Pełny tekst orzeczenia

225/4/B/2009

POSTANOWIENIE
z dnia 1 lipca 2009 r.
Sygn. akt Ts 189/06

Trybunał Konstytucyjny w składzie:


Teresa Liszcz – przewodnicząca


Zbigniew Cieślak – sprawozdawca


Mirosław Granat,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 marca 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Nad Odrą Autoservice Spółka z o.o.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W sporządzonej przez pełnomocnika skarżącej spółki skardze konstytucyjnej zakwestionowana została zgodność z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej art. 16 ust. 1 pkt 38 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654, ze zm.; dalej: u.p.d.o.p.). Zaskarżonemu przepisowi u.p.d.o.p., w brzmieniu obowiązującym w 1998 r., skarżąca zarzuciła niezgodność z art. 2 w zw. z art. 31 ust. 2 oraz art. 64 ust. 1 i 2; a także z art. 217 w zw. z art. 31 ust. 2 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji.
Postanowieniem z 31 marca 2009 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W uzasadnieniu tego orzeczenia stwierdził, że wniesieniu skargi konstytucyjnej nie towarzyszyło dopełnienie wszystkich ustawowych wymogów warunkujących merytoryczne jej rozpoznanie. W szczególności skarżąca nie zrealizowała, przewidzianego w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm., dalej: ustawa o TK), obowiązku wskazania, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – jej zdaniem – zostały naruszone przez przepis zakwestionowany w skardze konstytucyjnej. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego wymogu tego nie wyczerpało odwołanie się przez skarżącą do zarzutu naruszenia zarówno zasad wywodzonych z art. 2 oraz art. 217, jak i unormowań art. 31 ust. 2 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji. Powołaniu tych przepisów Konstytucji nie towarzyszyło niezbędne skonkretyzowanie treści praw podmiotowych przysługujących skarżącej, naruszonych ustanowieniem przepisów godzących w wymienione wyżej zasady i normy. Trybunał odwołał się także do swojego stanowiska wyrażonego w postanowieniu Trybunału Konstytucyjnego z 18 czerwca 2008 r. (SK 69/05, OTK ZU nr 5/A/2008, poz. 96). Stwierdzono w nim, że chociaż zastosowane w art. 16 ust. 1 pkt 38 u.p.d.o.p. odesłanie wewnątrzsystemowe nie jest konkretne, to jednak tak skonstruowany przepis może stanowić podstawę do dokonania jednoznacznej wykładni, a więc i wyprowadzenia z niego konkretnej normy prawnej.
Zażalenie na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego skierował pełnomocnik skarżącej. Podniósł w nim, że Trybunał wadliwie przyjął, jakoby skarżąca nie wskazała konstytucyjnych praw lub wolności naruszonych przez zaskarżony przepis u.p.d.o.p. Ponadto, nie powołał w zaskarżonym postanowieniu poprawnej podstawy prawnej odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W zażaleniu stwierdzono również, że Trybunał dokonał merytorycznej oceny zarzutów sformułowanych wobec zaskarżonego przepisu, stwierdzając ich bezzasadność, jednakże nie w stopniu „oczywistym”. Szczegółowo uzasadniając zarzuty zażalenia, pełnomocnik skarżącej stwierdził dalej, że ze wskazania na naruszenie art. 31 ust. 2 Konstytucji skarżąca zamierzała wyprowadzić wniosek o złamaniu wolności działalności gospodarczej, statuowanej w art. 22 Konstytucji. Powołaniu art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji towarzyszyło natomiast wskazanie naruszenia prawa majątkowego do środków pieniężnych faktycznie wpłaconych przez skarżącą tytułem należnego podatku. Zdaniem skarżącej powyższe naruszenia prowadzą też wprost do niezgodności z zasadami wywodzonymi z art. 2 i art. 217 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty zażalenia wniesionego przez pełnomocnika skarżącej nie zasługują na uwzględnienie.
W pierwszym rzędzie należy podkreślić, że w ramach postępowania związanego ze wstępną kontrolą skargi konstytucyjnej, druga jego faza, inicjowana wniesieniem zażalenia na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, ma ograniczone ramy przedmiotowe. Mieści się w niej wyłącznie ocena prawidłowości przesłanek leżących u podstaw postanowienia odmawiającego merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej. Tym samym nie jest możliwa na tym etapie wstępnej kontroli ocena nowych zarzutów kierowanych wobec kwestionowanych przepisów, względnie odniesienie się do dodatkowych argumentów, które potwierdzać miałyby zasadność zarzutów podniesionych już w samej skardze konstytucyjnej (względnie w piśmie uzupełniającym jej braki).
Z powyższych względów nie jest możliwe i dopuszczalne odniesienie się w fazie „zażaleniowej” wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej do zarzutu naruszenia art. 22 Konstytucji. Zarzut ten powiązany został z treścią ogólnej zasady wolności (art. 31 ust. 2 Konstytucji), z której wywiedziono z kolei „zakaz zmuszania do zachowań, których prawo nie nakazuje”. Dopuszczalność uznania art. 22 Konstytucji za wzorzec kontroli art. 16 ust. 1 pkt 38 u.p.d.o.p. warunkowana była jednak tym, aby zarzut ten sformułowany został w samej skardze konstytucyjnej. Należy ponadto zauważyć, że uczynienie konstytucyjnej zasady wolności działalności gospodarczej wzorcem kontroli możliwe byłoby dopiero przy szczegółowym odniesieniu się do wszystkich elementów konstytucyjnych kształtujących jej treść (m.in. przesłanek dopuszczalnego ograniczania korzystania z tej wolności), nie zaś wyłącznie do samej zasady jako takiej.
