Pełny tekst orzeczenia

355/5/B/2010

POSTANOWIENIE

z dnia 16 września 2010 r.

Sygn. akt Ts 91/09



Trybunał Konstytucyjny w składzie:





Ewa Łętowska – przewodnicząca


Maria Gintowt-Jankowicz – sprawozdawca


Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 listopada 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Bartłomieja F.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 8 kwietnia 2009 r. zarzucono, że art. 3982 § 1 zdanie pierwsze ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) jest niezgodny z art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 2 i art. 77 ust. 2 w związku z art. 32 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W ocenie skarżącego zaskarżony przepis z nieuzasadnionych powodów uniemożliwia wniesienie skargi kasacyjnej, a tym samym powoduje naruszenie praw skarżącego określonych w art. 64 ust. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji. Zdaniem skarżącego narusza również konstytucyjną zasadę równości.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Wyrokiem z 18 września 2008 r. (sygn. akt IV Ca 478/08) Sąd Okręgowy w Katowicach – IV Wydział Cywilny Odwoławczy oddalił apelację skarżącego od wyroku zaocznego Sądu Rejonowego Katowice – Wschód w Katowicach z 16 maja 2008 r. (sygn. akt I C 186/07). Wyrok Sądu Okręgowego, który skarżący wskazuje jako ostateczny, został mu doręczony 30 października 2008 r.

W dniu 8 grudnia 2008 r. skarżący wystąpił do Sądu Rejonowego w Gliwicach – Wydział I Cywilny z wnioskiem o ustanowienie dla niego pełnomocnika celem sporządzenia skargi konstytucyjnej. Postanowieniem z 3 lutego 2009 r. (sygn. akt I Co 5191/08) Sąd ten przychylił się do wniosku skarżącego. W wykonaniu powyższego postanowienia Dziekan Okręgowej Rady Radców Prawnych pismem z 27 marca 2009 r. (nr OIRP 704/2009) w wykonaniu postanowienia ustanowił dla skarżącego radcę prawnego. Wyznaczony pełnomocnik otrzymał powyższe pismo 1 kwietnia 2009 r.

Skarga konstytucyjna została złożona w Trybunale 8 kwietnia 2009 r. w wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu do jej wniesienia.

Postanowieniem z 23 listopada 2009 r. (doręczonym 10 grudnia 2009 r.) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W uzasadnieniu wskazał, że zaskarżony przepis nie stanowił podstawy ostatecznego rozstrzygnięcia. Trybunał uznał również, że skarga została wniesiona w ustawowym terminie.

Na powyższe postanowienie zażalenie złożył pełnomocnik skarżącego. W piśmie z 17 grudnia 2009 r. wniósł o uchylenie postanowienia Trybunału i nadanie skardze dalszego biegu. W uzasadnieniu zarzucił błędną – niekorzystną dla skarżącego – wykładnię art. 79 ust. 1 Konstytucji.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zaskarżone postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu jest prawidłowe, zaś zarzuty zażalenia nie zasługują na uwzględnienie.

Odnosząc się do zarzutu niewłaściwej wykładni art. 79 ust. 1 Konstytucji, Trybunał w obecnym składzie podkreśla, że charakterystyczne dla instytucji skargi konstytucyjnej w prawie polskim – na co Trybunał zwracał uwagę również w zaskarżonym postanowieniu – jest ograniczenie jej zakresu tylko do tych przepisów ustawy bądź innego aktu normatywnego, które były podstawą ostatecznego orzeczenia naruszającego przysługujące skarżącemu konstytucyjne wolności lub prawa. Zgodnie bowiem z przyjętą przez Trybunał wykładnią art. 79 ust. 1 Konstytucji, merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej jest dopuszczalne jedynie wtedy, gdy zakwestionowany w tej skardze przepis stanowił podstawę wydania ostatecznego orzeczenia o przysługujących skarżącemu wolnościach lub prawach konstytucyjnych. W przypadku gdy brak jest takiego związku, Trybunał Konstytucyjny nie może oceniać zgodności zakwestionowanego aktu normatywnego z Konstytucją.

