Pełny tekst orzeczenia

155/3/B/2009

POSTANOWIENIE
z dnia 7 kwietnia 2009 r.
Sygn. akt Tw 7/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Ewa Łętowska,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Federacji Związków Zawodowych Pracowników PKP w sprawie zgodności:
art. 49 pkt 2, w zakresie dotyczącym spełnienia warunków określonych w art. 4 pkt 1-5 i 7, oraz art. 49 pkt 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656) z art. 2 i art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.

UZASADNIENIE

Wnioskiem z 27 lutego 2009 r. Federacja Związków Zawodowych Pracowników PKP zwróciła się do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności art. 49 pkt 2, w zakresie dotyczącym spełnienia warunków określonych w art. 4 pkt 1-5 i 7, oraz art. 49 pkt 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656; dalej: ustawa o emeryturach pomostowych) z art. 2 i art. 32 Konstytucji.
Zgodnie z art. 49 pkt 2 zaskarżonej ustawy, prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7, tzn. urodziła się po dniu 31 grudnia 1948 r. (pkt 1); ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat (pkt 2); osiągnęła wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn (pkt 3); ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn (pkt 4); przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywała prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (pkt 5); nastąpiło z nią rozwiązanie stosunku pracy (pkt 7). Kwestionowany art. 49 pkt 3 tejże ustawy stanowi, że prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.
Zdaniem wnioskodawcy regulacja taka powoduje, że część osób mających okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wynoszący co najmniej 15 lat, a wymagany przez rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, ze zm.), pozbawiona została prawa do emerytury pomostowej. Zaskarżone we wniosku przepisy naruszają zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa (art. 2 Konstytucji) oraz zasadę równości wobec prawa (art. 32 Konstytucji).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji ogólnokrajowe organy związków zawodowych mogą wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności aktów normatywnych (ich części) z aktami normatywnymi mającymi wyższą moc prawną w hierarchicznie zbudowanym systemie źródeł prawa. Jednakże legitymacja tych podmiotów została – w porównaniu z uprawnieniami przysługującymi podmiotom wymienionym w art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji – ograniczona przez ustrojodawcę w ten sposób, że przedmiotem wniosku mogą być tylko takie przepisy, które dotyczą spraw objętych zakresem działania wnioskodawcy (art. 191 ust. 2 Konstytucji).
Wola Prezydium Zarządu Głównego Federacji Związków Zawodowych Pracowników PKP, jako organu kolegialnego, znajduje wyraz w podejmowanych przez nie uchwałach. Tryb podjęcia uchwały regulują właściwe przepisy (np. statut), zaś treść podjętej uchwały zostaje zapisana w protokole z posiedzenia Prezydium Zarządu. Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego uchwała ogólnokrajowego organu związku zawodowego w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego stanowi conditio sine qua non wszczęcia postępowania z wniosku tego organu (por. postanowienie TK z 21 grudnia 2005 r., Tw 63/05, OTK ZU nr 6/B/2006, poz. 165).
Trybunał Konstytucyjny wszczyna postępowanie na podstawie wniosku pochodzącego od uprawnionego podmiotu. Wniosek taki spełnia dwojaką funkcję. Po pierwsze, inicjuje postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym, a przynajmniej, w przypadku wniosku pochodzącego od podmiotów wskazanych w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, tzw. „wstępne rozpoznanie”, o którym mowa w art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Po drugie, wyznacza granice orzekania (art. 66 ustawy o TK). Wymagania formalne, jakie musi spełniać wniosek, określa art. 32 ustawy o TK, a w zakresie w nim nieuregulowanym – przepisy kodeksu postępowania cywilnego (art. 20 ustawy o TK). W konsekwencji wniosek powinien zawierać: wskazanie organu, który wydał kwestionowany akt normatywny; określenie kwestionowanego aktu normatywnego lub jego części; sformułowanie zarzutu niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą kwestionowanego aktu normatywnego lub jego części; uzasadnienie postawionego zarzutu, z powołaniem dowodów na jego poparcie.
Kwestia, czy wniosek odpowiada wymaganiom ustawowym i czy pochodzi od uprawnionego podmiotu, podlega badaniu w postępowaniu przed Trybunałem już w fazie wstępnego rozpoznania (art. 36 ust. 1 ustawy o TK). Dla ustalenia, że wniosek pochodzi od ogólnokrajowego organu związku zawodowego, a nie od osoby, która go sporządziła i podpisała, potrzebny jest dowód, że został on wniesiony na podstawie uchwały uprawnionego organu. Uzasadnia to konieczność dołączenia do wniosku odpisu uchwały tego organu. Treść uchwały i wniosku musi cechować zbieżność, ale nie znaczy to, że sprecyzowane w ustawie o TK wymagania co do treści wniosku odnoszą się także do uchwały. Minimalna zbieżność, która musi cechować wniosek i uchwałę, obejmuje wskazanie kwestionowanego przepisu przez odpowiednie oznaczenie aktu normatywnego (przedmiot kontroli), wyrażenie woli wyeliminowania tego przepisu z porządku prawnego oraz sformułowanie zarzutu niezgodności z przepisem aktu normatywnego wyższego rzędu (wzorzec kontroli), którym w przypadku ustawy może być Konstytucja lub ratyfikowana umowa międzynarodowa (por. postanowienie TK z 10 marca 2004 r., Tw 30/03, OTK ZU nr 1/B/2004, poz. 9). Uchwała może zawierać także dodatkowe postanowienia dotyczące sposobu jej wykonania, w szczególności wskazywać inny podmiot (pełnomocnika), zobligowany przez ogólnokrajowy organ związku zawodowego do sporządzenia wniosku, złożenia go w Trybunale Konstytucyjnym czy reprezentowania wnioskodawcy w postępowaniu przed Trybunałem. Nie ulega przy tym wątpliwości, iż powierzenie wykonania takiej uchwały konkretnie określonemu podmiotowi nie wpływa na ocenę legitymacji procesowej wnioskodawcy, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, bowiem w dalszym ciągu tylko ogólnokrajowy organ związku zawodowego jest uprawniony do zainicjowania hierarchicznej kontroli zgodności norm. Biorąc powyższe pod uwagę, wniosek do Trybunału Konstytucyjnego, który nie stanowi ścisłej realizacji uchwały podjętej uprzednio przez ogólnokrajowy organ związku zawodowego, nie może być uznany, na podstawie art. 31 ust. 1 ustawy o TK, za pismo skutecznie wszczynające postępowanie przed Trybunałem.

