Ts 76/09
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:II UZP 5/04 K 14/03 K 2/98 III AUa 1863/2005 III AUa 598/04 III AUa 810/05 III AUa 977/08 V U 1242/08
Pełny tekst orzeczenia
16/1/B/2012
POSTANOWIENIE
z dnia 17 listopada 2010 r.
Sygn. akt Ts 76/09
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Mirosław Granat,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Janusza B. w sprawie zgodności:
art. 44 ust. 4 w zw. z art. 28 ust. 3 i ust. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291, ze zm.) z art. 67 ust. 1 i art. 68 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 17 marca 2009 r. (data nadania) skarżący wniósł o stwierdzenie niezgodności art. 44 ust. 4 w zw. z art. 28 ust. 3 i ust. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291, ze zm.; dalej: ustawa o ubezpieczeniu rolników) z art. 67 ust. 1 i art. 68 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Skarżący kwestionuje wskazane powyżej przepisy w zakresie, w jakim uprawniają do zawieszenia z urzędu uzupełniającej części renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy, rolnikowi wymagającemu leczenia albo posiadającemu orzeczenie o lekkim lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, pomimo tego, że kwota przysługująca wtedy do wypłaty nie stanowi równowartości zasiłku chorobowego.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. Decyzją z 28 marca 2008 r. (znak: GI–05231640-1/25) Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego – Oddział Regionalny w Białymstoku zawiesiła skarżącemu z urzędu wypłatę części uzupełniającej renty rolniczej w 100%. Decyzją Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego – Oddział Regionalny w Białymstoku z dnia 21 maja 2008 r. (znak: GI–05231640-1/25) doszło do ponownego przyznania skarżącemu okresowej renty rolniczej z zawieszeniem części uzupełniającej w 100%. W dniu 9 lipca 2008 r. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego – Oddział Regionalny w Białymstoku wydała decyzję zamienną (znak: GI–05231640-1/25), przyznającą skarżącemu rentę bezterminową, przy jednoczesnym zawieszeniu części uzupełniającej świadczenia w 100%. Od powyższych decyzji wniesiono odwołanie do sądu I instancji. Po rozpoznaniu odwołania Sąd Okręgowy, Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku – V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 23 września 2008 r. (sygn. akt V U 1242/08) odrzucił odwołanie od decyzji z dnia 28 marca 2008 r., umorzył postępowanie o przyznanie skarżącemu renty stałej, zaś w pozostałym zakresie odwołanie oddalił. Apelacja wniesiona od powyższego orzeczenia została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego, Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 2 grudnia 2008 r. (sygn. akt III AUa 977/08).
Z wydaniem wskazanych rozstrzygnięć skarżący wiąże naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego i prawa do ochrony zdrowia. W uzasadnieniu postawionych zarzutów skarżący podkreśla dyskryminację rolników okresowo lub stale niezdolnych do pracy i wymagających leczenia w stosunku do rolników czasowo niezdolnych do pracy i pobierających zasiłek chorobowy. Zdaniem skarżącego, okres niezdolności do pracy nie może być cechą dyskryminującą tych, którzy nie są w stanie uzyskać zdolności do pracy po 180 dniach. Jego zdaniem, wszyscy powinni otrzymywać zabezpieczenie społeczne w kwocie odpowiadającej aktualnie obowiązującemu zasiłkowi chorobowemu.
W ocenie skarżącego, z chwilą zawieszenia części uzupełniającej renty z tytułu niezdolności do pracy ubezpieczyciel ustawowy wywiązuje się tylko z obowiązku zabezpieczenia społecznego do wysokości wypracowanego świadczenia (część składowa renty), natomiast nie zapewnia zabezpieczenia społecznego z tytułu wymagającej leczenia, długotrwałej choroby – co powinien zrealizować w ramach części uzupełniającej renty, tak aby łączna kwota stanowiła równowartość aktualnie obowiązującego zasiłku chorobowego. Skarżący podnosi także, że za prowadzenie działalności rolniczej – uzasadniającej zawieszenie części uzupełniającej renty – uważa się sam fakt posiadania gospodarstwa rolnego, który nie przesądza przecież prowadzenia działalności gospodarczej i osiągania z niej dochodów. Wskazuje ponadto, że renta nie byłaby zawieszona, gdyby dorabiał sobie do niej poza pracą we własnym gospodarstwie i osiągał dochody w wysokości nieprzekraczającej 130% przeciętnego wynagrodzenia.
