Pełny tekst orzeczenia

413/6/B/2010

POSTANOWIENIE
z dnia 9 listopada 2010 r.
Sygn. akt Ts 64/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Marek Kotlinowski – przewodniczący


Mirosław Granat – sprawozdawca


Ewa Łętowska,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 września 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Karola P.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 25 lutego 2008 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 410 w zw. z art. 458 w zw. z art. 466 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) w zw. z art. 1 § 2 w zw. z art. 18 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, ze zm.; dalej: k.k.w.) z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz z art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, oraz art. 14 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, a także z art. 234 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2, ze zm.).
Skarżący zarzucił w skardze konstytucyjnej, że zaskarżony przepis art. 410 w zw. z art. 458 w zw. z art. 466 § 1 k.p.k. w zw. z art. 1 § 2 w zw. z art. 18 § 1 k.k.w. w zakresie, w jakim zezwala na wydanie merytorycznego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie przez sąd bez rozpoznania wniosku strony o wystąpienie z pytaniem prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich jest niezgodny z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz z art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, oraz art. 14 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, a także z art. 234 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską.
Postanowieniem z 4 września 2009 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, uznając, że zaskarżony przepis nie był podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie skarżącego. Ostatecznym orzeczeniem wskazanym przez skarżącego było postanowienie Sądu Okręgowego w Siedlcach – III Wydział Penitencjarny i Nadzoru nad Wykonywaniem Orzeczeń Karnych z 12 listopada 2007 r., którym utrzymano w mocy postanowienie Sądu Rejonowego w Siedlcach z 22 sierpnia 2007 r. o uchyleniu postanowienia Sądu Rejonowego w Siedlcach z 18 kwietnia 2006 r. w przedmiocie zamiany kary grzywny na wykonywanie pracy społecznie użytecznej. Orzeczenie to zapadło w trybie postępowania karnego wykonawczego, na posiedzeniu oraz wydane zostało w formie postanowienia. Trybunał uznał, że zastosowania nie mógł w tej sytuacji znaleźć art. 410 k.p.k., odnoszący się do wyroków wydawanych w postępowaniu rozpoznawczym po przeprowadzeniu rozprawy głównej. Niezależnie od powyższych ustaleń Trybunał, powołując się na swoje wcześniejsze orzecznictwo, wskazał, że w trybie skargi konstytucyjnej niedopuszczalne jest badanie zaskarżonego przepisu z umowami międzynarodowymi.
Zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu wniósł pełnomocnik skarżącego. Zarzucił w nim niewłaściwe zastosowanie art. 36 ust. 3 w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), tj. oparcie postanowienia o odmowie nadania biegu skardze konstytucyjnej na innej podstawie niż oczywista bezzasadność skargi czy też nieusunięcie braków skargi w terminie. Ponadto, skarżący wskazał, że zgodnie z art. 458 k.p.k. w zw. z art. 1 § 2 k.k.w. zaskarżony przepis miał zastosowanie w jego sprawie. Zdaniem skarżącego, brak jest jednolitości orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w zakresie dopuszczalności badania w trybie skargi konstytucyjnej zaskarżonego przepisu z umowami międzynarodowymi.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, zakwestionować zgodność z Konstytucją przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego prawach lub wolnościach albo obowiązkach określonych w Konstytucji. Zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony wolności i praw, precyzuje ustawa o Trybunale Konstytucyjnym. W świetle powyższych unormowań konstytucyjnych i ustawowych nie ulega wątpliwości, że jedynym dopuszczalnym przedmiotem skargi konstytucyjnej jest taki przepis, który stanowił podstawę prawną ostatecznego orzeczenia wydanego w sprawie skarżącego, a zarazem doprowadził do naruszenia wskazanych jako podstawa skargi konstytucyjnych wolności lub praw. Stwierdzenie braku spełnienia tej przesłanki powoduje, że brak jest podstaw do nadania jej biegu celem merytorycznego rozpoznania. Odnosząc się do zarzutów zawartych w zażaleniu, stwierdzić należy, że