2. Prezydium Zarządu Głównego Federacji Związków Zawodowych Pracowników PKP podjęło w dniu 3 lutego 2009 r. uchwałę „w sprawie skierowania do Trybunału Konstytucyjnego wniosku o zbadanie zgodności zapisów ustawy o emeryturach pomostowych z Konstytucją”.
Zgodnie z treścią tej uchwały, Prezydium Zarządu Głównego postanowiło wystąpić o kontrolę art. 1 ust. 1 pkt 1 i 2, art. 3 ust. 1-6, art. 4 pkt 5 i 6, art. 44 pkt 1 i art. 57 ustawy o emeryturach pomostowych z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji.
Z porównania treści uchwały z treścią wniosku wynika jednoznacznie, że Prezydium Zarządu Głównego, rozstrzygając o zainicjowaniu postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, w ogóle nie wyraziło woli zbadania zgodności art. 49 pkt 2 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Tymczasem wniosek złożony do Trybunału Konstytucyjnego wskazuje jako przedmiot kontroli wyłącznie art. 49 pkt 2 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.
Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny przypomina, że przedstawiciel (pełnomocnik) wnioskodawcy, również podmiot sporządzający czy podpisujący wniosek, jest zobowiązany do działania w granicach i w zakresie udzielonego mu umocowania. Nie posiada kompetencji do samodzielnego kształtowania tak przedmiotu, jak i wzorców kontroli, gdyż wiąże go treść uchwały podmiotu legitymowanego do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego.
W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że rozpatrywany „wniosek” w zakresie, w jakim samoistnie określa przedmiot kontroli, pochodzi od podmiotu nieuprawnionego. Okoliczność powyższa, zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, stanowi podstawę odmowy nadania dalszego biegu wnioskowi Prezydium Zarządu Głównego Federacji Związków Zawodowych Pracowników PKP.

Z tego względu Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.