W dalszej części uzasadnienia skarżący wywodzi, że naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego upatruje w takim ukształtowaniu systemu zawieszania renty, że pozostała do wypłaty kwota jest niższa niż kwota uzyskiwana przez osobę będącą na zasiłku chorobowym. Zdaniem skarżącego, nie ma podstaw do różnicowania osób posiadających gospodarstwo rolne i wymagających leczenia w zależności od czasu trwania niezdolności do pracy. Zarówno osoby będące na zasiłku chorobowym, jak i osoby, którym przyznano rentę z tytułu niezdolności do pracy, łączą cechy wspólne w postaci choroby wymagającej leczenia i faktu posiadania gospodarstwa rolnego. Obie grupy – w ocenie skarżącego – powinny otrzymywać ustaloną przez ustawodawcę minimalną kwotę zasiłku chorobowego. Naruszenie art. 68 Konstytucji skarżący upatruje w niezapewnieniu przez państwo środków „na poziomie minimalnym, równoważnym zasiłkowi chorobowemu”.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 kwietnia 2009 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia w terminie 7 dni braków wniesionej skargi konstytucyjnej, m.in. przez określenie, w jaki sposób wydanie ostatecznego rozstrzygnięcia na podstawie kwestionowanego przepisu doprowadziło do naruszenia wskazanego w skardze prawa konstytucyjnego.
W piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia braków skargi, skarżący wskazał, że wydanie ostatecznego rozstrzygnięcia pozbawiło go świadczenia odpowiadającego minimum życiowemu, a w szczególności zabezpieczenia społecznego na wypadek choroby. Po zawieszeniu 100% części uzupełniającej renty otrzymuje on świadczenie nieodpowiadające miesięcznemu zasiłkowi chorobowemu. Skarżący zwraca uwagę, że zaskarżone przepisy nie nakładają na organ rentowy – przy podejmowaniu decyzji o zawieszeniu części uzupełniającej renty – obowiązku badania sytuacji życiowej ubezpieczonego, celem ustalania, czy wypłacane świadczenie wraz z dochodami z gospodarstwa zapewniają renciście możliwość zaspokojenia swoich podstawowych potrzeb, a zwłaszcza ochrony zdrowia. Skarżący wskazuje także, że decyzje rentowe nie zawierają uzasadnienia, w którym organ mógłby wykazać, że otrzymywane świadczenie z ubezpieczenia społecznego, po zawieszeniu części renty, zapewnia osobie uprawnionej możliwość zaspokajania podstawowych potrzeb.
W dalszej części pisma procesowego skarżący wskazał, że z prawa do zabezpieczenia społecznego wynika obowiązek zapewnienia tzw. minimum egzystencjalnego. Natomiast zaskarżone przepisy nie zapewniają żadnych ograniczeń kwotowych przy zawieszaniu części uzupełniającej renty, poniżej których zawieszenie jest bezskuteczne. Odnosząc się do naruszenia art. 68 Konstytucji, skarżący wskazuje, że kwestionowane przepisy nie gwarantują minimalnego zabezpieczenia społecznego i ochrony zdrowia. Skarżący podnosi, że „ze swojej istoty część uzupełniająca renty ma wypełnić powinność państwa zapewnienia renciście wysokości świadczenia odpowiadającego minimum życiowemu. Jest rzeczą oczywistą, że przed chorobą do kosztów niezbędnego utrzymania nie wchodziły koszty leczenia, stąd logicznym jest, że wysokość świadczenia nie może być obniżona poniżej kwoty miesięcznego zasiłku chorobowego, chyba że dochód z nadal prowadzonej działalności rolniczej i tak powoduje utratę prawa do renty z powodu przekroczenia kryterium dochodowego”.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna uregulowana została zarówno w art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W świetle powołanego przepisu Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być tylko taki przepis aktu normatywnego, którego zastosowanie w konkretnej sprawie doprowadziło do naruszenia przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw lub wolności. Na gruncie prawa polskiego dochodzić można ochrony tylko tych praw lub wolności konstytucyjnych przysługujących osobie wnoszącej skargę, których naruszenie ma charakter bezpośredni i konkretny, nie zaś abstrakcyjny. Konieczność wskazania przez osobę wnoszącą skargę konstytucyjną takiej wolności lub prawa, a także określenia sposobu ich naruszenia wynika bezpośrednio z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK. Należy przy tym podkreślić, że relewantne w tym zakresie są tylko prawa konstytucyjne o charakterze podmiotowym. Naruszenie przepisów Konstytucji stanowiących źródło praw przedmiotowych czy też zasad konstytucyjnych nie uzasadnia wystąpienia ze skargą konstytucyjną.
