Pełny tekst orzeczenia

165/3/B/2009



POSTANOWIENIE

z dnia 23 lutego 2009 r.


Sygn. akt Ts 93/07



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Marian Grzybowski,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Bożeny Kurasz w sprawie zgodności:

art. 3986 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 2 w związku z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 oraz art. 32 ust. 1 i 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 30 kwietnia 2007 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 3986 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2, art. 2 w związku z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 oraz art. 32 ust. 1 i 3 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została oparta na następującym stanie faktycznym. Wyrokiem z 22 grudnia 2004 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach, Wydział VIII (sygn. akt VIII P 84/01) zasądził na rzecz skarżącej wynagrodzenie za pracę. Wyrokiem z 24 lutego 2006 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach – Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (sygn. akt III APa 83/05, APz 51/05) zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo skarżącej. Postanowieniem z 14 grudnia 2006 r. Sąd Najwyższy (sygn. akt I PK 216/06) odrzucił skargę kasacyjną jako niespełniającą wymogów formalnych.

Skarżąca zarzuciła w skardze konstytucyjnej, że art. 3986 § 3 k.p.c. jest niezgodny z art. 32 ust. 1 i 3 Konstytucji, pozbawia bowiem stronę możliwości wniesienia zażalenia na postanowienie wydane przez Sąd Najwyższy o odrzuceniu skargi kasacyjnej z powodów określonych w art. 3986 § 3 k.p.c., podczas gdy zażalenie przysługuje w wypadku odrzucenia skargi w oparciu o tę samą podstawę przez sąd drugiej instancji – w myśl art. 3941 § 1 k.p.c. Zdaniem skarżącej zaskarżony przepis jest niezgodny z art. 2 Konstytucji, pozbawia bowiem stronę postępowania gwarancji, że środki odwoławcze będą rozpatrywane z poszanowaniem równych praw stron procesowych. Skarżąca wskazuje, że pozbawienie możliwości wniesienia zażalenia na postanowienie Sądu Najwyższego w opisanej sytuacji stanowi nadmierne ograniczenie praw obywatela w postępowaniu cywilnym, podczas gdy prawo do rzetelnego rozpoznania sprawy przez trzecią instancję sądowniczą jest istotnym elementem sprawiedliwości proceduralnej.

Zarządzeniem z 20 czerwca 2007 r. skarżąca została wezwana do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej przez: (1) wskazanie orzeczenia, które skarżąca uważa za ostateczne w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.); (2) podanie daty doręczenia skarżącej orzeczenia, rozstrzygającego ostatecznie o prawach lub wolnościach skarżącej, w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji; (3) doręczenie kopii orzeczeń zapadłych w sprawie, w ramach wyczerpania drogi prawnej wraz z uzasadnieniem; (4) dokładne określenie sposobu naruszenia konstytucyjnych praw i wolności skarżącej, wyrażonych w art. 2 w związku z art. 77 ust. 2 Konstytucji przez zaskarżone przepisy art. 3986 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.).

W piśmie uzupełniającym braki skargi konstytucyjnej skarżąca wskazała m.in., że naruszenie konstytucyjnych praw wyrażonych w art. 2 w związku z art. 77 ust. 2 Konstytucji polega na braku sprawiedliwej procedury umożliwiającej złożenie zażalenia oraz na braku gwarancji zakazu arbitralnego działania sądu.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Wskazany przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie jest konieczne dla stwierdzenia dopuszczalności skargi konstytucyjnej. Z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym wynika, że na skarżącym ciąży obowiązek wskazania naruszonych wolności lub praw oraz sposobu ich naruszenia. Z kolei z art. 32 ust. 1 pkt 3 i 4 tejże ustawy wynika obowiązek uzasadnienia zarzutu niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów.

Zasadniczym powodem odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej jest fakt, że istota podniesionych przez skarżącą zarzutów nie jest związana z treścią zaskarżonego przepisu. Zdaniem skarżącej art. 3986 § 3 k.p.c. prowadzi do pozbawienia strony możliwości złożenia zażalenia na postanowienie Sądu Najwyższego o odrzuceniu skargi kasacyjnej. Tymczasem, zgodnie z zaskarżonym przepisem art. 3986 § 3 k.p.c. Sąd Najwyższy odrzuca skargę kasacyjną, która podlegała odrzuceniu przez sąd drugiej instancji, albo zwraca ją temu sądowi w celu usunięcia dostrzeżonych braków. Tym samym przepis ten określa jedynie tryb postępowania ze skargą kasacyjną, która nie spełnia wymagań ustawowych, których nie dostrzegł sąd drugiej instancji w trakcie kontroli formalnej skargi kasacyjnej. Zawiera kompetencję dla Sądu Najwyższego do wydania postanowienia o odrzuceniu skargi kasacyjnej. Zasadnicze znaczenie ma jednak fakt, że przepis ten nie rozstrzyga kwestii zaskarżalności postanowienia Sądu Najwyższego.