art. 410 w zw. z art. 458 w zw. z art. 466 § 1 k.p.k. w zw. z art. 1 § 2 w zw. z art. 18 § 1 k.k.w. może, co najmniej w pewnym zakresie, znaleźć zastosowanie do wydania postanowienia sądu penitencjarnego w przedmiocie uchylenia postanowienia o zamianie kary grzywny na wykonywanie nieodpłatnej pracy społecznie użytecznej. Sąd penitencjarny obowiązany jest bowiem ocenić, czy w wyniku ujawnienia się nowych lub uprzednio nieznanych okoliczności nie zachodzą podstawy do uchylenia lub zmiany wcześniejszego postanowienia. Nie sposób jednak uznać, by nawet tak rozumiane zastosowanie zaskarżonego przepisu mogło doprowadzić do naruszenia praw i wolności skarżącego w sposób określony w skardze konstytucyjnej.
Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą, Trybunał Konstytucyjny na każdym etapie postępowania zobligowany jest do kontroli, czy nie zachodzi negatywna przesłanka procesowa wyłączająca dopuszczalność merytorycznej oceny zgłoszonych zarzutów, skutkująca obligatoryjnym umorzeniem postępowania (por. postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z: 14 grudnia 1999 r., SK 15/99, OTK ZU nr 7/1999, poz. 169; 5 grudnia 2001 r., K 31/00, OTK ZU nr 8/2001, poz. 269; 21 października 2003 r., SK 41/02, OTK ZU nr 8/A/2003, poz. 89; 30 maja 2007 r., SK 67/06, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 64; 20 grudnia 2007 r., SK 67/05, OTK ZU nr 11/A/2007, poz. 168; 8 kwietnia 2008 r., SK 80/06, OTK ZU nr 3/A/2008, poz. 51). Niedopuszczalność nadania biegu skardze konstytucyjnej w niniejszej sprawie wynika z jej oczywistej bezzasadności.
Zarzuty skarżącego dotyczą możliwości wydania orzeczenia bez rozpoznania wniosku strony o wystąpienie z pytaniem prejudycjalnym do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Tymczasem, zgodnie z art. 410 k.p.k. „Podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej”. Przepis ten, odpowiednio stosowany do innych orzeczeń merytorycznych wydawanych w toku postępowania karnego, stanowi realizację zasady bezpośredniości. Jest wyrazem dyrektywy, zgodnie z którą sąd nie może opierać swego orzeczenia na okolicznościach nieujawnionych w toku postępowania i niebędących przedmiotem oceny. Zaskarżony przepis nie określa zatem obowiązku sądu w zakresie poszukiwania dowodów czy informacji o prawie obowiązującym ani zasad uwzględniania wniosków stron w tym zakresie. Przepis ten nie reguluje w żaden sposób kwestii związanych z rozpoznaniem wniosków dowodowych czy innych wniosków zgłaszanych przez strony w toku postępowania. Stanowi w istocie nakaz orzekania na podstawie wszystkich okoliczności, które zostały w toku postępowania ujawnione. Istota tej gwarancji sprowadza się do tego, by sąd nie rozstrzygał na podstawie okoliczności nieznanych stronom postępowania. Oczywiście bezzasadne jest zatem twierdzenie, że przepis nakazujący uwzględnienie w orzeczeniu wszelkich ujawnionych okoliczności narusza prawo do sądu i prawo do obrony w ten sposób, że zezwala na wydanie orzeczenia merytorycznego bez rozpoznania wniosku strony. Nie mieści się on w zakresie zaskarżonej regulacji. Tak formułowany zarzut wiązać można byłoby jedynie z przepisami określającymi zakres i podstawy rozpoznawania wniosków stron w toku postępowania. Przepisy te nie zostały jednak wskazane przez skarżącego w niniejszej skardze, co zgodnie z obowiązującym modelem postępowania w sprawie skargi konstytucyjnej wyłącza możliwość ich oceny. Powyższe, na podstawie art. 36 ust. 3 ustawy o TK przesądza o niedopuszczalności nadania biegu skardze konstytucyjnej.
Na koniec należy wskazać, że niedopuszczalność badania zaskarżonego przepisu z umowami międzynarodowymi wynika wprost, jak trafnie wskazał to Trybunał Konstytucyjny w zaskarżonym postanowieniu, z art. 79 ust. 1 Konstytucji. Zgodnie z tym przepisem każdy ma prawo wniesienia skargi do Trybunału Konstytucyjnego „w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego”. Jak podkreślił Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 20 listopada 2007 r. (SK 57/05, OTK ZU nr 10/A/2007, poz. 125): „art. 79 ust. 1 Konstytucji nie przewiduje możliwości kwestionowania zgodności przepisów aktów normatywnych z umowami międzynarodowymi w trybie skargi konstytucyjnej. Podstawą skargi mogą być jedynie zarzuty naruszenia przez akt normatywny praw podmiotowych i wolności gwarantowanych bezpośrednio w samej Konstytucji.”.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.