Z wydaniem wskazanych w skardze rozstrzygnięć skarżący wiąże naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego, o którym mowa w art. 67 ust. 1 Konstytucji oraz prawa do ochrony zdrowia. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego skarżący nie uprawdopodobnił, że poprzez wydanie tych rozstrzygnięć wskazane powyżej prawa konstytucyjne doznały uszczerbku. W pierwszej kolejności należy zauważyć, że – wbrew twierdzeniom skarżącego – z art. 67 ust. 1 Konstytucji nie wynika obowiązek przyznania obywatelowi w przypadku niezdolności do pracy wynikłej z choroby – przez cały okres trwania tej niezdolności – świadczenia w wysokości zasiłku chorobowego. Po drugie, nie budzi wątpliwości, że skarżącemu została przyznana renta z tytułu niezdolności do pracy; zawieszenie tzw. części uzupełniającej renty na podstawie zaskarżonego art. 28 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu rolników, wynikało z faktu jednoczesnego prowadzenia przez skarżącego działalności rolniczej, która – w założeniu – miała przynosić mu dodatkowy dochód. Należy podkreślić, że nie znajduje potwierdzenia w orzecznictwie twierdzenie skarżącego wyrażone we wniesionej skardze konstytucyjnej, zgodnie z którym sam fakt bycia posiadaczem lub właścicielem gospodarstwa rolnego uzasadnia zawieszenie emerytury lub renty na podstawie zaskarżonego przepisu. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych: „Wypłata części uzupełniającej świadczenia rolnika, który będąc właścicielem lub posiadaczem gospodarstwa rolnego faktycznie nie prowadzi w nim działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. 1998 r. Nr 7, poz. 25, ze zm.) nie ulega zawieszeniu na podstawie art. 28 ust. 1 i 3 w związku z ust. 4 tej ustawy.” (uchwała Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 6 maja 2004 r., sygn. akt II UZP 5/04, OSNP z 2004 r., z. 22, poz. 389; zob. także wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 grudnia 2004 r., sygn. akt III AUa 598/04, OSA z 2006 r., z. 1, poz. 2; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 października 2005 r., sygn. akt III AUa 810/05, Lex Polonica nr 396148; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 11 stycznia 2006 r., sygn. akt III AUa 1863/2005, Lex Polonica nr 402751).
Skarżący we wniesionej skardze zarzuca kwestionowanej regulacji, że nie wprowadza wymogu ustalenia przez organ rentowy, czy uzyskiwane z gospodarstwa dochody są wystarczające do tego, aby razem z uzyskiwaną rentą z tytułu niezdolności do pracy zapewnić renciście możliwość zaspokojenia swoich podstawowych potrzeb. Należy jednak podnieść, że skarżący nie wykazał, iż jego dochody z gospodarstwa są na tyle niskie, że łącznie z przyznaną mu rentą sięgają poniżej konstytucyjnie gwarantowanego minimum. Z uzasadnienia wydanych w sprawie rozstrzygnięć wynika natomiast, że skarżący jest zarejestrowany w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa jako producent rolny (prowadzi na terenie swojego gospodarstwa rolnego hodowlę oraz uprawę ziemniaków) oraz otrzymuje dopłaty i opłaca podatek rolny. Powyższe ustalenia oznaczają, że skarżący nie wykazał, iż rozstrzygnięcie – mocą którego zawieszono mu część renty z tytułu niezdolności do pracy – naruszyło przysługujące mu prawo do zabezpieczenia społecznego.