Zgodnie z ogólnymi regułami dotyczącymi kontroli braków formalnych skargi kasacyjnej kompetencje w tym zakresie należą w pierwszym rzędzie do sądu drugiej instancji. Kodeks postępowania karnego wyróżnia dwa podstawowe tryby postępowania w sytuacji wystąpienia braków skargi kasacyjnej. Zgodnie z art. 3986 § 1 k.p.c. w wypadku wystąpienia braków, które podlegają uzupełnieniu, przewidzianych w art. 3984 § 2 k.p.c., przewodniczący w sądzie drugiej instancji wzywa skarżącego do usunięcia braków w terminie tygodniowym pod rygorem odrzucenia skargi. W wypadku, gdy skarga niespełnia wymagań określonych w art. 3984 § 1, jest nieopłacona, gdy braków nie usunięto w terminie lub z innych przyczyn jest niedopuszczalna – sąd drugiej instancji odrzuca na posiedzeniu niejawnym skargę kasacyjną wniesioną po upływie terminu. Postanowienie sądu drugiej instancji o odrzuceniu kasacji wydaje się na posiedzeniu niejawnym; postanowienie to, zgodnie z art. 3941 § 1 k.p.c. podlega zaskarżeniu do Sądu Najwyższego.

W sytuacji skarżącej okoliczności uznane za braki skargi kasacyjnej powodujące niedopuszczalność jej rozpoznania zostały ujawnione na etapie postępowania przed Sądem Najwyższym i zgodnie z art. 3986 § 3 k.p.c. skutkowały odrzuceniem skargi kasacyjnej. Jednak należy zauważyć, że podobnie jak w wypadku odrzucenia skargi kasacyjnej przez sąd drugiej instancji, to nie przepisy art. 3986 k.p.c. określały dopuszczalność zaskarżenia orzeczenia Sądu Najwyższego. Dopuszczalność zażalenia w sprawach skargi kasacyjnej określają przepisy art. 3941 k.p.c. Zgodnie z § 1 zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje na postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające skargę kasacyjną oraz skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. W sprawach, w których przysługuje skarga kasacyjna, zażalenie przysługuje także na postanowienie sądu drugiej instancji kończące postępowanie w sprawie, z wyjątkiem postanowień, o których mowa w art. 3981, a także postanowień wydanych w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji (§ 2). Istotne znaczenie ma także § 3, zgodnie z którym do postępowania przed Sądem Najwyższym toczącego się na skutek zażalenia stosuje się odpowiednio art. 394 § 2 i 3, art. 395 i art. 397 § 1, art. 39810, art. 39814, art. 39815 § 1 zdanie pierwsze, art. 39816, art. 39817, art. 39821 k.p.c. Treść wskazanych przepisów łącznie przesądza jednoznacznie o niedopuszczalności zażalenia na postanowienie Sądu Najwyższego wydane w trybie art. 3986 § 3 k.p.c. Niedopuszczalność zażalenia nie wynika zaś w żadnym razie z zaskarżonego przepisu. Tym samym uznać należy, że zaskarżony przepis nie pozostaje w związku ze wskazanymi prawami i wolnościami konstytucyjnymi, w szczególności z prawem do zaskarżenia orzeczeń. Skarżąca nie wskazała jako przedmiotu zaskarżenia i w odniesieniu do stawianych zarzutów innych przepisów poza art. 3986 § 3 k.p.c., w szczególności zaś przepisów określających dopuszczalność zażalenia, w tym art. 3984 § 1 k.p.c., co zgodnie z obowiązującym modelem skargi konstytucyjnej, na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, przesądza o niedopuszczalności nadania biegu skardze konstytucyjnej.

Niezależnie od powyższego należy wskazać, że wyrokiem z 1 lipca 2008 r. (SK 40/07, OTK ZU nr 6/A/2008, poz. 101) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 3986 § 2 i 3 w związku z art. 3984 § 1 pkt 3 k.p.c., w jakim przewiduje odrzucenie – bez wezwania do usunięcia braków – skargi kasacyjnej niespełniającej wymagań określonych w art. 3984 § 1 pkt 3 powołanej ustawy, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji.



W tym stanie rzeczy, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej jako oczywiście bezzasadnej.