Pełny tekst orzeczenia

265/4/B/2009

POSTANOWIENIE
z dnia 8 maja 2009 r.
Sygn. akt Ts 284/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Mirosław Granat,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Elżbiety D. w sprawie zgodności:
art. 7674 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 4 grudnia 2007 r., sporządzonej przez pełnomocnika skarżącej, zakwestionowana została zgodność z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej art. 7674 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.). W uzasadnieniu skargi konstytucyjnej skarżąca wyjaśniła, że zaskarżony przepis, w zakresie, „w jakim uniemożliwia stronie spowodowanie weryfikacji instancyjnej postanowienia wpadkowego, jakim jest postanowienie o oddaleniu skargi na czynność komornika”, jest niezgodny z zasadą dwuinstancyjności postępowania sądowego wyrażoną w art. 176 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została sporządzona w związku z następującą sprawą. Postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi z 26 marca 2007 r. (sygn. akt II Co.63/07) oddalono skargę skarżącej na zajęcie ruchomości przez komornika sądowego. Skarżąca złożyła wniosek o sporządzenie uzasadnienia tego postanowienia, jednakże Sąd Rejonowy, postanowieniem z 27 kwietnia 2007 r., odmówił jego sporządzenia. W uzasadnieniu tego orzeczenia stwierdził, że zgodnie z art. 357 k.p.c. sąd uzasadnia postanowienia, gdy podlegają one zaskarżeniu. Na postanowienie sądu w przedmiocie skargi na zajęcie ruchomości dokonane przez komornika zażalenie nie przysługuje, tym samym zasadna była odmowa sporządzenia uzasadnienia. Zażalenie skarżącej na to postanowienie zostało następnie oddalone postanowieniem Sądu Okręgowego w Łodzi z 17 września 2007 r. (sygn. akt III Cz 934/07). Uzasadniając to orzeczenie, Sąd Okręgowy wskazał na treść art. 7674 § 1 k.p.c., zgodnie z którym zażalenie na postanowienie sądu przysługuje w wypadkach wskazanych w ustawie. Ponadto, w postępowaniu egzekucyjnym zaskarżeniu zażaleniem podlegają także, na podstawie art. 394 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., postanowienia kończące postępowanie w sprawie. Postanowienie dotyczące kwestii incydentalnej jest natomiast zaskarżalne tylko wtedy, gdy jest wymienione w jednym z punktów § 1 art. 394 k.p.c. Sąd przyjął zatem, że na postanowienie sądu w przedmiocie oceny dokonanego przez komornika zajęcia ruchomości nie przysługuje zażalenie.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 29 stycznia 2008 r. wezwano pełnomocnika skarżącej do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, m.in. przez wskazanie, jakie przysługujące jej konstytucyjne wolności lub prawa, i w jaki sposób zostały naruszone przez zakwestionowany w skardze konstytucyjnej art. 7674 § 1 k.p.c., a także doręczenie wydanych w sprawie skarżącej orzeczeń sądowych.
W piśmie z 14 lutego 2008 r. pełnomocnik skarżącej stwierdził, że zaskarżony przepis k.p.c. narusza jej prawo do sądu, zamykając sądową drogę dochodzenia praw. Ponadto, skarżąca pozbawiona została prawa do poznania motywów rozstrzygnięcia podjętego przez sąd rozpoznający skargę na zajęcie ruchomości przez komornika z uwagi na dopuszczalność odmowy sporządzenia uzasadnienia tego postanowienia.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być wyłącznie przepis ustawy lub innego aktu normatywnego, który wykazuje specyficzną, złożoną kwalifikację. Po pierwsze, musi być on podstawą prawną ostatecznego orzeczenia wydanego w sprawie, w związku z którą skarga konstytucyjna została złożona. Po drugie, wydane na jego podstawie ostateczne orzeczenie winno prowadzić do naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności skarżącego. Po trzecie, to w normatywnej treści kwestionowanego przepisu tkwić winna bezpośrednia przyczyna takiego naruszenia. Ostatni ze wskazanych wymogów wiąże się z zasadniczym celem inicjowania kontroli norm prawnych za pomocą skargi konstytucyjnej. Jest nim usunięcie z systemu prawa unormowania, które spowodowało niedozwoloną ingerencję w sferę praw i wolności skarżącego. Innymi słowy, derogacja tego unormowania stanowić winna warunek konieczny sanacji stanu zgodności z Konstytucją, a w szczególności z przepisami ustawy zasadniczej wyrażającymi wolności lub prawa skarżącego.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego analizowana skarga konstytucyjna, a w szczególności określony w niej przedmiot zaskarżenia, powyższej kwalifikacji nie wykazują.
