Pełny tekst orzeczenia

85/2/B/2010

POSTANOWIENIE
z dnia 10 września 2009 r.
Sygn. akt Ts 88/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Wojciech Hermeliński,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Danuty i Adama G. w sprawie zgodności:
art. 9 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903, ze zm.) z art. 2, art. 32, art. 64, art. 71 ust. 1 oraz art. 75 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 20 marca 2008 r. zakwestionowana została zgodność art. 9 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903, ze zm.; dalej: u.w.l.) z art. 2, art. 32, art. 64, art. 71 ust. 1 oraz art. 75 ust. 1 Konstytucji. W odniesieniu do zakwestionowanego przepisu sformułowano szereg zarzutów.
Po pierwsze, w skardze zakwestionowano nieuzasadnione różnicowanie sposobu powstania prawa do odrębnej własności lokalu w zależności od tego, czy deweloperem jest spółdzielnia, czy też inny podmiot. Zróżnicowanie pozycji i uprawnień osób zlecających budowę narusza, według skarżących, ich prawo do równego traktowania, wyrażone w art. 32 Konstytucji, przez niezasadne uprzywilejowanie tych, którzy zlecili budowę spółdzielni. Ponadto, skarżący twierdzą, że nastąpił brak zapewnienia równej dla wszystkich ochrony prawnej takich samych praw, poprzez odmienną ochronę, jakiej ustawa udziela osobom finansującym budowę budynku i lokali w ramach budownictwa spółdzielczego, czyli w przypadkach, gdy deweloper posiada status spółdzielni. Strona skarżąca uważa także, że doszło do naruszenia jej konstytucyjnego prawa do własności i innych praw majątkowych (art. 64 Konstytucji).
W dalszej kolejności skarżący podnoszą, że przyjęty za podstawę rozstrzygnięcia sądów art. 9 u.w.l. skutkował utratą przez ich rodzinę wybudowanego z własnych środków lokalu mieszkalnego, co prowadzić może do naruszenia dobra rodziny, podlegającego ochronie na mocy art. 71 ust. 1 Konstytucji. Co więcej, skarżący twierdzą, że rozstrzygnięcie oparte na art. 9 u.w.l. godzi w prawo obywatela do uzyskania własnego mieszkania, a tym samym narusza art. 75 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została skierowana w oparciu o następujący stan faktyczny sprawy.
W dniu 18 lipca 1996 r. skarżący zawarli z Przedsiębiorstwem Państwowym – Biurem Usług Inwestycyjnych „DiM-BUD” umowę w formie pisemnej o wybudowanie budynku, przewidującą określoną z góry ilość lokali mieszkalnych i wydanie skarżącym lokalu mieszkalnego i garażu oraz zobowiązanie się do ustanowienia na rzecz skarżących odrębnej własności lokalu i garażu. W wykonaniu tej umowy lokal i garaż zostały skarżącym wydane w dniu 18 grudnia 1997 r., od tego dnia skarżący władali tym lokalem. W dniu 25 września 2003 r. została ogłoszona upadłość Przedsiębiorstwa Państwowego – Biura Usług Inwestycyjnych „DiM-BUD”. Pomiędzy 18 grudnia 1997 r. (odebranie lokalu) a 25 września 2003 r. (ogłoszenie upadłości Biura Usług Inwestycyjnych „DiM-BUD”) skarżący nie podjęli starań w celu ujawnienia w księdze wieczystej swojego roszczenia o ustanowienie odrębnej własności lokalu i o przeniesienie tego prawa bądź ustanowienia na ich rzecz odrębnej własności lokalu. W wyroku z 7 maja 2007 r. (sygn. akt I C 129/06) Sąd Okręgowy w Łodzi – I Wydział Cywilny oddalił powództwo skarżących o zobowiązanie Syndyka Masy Upadłości Biura Usług Inwestycyjnych „DiM-BUD” do złożenia oświadczenia o ustanowieniu na rzecz skarżących odrębnej własności lokalu wraz z garażem oraz przeniesienia udziału części elementów wspólnych budynków i urządzeń.