W odniesieniu do wskazania prawa własności i innych praw majątkowych zaaprobować należy kierunek argumentacji przedstawionej już w zaskarżonym postanowieniu. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego (także w sprawach skarg konstytucyjnych) podkreślano w związku z tym, że zastosowanie obowiązującej regulacji podatkowej, prowadzące do realizacji obowiązku podatkowego, łączy się nieuchronnie z ingerencją w prawa majątkowe podatnika (zob. wyroki TK z: 11 grudnia 2001 r., SK 16/00, OTK ZU nr 8/2001, poz. 257; 14 września 2001 r., SK 11/00, OTK ZU nr 6/2001, poz. 166; 30 stycznia 2001 r., K 17/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 4). Biorąc jednak pod uwagę, że obowiązek podatkowy znajduje swoje bezpośrednie zakotwiczenie w przepisach Konstytucji (przede wszystkim w art. 84), samo jego wprowadzenie nie może być rozważane w kategoriach związanych z ograniczaniem przysługujących danemu podmiotowi praw lub wolności konstytucyjnych, w tym prawa własności lub innych praw majątkowych. Trybunał Konstytucyjny zwracał też uwagę na bezpodstawność stanowiska, zgodnie z którym każde ograniczenie majątkowe spowodowane nałożeniem podatku lub innej daniny publicznej jest zawsze niedopuszczalnym ograniczeniem własności. Podkreślano w związku z tym, że mogłoby to prowadzić do fałszywego wniosku, że każda niekorzystna zmiana w sytuacji majątkowej obywatela stanowi ograniczenie jego własności (zob. wyrok TK z 30 stycznia 2001 r., K 17/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 4). Tak daleko idąca (absolutna) ochrona własności i innych praw majątkowych nie znajduje uzasadnienia w świetle przepisów Konstytucji (por. też wyrok z dnia 5 listopada 2008 r., SK 79/06, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 153).
Reasumując, stwierdzić należy, że w analizowanej skardze konstytucyjnej nie doszło do prawidłowego wskazania sposobu naruszenia przysługujących skarżącej konstytucyjnych praw i wolności. Tylko takie zaś wskazanie umożliwiłoby merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej i odniesienie się do sformułowanych w niej zarzutów, także w kontekście naruszenia ogólnych zasad wywodzonych z art. 2, czy też art. 31 ust. 2 Konstytucji. Trzeba zauważyć jednak, że powyższy mankament nie był związany z przesłanką oczywistej bezzasadności wniesionej skargi konstytucyjnej, ale z wykazanym jej brakiem, polegającym na niedopełnieniu obowiązku, o którym mowa w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK. Wbrew twierdzeniom zażalenia, taką też podstawę prawną postanowienia o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu wskazano w jego uzasadnieniu. Zażalenie mylnie zaś utożsamia dwie odrębne przesłanki odmowy, o których mowa w art. 36 ust. 3 ustawy o TK. Czym innym jest bowiem dalece negatywna ocena dokonanego przez skarżącego wskazania sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw (oczywista bezzasadność skargi konstytucyjnej), czym innym zaś stwierdzenie w toku kontroli wstępnej, że do tego rodzaju wskazania skutecznie nie doszło (nieusunięte braki skargi konstytucyjnej). W zaskarżonym postanowieniu Trybunału wyjaśniono zaś jednocześnie, na czym polegać winno prawidłowe wykonanie obowiązku, o którym mowa w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK. W związku z powyższym, oparcie postanowienia o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu na treści tego przepisu ustawy o TK uznać należy za w pełni poprawne i uzasadnione.
Trybunał Konstytucyjny nie znalazł także podstaw do wydania orzeczenia w przedmiocie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Zgodnie z treścią art. 24 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym: „koszty postępowania przed Trybunałem, z zastrzeżeniem ust. 2, ponosi Skarb Państwa”. Z ust. 2 tego przepisu wynika, że Trybunał orzeka zwrot kosztów postępowania przed Trybunałem wraz z wyrokiem uwzględniającym skargę konstytucyjną. W uzasadnionych przypadkach może orzec zwrot kosztów postępowania również wtedy, gdy nie uwzględnił skargi (art. 24 ust. 2 zdanie drugie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym). Orzeczenie takie ma jednak charakter wyjątkowy jako odstępstwo od zasady ogólnej wyrażonej w art. 24 ust. 2 zdanie pierwsze ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Trybunał, rozpoznając wniosek w niniejszej sprawie, nie znalazł podstaw do uznania, że zachodzi „uzasadniony przypadek”, który przemawiałby za przyznaniem kosztów postępowania.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należy stwierdzić, iż Trybunał Konstytucyjny słusznie odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.