Odnosząc się do zarzutu naruszenia prawa do ochrony zdrowia, należy przypomnieć, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego (zob. np. wyroki TK z: 23 marca 1999 r., K 2/98, OTK ZU nr 3/1999, poz. 38; 7 stycznia 2004 r., K 14/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 1) z art. 68 ust. 1 Konstytucji można wywieść podmiotowe prawo jednostki do ochrony zdrowia, którego treścią nie jest jednak jakiś abstrakcyjnie określony (i w gruncie rzeczy niedefiniowalny) „stan zdrowia” poszczególnych jednostek, ale możliwość korzystania z systemu ochrony zdrowia, funkcjonalnie ukierunkowanego na zwalczanie i zapobieganie chorobom, urazom i niepełnosprawności. W ocenie Trybunału skarżący nie wykazał, że wydanie wskazanego w skardze jako ostateczne rozstrzygnięcia naruszyło tak rozumiane prawo do ochrony zdrowia.
Niezależnie od powyższych ustaleń, które samodzielnie uzasadniają odmowę nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej, należy jeszcze wskazać na dwie okoliczności, relewantne z punktu widzenia przesłanek, których spełnienie warunkuje merytoryczne rozpoznanie wniesionej skargi konstytucyjnej.
Przedmiotem skargi konstytucyjnej skarżący uczynił art. 28 ust. 6 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu rolników, zgodnie z którym wypłata emerytury lub renty rolniczej z ubezpieczenia ulega zawieszeniu w połowie, jeżeli rencista pobiera okresową rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez dwa lata. Ponieważ z treści rozstrzygnięcia, z którego wydaniem skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu praw konstytucyjnych, wynika jednoznacznie, że wypłatę części uzupełniającej renty rolniczej zawieszono skarżącemu w 100%, nie zaś w 50% (jak stanowi cytowany powyżej przepis) nie budzi wątpliwości, że art. 28 ust. 6 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu rolników nie stanowił podstawy wydania tego rozstrzygnięcia, co wyklucza kontrolę zgodności z Konstytucją wskazanego powyżej przepisu w trybie wniesionej skargi konstytucyjnej.
Ostatnim z zaskarżonych przepisów jest art. 44 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniu rolników, zgodnie z którym zawieszenie prawa do świadczeń stosuje się z urzędu. Skarżący nie wskazał – ani w skardze konstytucyjnej, ani w piśmie procesowym wniesionym w celu uzupełnienia jej braków – na czym polega niekonstytucyjność tego przepisu.
Biorąc powyższe pod uwagę, należało odmówić nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 i art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK.
POSTANOWIENIE
z dnia 17 listopada 2010 r.
Sygn. akt Ts 76/09
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Mirosław Granat,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Janusza B. w sprawie zgodności:
art. 44 ust. 4 w zw. z art. 28 ust. 3 i ust. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291, ze zm.) z art. 67 ust. 1 i art. 68 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 17 marca 2009 r. (data nadania) skarżący wniósł o stwierdzenie niezgodności art. 44 ust. 4 w zw. z art. 28 ust. 3 i ust. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291, ze zm.; dalej: ustawa o ubezpieczeniu rolników) z art. 67 ust. 1 i art. 68 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Skarżący kwestionuje wskazane powyżej przepisy w zakresie, w jakim uprawniają do zawieszenia z urzędu uzupełniającej części renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy, rolnikowi wymagającemu leczenia albo posiadającemu orzeczenie o lekkim lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, pomimo tego, że kwota przysługująca wtedy do wypłaty nie stanowi równowartości zasiłku chorobowego.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. Decyzją z 28 marca 2008 r. (znak: GI–05231640-1/25) Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego – Oddział Regionalny w Białymstoku zawiesiła skarżącemu z urzędu wypłatę części uzupełniającej renty rolniczej w 100%. Decyzją Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego – Oddział Regionalny w Białymstoku z dnia 21 maja 2008 r. (znak: GI–05231640-1/25) doszło do ponownego przyznania skarżącemu okresowej renty rolniczej z zawieszeniem części uzupełniającej w 100%. W dniu 9 lipca 2008 r. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego – Oddział Regionalny w Białymstoku wydała decyzję zamienną (znak: GI–05231640-1/25), przyznającą skarżącemu rentę bezterminową, przy jednoczesnym zawieszeniu części uzupełniającej świadczenia w 100%. Od powyższych decyzji wniesiono odwołanie do sądu I instancji. Po rozpoznaniu odwołania Sąd Okręgowy, Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku – V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 23 września 2008 r. (sygn. akt V U 1242/08) odrzucił odwołanie od decyzji z dnia 28 marca 2008 r., umorzył postępowanie o przyznanie skarżącemu renty stałej, zaś w pozostałym zakresie odwołanie oddalił. Apelacja wniesiona od powyższego orzeczenia została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego, Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 2 grudnia 2008 r. (sygn. akt III AUa 977/08).