Przyjęta przez Trybunał wykładnia art. 79 ust. 1 Konstytucji wynika z istoty skargi konstytucyjnej jako nadzwyczajnego, a przez to wysoce sformalizowanego środka ochrony konstytucyjnych wolności lub praw. Podstawą skutecznego wniesienia skargi jest bowiem wykazanie, że w wyniku wydania ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie skarżącego doszło do faktycznego i aktualnego naruszenia jego konstytucyjnych wolności lub praw (por. W. Wróbel, Skarga konstytucyjna – problemy do rozwiązania, [w:] Księga XX-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, red. M. Zubik, Warszawa 2006, s. 67). Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 14 września 2009 r., SK 51/08 (OTK ZU nr 8/A/2009, poz. 127): „Celem kryterium aktualności jest zapobieżenie rozszerzeniu skargi konstytucyjnej, polegającemu na upodobnieniu jej do skargi powszechnej (actio popularis). Wymagane jest więc wykazanie, że naruszenie ma charakter aktualny, a nie potencjalny – konieczne jest istnienie aktualnego interesu prawnego skarżącego w merytorycznym rozstrzygnięciu skargi; niekorzystne oddziaływanie obwiązujących norm prawnych na sytuację prawną skarżącego musi mieć charakter rzeczywisty i realny, ma trwać w chwili wnoszenia skargi (por. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 3 lipca 2007 r., sygn. SK 4/07; podobnie: Z. Czeszejko-Sochacki, Formy naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw, [w:] Skarga konstytucyjna, red. J. Trzciński, Warszawa 2000, s. 79-81)”.

W świetle powyższego, Trybunał, odmawiając nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, słusznie zakwestionował zasadność potraktowania zaskarżonego w niej przepisu jako normatywnej podstawy wskazanego przez pełnomocnika skarżącego ostatecznego orzeczenia, tj. wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z 18 września 2008 r., oddalającego apelację skarżącego. Zaskarżony art. 3982 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. w żaden sposób nie determinował treści tegoż rozstrzygnięcia, dlatego zarzut niekonstytucyjności należy uznać jedynie za potencjalny, zmierzający do abstrakcyjnej kontroli tego przepisu. Przyjęcie odmiennej od przedstawionej powyżej interpretacji art. 79 ust. 1 Konstytucji byłoby sprzeczne z istotą i celem instytucji skargi konstytucyjnej. Z tych powodów Trybunał nie może zgodzić się z interpretacją podniesioną w zażaleniu i przyjąć, że podstawę rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego w Katowicach stanowią przepisy k.p.c.

Trybunał Konstytucyjny – wobec zarzutu skarżącego co do bezzasadności wniesienia w jego sprawie skargi kasacyjnej – zwraca również uwagę, że wymóg spełnienia przez skargę wszystkich przesłanek dopuszczalności jej do merytorycznego rozpoznania ma charakter ustawowy i obiektywny, a tym samym jest niezależny od oceny zasadności jego spełnienia dokonywanej przez skarżącego.

Jednocześnie – jedynie na marginesie – należy zaznaczyć, że problem uzależnienia dopuszczalności kasacji od wartości przedmiotu zaskarżenia był badany przez Trybunał Konstytucyjny. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego wyrażony został pogląd, w myśl którego kasacja nie mieści się w konstytucyjnym prawie do sądu. Ustawodawca może w ogóle nie wprowadzać takiego środka zaskarżenia. Jeżeli jednak kasacja (skarga kasacyjna) zostanie wprowadzona, musi ona spełniać standardy konstytucyjne wynikające z art. 45 ust. 1 i art. 2 Konstytucji. W standardach tych nie mieści się jednak zakaz uzależniania prawa do kasacji od określonej wartości przedmiotu zaskarżenia (por. wyrok TK z 31 marca 2005 r., SK 26/02, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 29). W powyższym wyroku Trybunał uznał, że w ramach swobody ustawodawcy mieści się również określenie zasad dostępu do Sądu Najwyższego w oparciu o kryterium wagi sprawy, którego jednym z elementów jest wartość przedmiotu zaskarżenia. W tym stanie rzeczy należy uznać za bezzasadny także zarzut nierównego traktowania oraz naruszenia równej ochrony praw majątkowych skarżącego.

Zważywszy, że Konstytucja nie zapewnia prawa do skargi kasacyjnej, a sprawa skarżącego była rozpoznana w dwuinstancyjnym postępowaniu, należy przyjąć, że w sprawie, w związku z którą wniesiono skargę, konstytucyjne gwarancje wynikające z art. 45 ust. 1 zostały zachowane.



W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny uznał, że odmowa nadania dalszego biegu niniejszej skardze konstytucyjnej postanowieniem z 23 listopada 2009 r. była uzasadniona i nie uwzględnił zażalenia złożonego na to postanowienie.