w niniejszej skardze konstytucyjnej przepisów, z możliwości wydania przez sąd drugiej instancji postanowienia odrzucającego apelację, które nie podlega zaskarżeniu. Jak już Trybunał wskazał powyżej, zarzut taki dotknięty jest brakiem formalnym polegającym na tym, że z treści orzeczenia odrzucającego apelację, które to orzeczenie skarżący wskazuje jako ostateczne w jego sprawie, nie wynika jeszcze jego niezaskarżalność. Taki charakter mogłoby mieć dopiero orzeczenie stwierdzające niedopuszczalność zażalenia w przedmiotowej sprawie. Ze względu na to, że skarżący orzeczeniem o takiej treści nie dysponuje, nadanie skardze konstytucyjnej dalszego biegu nie jest dopuszczalne w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ust. 2 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, orzeczono jak w sentencji.