Sąd Apelacyjny w Łodzi – I Wydział Cywilny wyrokiem z 18 października 2007 r. (sygn. akt I ACa 674/07) oddalił apelację skarżących od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony wolności i praw, służącym eliminowaniu przepisów, w treści których zawarta jest wada, skutkująca niekonstytucyjnością ostatecznego rozstrzygnięcia w sferze praw bądź obowiązków skarżącego. Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji korzystanie ze skargi konstytucyjnej jako środka ochrony konstytucyjnych praw i wolności jest dopuszczalne na zasadach określonych w ustawie. Doprecyzowanie tych zasad nastąpiło w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK wynika, iż skarżący ma obowiązek wskazania, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone przez przepis zakwestionowany w skardze konstytucyjnej. Artykuły 46 i 47 ustawy o TK expressis verbis stanowią, że przedmiotem skargi może być wyłącznie przepis ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego organ władzy publicznej rozstrzygnął ostatecznie o prawach, wolnościach bądź obowiązkach skarżącego. Rezultatem przyjętego przez prawodawcę konstytucyjnego modelu skargi konstytucyjnej jest jej niedopuszczalność w sytuacji, gdy zarzuty odnoszą się do sposobu interpretowania prawa przez sądy.
Przedmiotem zaskarżenia składający skargę konstytucyjną może uczynić tylko te przepisy, które zostały zastosowane w jego sprawie oraz stanowiły podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia sądu lub organu administracji publicznej. Warunek ten jest spełniony jedynie, gdy kwestionowany w skardze akt normatywny determinuje w sensie normatywnym treść orzeczenia przyjętego za podstawę skargi w tym zakresie, w którym skarżący dopatruje się naruszenia przysługujących mu konstytucyjnych praw lub wolności (postanowienia TK z: 6 lipca 2005 r., SK 25/03, OTK ZU nr 7/A/2005, poz. 83; 22 lutego 2001 r., Ts 193/00, OTK ZU nr 3/2001, poz. 77; 2 kwietnia 2003 r., Ts 193/02, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 145). Jednakże z art. 79 ust. 1 Konstytucji wynika szczególny i ograniczony, pod względem przedmiotowym, charakter skargi konstytucyjnej jako subsydiarnego instrumentu ochrony wolności i praw. W związku z tym przesłanki dopuszczalności muszą być interpretowane w sposób ścisły, a nie rozszerzający, zgodnie ze swoistą naturą tego środka prawnego. Z tego też względu unormowanie zawarte w art. 79 ust. 1 Konstytucji należy rozumieć w ten sposób, że przedmiotem kontroli zainicjowanej skargą konstytucyjną nie może być przepis aktu normatywnego, który posiłkowo czy incydentalnie został przywołany w rozstrzygnięciu, w przeciwnym razie nadawałoby to postępowaniu charakter actio popularis (zob. wyrok TK z 12 grudnia 2005 r., SK 20/04, OTK ZU nr 11/A/2005, poz. 133).
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego analizowana skarga konstytucyjna opisanych wyżej wymogów nie spełnia.
W pierwszej kolejności Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że podstawą rozstrzygnięcia sądów obu instancji nie była, jak podnoszą skarżący, ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali, lecz rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. – Prawo upadłościowe (Dz. U. Nr 93, poz. 834, ze zm.; dalej rozporządzenie).
Na podstawie art. 28 § 1 wspomnianego rozporządzenia „rzeczy nie należące do upadłego będą wyłączone z masy upadłości i wydane osobie mającej do nich prawo”. Z uwagi na fakt, że skarżący nie posiadali odrębnej własności lokalu i garażu, nieruchomość została włączona do masy upadłości Biura Usług Inwestycyjnych „DiM-BUD”. Syndyk wskazał skarżącym na potrzebę podpisania umowy najmu lokalu oraz zgodnie z art. 40 § 1 rozporządzenia, zalecił zgłoszenie wierzytelności do masy upadłości, bowiem na podstawie art. 27 tego rozporządzenia „po ogłoszeniu upadłości żaden wierzyciel nie może uzyskać przeciwko upadłemu (…) wpisu do ksiąg wieczystych (…) celem zabezpieczenia wierzytelności, chociażby powstała ona przed ogłoszeniem upadłości”. Ukształtowanie sytuacji prawnej skarżących nastąpiło zatem w oparciu o prawo upadłościowe.