Z wydaniem wskazanych rozstrzygnięć skarżący wiąże naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego i prawa do ochrony zdrowia. W uzasadnieniu postawionych zarzutów skarżący podkreśla dyskryminację rolników okresowo lub stale niezdolnych do pracy i wymagających leczenia w stosunku do rolników czasowo niezdolnych do pracy i pobierających zasiłek chorobowy. Zdaniem skarżącego, okres niezdolności do pracy nie może być cechą dyskryminującą tych, którzy nie są w stanie uzyskać zdolności do pracy po 180 dniach. Jego zdaniem, wszyscy powinni otrzymywać zabezpieczenie społeczne w kwocie odpowiadającej aktualnie obowiązującemu zasiłkowi chorobowemu.
W ocenie skarżącego, z chwilą zawieszenia części uzupełniającej renty z tytułu niezdolności do pracy ubezpieczyciel ustawowy wywiązuje się tylko z obowiązku zabezpieczenia społecznego do wysokości wypracowanego świadczenia (część składowa renty), natomiast nie zapewnia zabezpieczenia społecznego z tytułu wymagającej leczenia, długotrwałej choroby – co powinien zrealizować w ramach części uzupełniającej renty, tak aby łączna kwota stanowiła równowartość aktualnie obowiązującego zasiłku chorobowego. Skarżący podnosi także, że za prowadzenie działalności rolniczej – uzasadniającej zawieszenie części uzupełniającej renty – uważa się sam fakt posiadania gospodarstwa rolnego, który nie przesądza przecież prowadzenia działalności gospodarczej i osiągania z niej dochodów. Wskazuje ponadto, że renta nie byłaby zawieszona, gdyby dorabiał sobie do niej poza pracą we własnym gospodarstwie i osiągał dochody w wysokości nieprzekraczającej 130% przeciętnego wynagrodzenia.
W dalszej części uzasadnienia skarżący wywodzi, że naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego upatruje w takim ukształtowaniu systemu zawieszania renty, że pozostała do wypłaty kwota jest niższa niż kwota uzyskiwana przez osobę będącą na zasiłku chorobowym. Zdaniem skarżącego, nie ma podstaw do różnicowania osób posiadających gospodarstwo rolne i wymagających leczenia w zależności od czasu trwania niezdolności do pracy. Zarówno osoby będące na zasiłku chorobowym, jak i osoby, którym przyznano rentę z tytułu niezdolności do pracy, łączą cechy wspólne w postaci choroby wymagającej leczenia i faktu posiadania gospodarstwa rolnego. Obie grupy – w ocenie skarżącego – powinny otrzymywać ustaloną przez ustawodawcę minimalną kwotę zasiłku chorobowego. Naruszenie art. 68 Konstytucji skarżący upatruje w niezapewnieniu przez państwo środków „na poziomie minimalnym, równoważnym zasiłkowi chorobowemu”.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 kwietnia 2009 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia w terminie 7 dni braków wniesionej skargi konstytucyjnej, m.in. przez określenie, w jaki sposób wydanie ostatecznego rozstrzygnięcia na podstawie kwestionowanego przepisu doprowadziło do naruszenia wskazanego w skardze prawa konstytucyjnego.
W piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia braków skargi, skarżący wskazał, że wydanie ostatecznego rozstrzygnięcia pozbawiło go świadczenia odpowiadającego minimum życiowemu, a w szczególności zabezpieczenia społecznego na wypadek choroby. Po zawieszeniu 100% części uzupełniającej renty otrzymuje on świadczenie nieodpowiadające miesięcznemu zasiłkowi chorobowemu. Skarżący zwraca uwagę, że zaskarżone przepisy nie nakładają na organ rentowy – przy podejmowaniu decyzji o zawieszeniu części uzupełniającej renty – obowiązku badania sytuacji życiowej ubezpieczonego, celem ustalania, czy wypłacane świadczenie wraz z dochodami z gospodarstwa zapewniają renciście możliwość zaspokojenia swoich podstawowych potrzeb, a zwłaszcza ochrony zdrowia. Skarżący wskazuje także, że decyzje rentowe nie zawierają uzasadnienia, w którym organ mógłby wykazać, że otrzymywane świadczenie z ubezpieczenia społecznego, po zawieszeniu części renty, zapewnia osobie uprawnionej możliwość zaspokajania podstawowych potrzeb.