Przedmiotem skargi konstytucyjnej uczyniła skarżąca wyłącznie art. 7674 § 1 k.p.c., w brzmieniu: „Zażalenie na postanowienie sądu przysługuje w wypadkach wskazanych w ustawie”. Nie ulega wątpliwości, że istota zarzutów formułowanych przez skarżącą wiąże się z kwestią prawa do zaskarżenia orzeczenia wydanego przez sąd rozpoznający skargę na czynność komornika w postaci zajęcia ruchomości. Należy zauważyć, że pochodny charakter wobec powyższego zarzutu ma wskazywane w skardze pozbawienie skarżącej możliwości poznania na piśmie motywów wydanego orzeczenia. Wynika to bowiem z treści art. 357 k.p.c., zgodnie z którym sąd uzasadnia postanowienia, gdy podlegają one zaskarżeniu. Skoro zaś ustawa nie przewiduje możliwości zaskarżenia postanowienia w danym wypadku, determinuje to stwierdzenie braku obowiązku jego uzasadnienia.
Zasadniczym problemem dla oceny prawidłowości określenia przedmiotu niniejszej skargi konstytucyjnej jest więc przesądzenie, czy zakwestionowany art. 7674 § 1 k.p.c. spełnia wskazane na wstępie wymogi. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego odpowiedź na to pytanie winna być negatywna. O ile bowiem przepis ten stanowił – obok innych unormowań k.p.c. – podstawę prawną wydanego w sprawie ostatecznego orzeczenia, o tyle nie można przyjąć, aby to w jego normatywnej treści tkwiła bezpośrednia przyczyna zarzucanego w skardze naruszenia konstytucyjnych praw skarżącej. Zakwestionowany przepis k.p.c. ustanawia jedynie generalną regułę, której uszczegółowienie następuje w innych przepisach k.p.c. Tym samym nie można przyjąć, aby wyłączenie możliwości złożenia środka odwoławczego od postanowienia sądu w przedmiocie skargi na zajęcia ruchomości przez komornika wynikało wyłącznie i w pierwszym rzędzie z treści art. 7674 § 1 k.p.c. Wyłączenie takie wynika z treści przepisów k.p.c. konstruujących katalog wypadków, w których – zgodnie z dyspozycją art. 7674 § 1 k.p.c. – złożenie zażalenia jest dopuszczalne. Tak więc skarga konstytucyjna kierować się winna w swojej istocie przeciwko unormowaniom, które wypadki te normują, a w szczególności przeciwko zaistniałemu w ich treści pominięciu, polegającemu na nieuwzględnieniu przypadku postanowienia w przedmiocie skargi na czynność komornika o zajęciu ruchomości. Należy zauważyć, że ewentualna sanacja sytuacji procesowej skarżącej, zmierzająca do zagwarantowania jej prawa do zaskarżenia postanowienia sądu I instancji, nie jest bezpośrednio zależna od treści zaskarżonego przepisu, ale od unormowań k.p.c., określających wypadki, w których złożenie środka odwoławczego od wydanego postanowienia jest dopuszczalne. Tych zaś unormowań skarżąca nie uczyniła przedmiotem wniesionej skargi konstytucyjnej.
Uwagi powyższe są aktualne także względem zarzutu pozbawienia skarżącej prawa do zapoznania się w formie pisemnej z motywami wydanego w jej sprawie postanowienia. Także i ten zarzut wiąże się bezpośrednio z treścią przepisów, które przesądzają, w jakich wypadkach dopuszczalne jest wniesienie zażalenia. Jest to bowiem związane z treścią art. 357 k.p.c., który ustanawia generalną zasadę uzasadniania postanowień podlegających zaskarżeniu, jednakże i tego przepisu nie uczyniono przedmiotem analizowanej skargi konstytucyjnej.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, działając na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 oraz art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.), należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.