Na okoliczność tę zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny w Łodzi stwierdzając, że dla ważności zawartej przez skarżących umowy deweloperskiej z Biurem Usług Inwestycyjnych „DiM-BUD” niezbędne jest spełnienie wszystkich przesłanek zawartych w art. 9 ust. 2 u.w.l., co oznacza, że strona podejmująca się budowy musi być właścicielem gruntu, na którym ma być wniesiony budynek, a także konieczne jest uzyskanie pozwolenia na budowę, natomiast roszczenie o ustanowienie odrębnej własności lokalu i o przeniesienie tego prawa musi zostać ujawnione w księdze wieczystej. Skarżący nie uczynili temu obowiązkowi zadość, co spowodowało, że art. 9 u.w.l. nie mógł znaleźć w ich sprawie zastosowania.
Niezależnie od powyższego, Trybunał Konstytucyjny przypomina, że niezwykle istotnym aspektem rozpatrywania skarg konstytucyjnych jest zwrócenie uwagi na zabezpieczenie interesów prawnych skarżących. Jednakże jest to możliwe dopiero po wykazaniu przez nich minimalnej choćby staranności w trosce o zabezpieczenie tychże interesów. Poziom tej staranności został wyznaczony poprzez określenie wymogów dopuszczalności wniesienia skargi konstytucyjnej. Trybunał niejednokrotnie podkreślał, że skarga ta nie może być wykorzystywana jako instrument służący korygowaniu zaniedbań popełnionych w postępowaniu poprzedzającym jej wniesienie (zob. postanowienia TK z: 16 października 2002 r., SK 43/01, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 77 oraz 17 marca 1998 r., Ts 27/97, OTK ZU nr 2/1998, poz. 20). Skarga konstytucyjna, stanowiąca w istocie zarzut przeciw prawu, jest ultima ratio – ostatnią szansą dochodzenia praw i wolności naruszonych przez zastosowanie kwestionowanego w skardze przepisu. Nie może ona jednak zastępować zwykłych środków odwoławczych, czy też środków zaskarżenia. Poza oceną Trybunału Konstytucyjnego muszą zatem pozostawać również te sytuacje, w których utrata prawa do rozpoznania skargi konstytucyjnej następuje – tak jak ma to miejsce w niniejszej sprawie – w rezultacie uchybień popełnionych przez skarżącego na wcześniejszych etapach postępowania (postanowienie TK z 3 lipca 2007 r., SK 4/07, OTK ZU nr 7/A/2007, poz. 83).
Skarżący pomiędzy 18 grudnia 1997 r., kiedy to odebrali lokal oraz garaż, a 25 września 2003 r., gdy została ogłoszona upadłość Przedsiębiorstwa Państwowego – Biura Usług Inwestycyjnych „DiM-BUD”, nie podjęli działań, aby ujawnić w księdze wieczystej swoje roszczenia o ustanowienie odrębnej własności lokalu i o przeniesienie tego prawa bądź o ustanowienie na rzecz skarżących odrębnej własności lokalu. Zaniechanie to skutkowało włączeniem do masy upadłości lokalu oraz garażu zajmowanych przez skarżących oraz ich sprzedażą przez syndyka w celu zaspokojenia wierzycieli upadłego. Niekorzystne ukształtowanie sytuacji prawnej skarżących nastąpiło z uwagi na ich działania i zaniechania, a nie ze względu na niekonstytucyjną treść kwestionowanego przepisu.

Mając na względzie wszystkie powyższe okoliczności, działając na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 2 oraz art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.