W dalszej części pisma procesowego skarżący wskazał, że z prawa do zabezpieczenia społecznego wynika obowiązek zapewnienia tzw. minimum egzystencjalnego. Natomiast zaskarżone przepisy nie zapewniają żadnych ograniczeń kwotowych przy zawieszaniu części uzupełniającej renty, poniżej których zawieszenie jest bezskuteczne. Odnosząc się do naruszenia art. 68 Konstytucji, skarżący wskazuje, że kwestionowane przepisy nie gwarantują minimalnego zabezpieczenia społecznego i ochrony zdrowia. Skarżący podnosi, że „ze swojej istoty część uzupełniająca renty ma wypełnić powinność państwa zapewnienia renciście wysokości świadczenia odpowiadającego minimum życiowemu. Jest rzeczą oczywistą, że przed chorobą do kosztów niezbędnego utrzymania nie wchodziły koszty leczenia, stąd logicznym jest, że wysokość świadczenia nie może być obniżona poniżej kwoty miesięcznego zasiłku chorobowego, chyba że dochód z nadal prowadzonej działalności rolniczej i tak powoduje utratę prawa do renty z powodu przekroczenia kryterium dochodowego”.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna uregulowana została zarówno w art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W świetle powołanego przepisu Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być tylko taki przepis aktu normatywnego, którego zastosowanie w konkretnej sprawie doprowadziło do naruszenia przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw lub wolności. Na gruncie prawa polskiego dochodzić można ochrony tylko tych praw lub wolności konstytucyjnych przysługujących osobie wnoszącej skargę, których naruszenie ma charakter bezpośredni i konkretny, nie zaś abstrakcyjny. Konieczność wskazania przez osobę wnoszącą skargę konstytucyjną takiej wolności lub prawa, a także określenia sposobu ich naruszenia wynika bezpośrednio z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK. Należy przy tym podkreślić, że relewantne w tym zakresie są tylko prawa konstytucyjne o charakterze podmiotowym. Naruszenie przepisów Konstytucji stanowiących źródło praw przedmiotowych czy też zasad konstytucyjnych nie uzasadnia wystąpienia ze skargą konstytucyjną.
Z wydaniem wskazanych w skardze rozstrzygnięć skarżący wiąże naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego, o którym mowa w art. 67 ust. 1 Konstytucji oraz prawa do ochrony zdrowia. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego skarżący nie uprawdopodobnił, że poprzez wydanie tych rozstrzygnięć wskazane powyżej prawa konstytucyjne doznały uszczerbku. W pierwszej kolejności należy zauważyć, że – wbrew twierdzeniom skarżącego – z art. 67 ust. 1 Konstytucji nie wynika obowiązek przyznania obywatelowi w przypadku niezdolności do pracy wynikłej z choroby – przez cały okres trwania tej niezdolności – świadczenia w wysokości zasiłku chorobowego. Po drugie, nie budzi wątpliwości, że skarżącemu została przyznana renta z tytułu niezdolności do pracy; zawieszenie tzw. części uzupełniającej renty na podstawie zaskarżonego art. 28 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu rolników, wynikało z faktu jednoczesnego prowadzenia przez skarżącego działalności rolniczej, która – w założeniu – miała przynosić mu dodatkowy dochód. Należy podkreślić, że nie znajduje potwierdzenia w orzecznictwie twierdzenie skarżącego wyrażone we wniesionej skardze konstytucyjnej, zgodnie z którym sam fakt bycia posiadaczem lub właścicielem gospodarstwa rolnego uzasadnia zawieszenie emerytury lub renty na podstawie zaskarżonego przepisu. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych: „Wypłata części uzupełniającej świadczenia rolnika, który będąc właścicielem lub posiadaczem gospodarstwa rolnego faktycznie nie prowadzi w nim działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. 1998 r. Nr 7, poz. 25, ze zm.) nie ulega zawieszeniu na podstawie art. 28 ust. 1 i 3 w związku z ust. 4 tej ustawy.” (uchwała Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 6 maja 2004 r., sygn. akt II UZP 5/04, OSNP z 2004 r., z. 22, poz. 389; zob. także wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 grudnia 2004 r., sygn. akt III AUa 598/04, OSA z 2006 r., z. 1, poz. 2; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 października 2005 r., sygn. akt III AUa 810/05, Lex Polonica nr 396148; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 11 stycznia 2006 r., sygn. akt III AUa 1863/2005, Lex Polonica nr 402751).
Skarżący we wniesionej skardze zarzuca kwestionowanej regulacji, że nie wprowadza wymogu ustalenia przez organ rentowy, czy uzyskiwane z gospodarstwa dochody są wystarczające do tego, aby razem z uzyskiwaną rentą z tytułu niezdolności do pracy zapewnić renciście możliwość zaspokojenia swoich podstawowych potrzeb. Należy jednak podnieść, że skarżący nie wykazał, iż jego dochody z gospodarstwa są na tyle niskie, że łącznie z przyznaną mu rentą sięgają poniżej konstytucyjnie gwarantowanego minimum. Z uzasadnienia wydanych w sprawie rozstrzygnięć wynika natomiast, że skarżący jest zarejestrowany w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa jako producent rolny (prowadzi na terenie swojego gospodarstwa rolnego hodowlę oraz uprawę ziemniaków) oraz otrzymuje dopłaty i opłaca podatek rolny. Powyższe ustalenia oznaczają, że skarżący nie wykazał, iż rozstrzygnięcie – mocą którego zawieszono mu część renty z tytułu niezdolności do pracy – naruszyło przysługujące mu prawo do zabezpieczenia społecznego.
Odnosząc się do zarzutu naruszenia prawa do ochrony zdrowia, należy przypomnieć, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego (zob. np. wyroki TK z: 23 marca 1999 r., K 2/98, OTK ZU nr 3/1999, poz. 38; 7 stycznia 2004 r., K 14/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 1) z art. 68 ust. 1 Konstytucji można wywieść podmiotowe prawo jednostki do ochrony zdrowia, którego treścią nie jest jednak jakiś abstrakcyjnie określony (i w gruncie rzeczy niedefiniowalny) „stan zdrowia” poszczególnych jednostek, ale możliwość korzystania z systemu ochrony zdrowia, funkcjonalnie ukierunkowanego na zwalczanie i zapobieganie chorobom, urazom i niepełnosprawności. W ocenie Trybunału skarżący nie wykazał, że wydanie wskazanego w skardze jako ostateczne rozstrzygnięcia naruszyło tak rozumiane prawo do ochrony zdrowia.
Niezależnie od powyższych ustaleń, które samodzielnie uzasadniają odmowę nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej, należy jeszcze wskazać na dwie okoliczności, relewantne z punktu widzenia przesłanek, których spełnienie warunkuje merytoryczne rozpoznanie wniesionej skargi konstytucyjnej.
Przedmiotem skargi konstytucyjnej skarżący uczynił art. 28 ust. 6 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu rolników, zgodnie z którym wypłata emerytury lub renty rolniczej z ubezpieczenia ulega zawieszeniu w połowie, jeżeli rencista pobiera okresową rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez dwa lata. Ponieważ z treści rozstrzygnięcia, z którego wydaniem skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu praw konstytucyjnych, wynika jednoznacznie, że wypłatę części uzupełniającej renty rolniczej zawieszono skarżącemu w 100%, nie zaś w 50% (jak stanowi cytowany powyżej przepis) nie budzi wątpliwości, że art. 28 ust. 6 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu rolników nie stanowił podstawy wydania tego rozstrzygnięcia, co wyklucza kontrolę zgodności z Konstytucją wskazanego powyżej przepisu w trybie wniesionej skargi konstytucyjnej.
Ostatnim z zaskarżonych przepisów jest art. 44 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniu rolników, zgodnie z którym zawieszenie prawa do świadczeń stosuje się z urzędu. Skarżący nie wskazał – ani w skardze konstytucyjnej, ani w piśmie procesowym wniesionym w celu uzupełnienia jej braków – na czym polega niekonstytucyjność tego przepisu.
Biorąc powyższe pod uwagę, należało odmówić nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 i art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK.