Pełny tekst orzeczenia

259/4/B/2010



POSTANOWIENIE

z dnia 14 stycznia 2010 r.

Sygn. akt Ts 160/08



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Wojciech Hermeliński,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej PKS Tychy Sp. z o.o. w sprawie zgodności:

art. 415 § 5 zdanie drugie ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 64 ust. 2 i 3, art. 45 ust. 1 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 14 maja 2008 r. wniesiono o zbadanie zgodności art. 415 § 5 zdanie drugie ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 64 ust. 2 i 3, art. 45 ust. 1 i art. 2 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującym stanem faktycznym. Skarżąca jest wierzycielem, którego roszczenie miało zostać zaspokojone w drodze licytacji komorniczej ruchomości należącej do dłużnika – samochodu. Tytuł egzekucyjny przeciwko dłużnikowi skarżąca uzyskała w postępowaniu cywilnym. Dłużnik, po zajęciu samochodu przez komornika, a przed licytacją, eksploatował oddany mu pod dozór pojazd. Auto zostało uszkodzone, a część jego przynależności (m.in. plandeka) usunięte przez dłużnika, co spowodowało sprzedaż samochodu za kwotę niższą o 5 000 zł od szacowanej wartości pojazdu w dniu jego zajęcia przez komornika. Sąd Rejonowy w Iławie – Wydział II Karny wyrokiem z 17 stycznia 2008 r. (sygn. akt II K 526/07) uznał dłużnika za winnego popełnienia występku z art. 300 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.; dalej: k.k.) i skazał go na karę sześciu miesięcy pozbawienia wolności, przy czym wykonanie kary zawiesił na okres próby wynoszący dwa lata. Sąd I instancji nie uwzględnił wniosku skarżącej, która występowała w procesie karnym jako oskarżyciel posiłkowy, o orzeczenie na podstawie art. 46 k.k. obowiązku naprawienia szkody. Swoją decyzję uzasadnił tym, że skarżąca uzyskała już jeden tytuł egzekucyjny w postępowaniu cywilnym, na podstawie którego prowadzone było postępowanie egzekucyjne, a wniosek w procesie karnym zmierza w istocie do uzyskania dodatkowego tytułu co do tego samego przedmiotu niewykonanego przez dłużnika zobowiązania. Sąd wskazał, że „wysokość roszczenia wierzyciela wynikającego z owego właśnie przedmiotu niewykonanego przez dłużnika zobowiązania nie zwiększyła się, a jedynie dłużnik poprzez swoje działanie utrudnił wierzycielowi egzekucję”. Skarżąca złożyła do Sądu Rejonowego w Iławie pismo zatytułowane „wniosek o uzupełnienie wyroku” w zakresie zgłoszonego przez nią wniosku z art. 46 k.k. Sąd I instancji przekazał pismo – jako apelację – do sądu II instancji. Sąd Okręgowy w Elblągu – VI Wydział Karny w wyroku 17 kwietnia 2008 r. (sygn. akt VI Ka 149/08) utrzymał w mocy zaskarżony wyrok, uznając apelację za oczywiście bezzasadną. W uzasadnieniu sąd wskazał, że art. 46 k.k. ma zastosowanie, gdy została wyrządzona szkoda, natomiast oskarżony pomniejszając wartość auta, nie uszczuplił majątku wierzycieli (w tym skarżącej), a jedynie doprowadził do tego, że jego długi nie zmniejszyły się o kwotę 5 000 zł.

Skargą konstytucyjną objęto art. 415 § 5 zdanie drugie k.p.k., który wyklucza orzeczenie na rzecz pokrzywdzonego nawiązki, obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, jeżeli roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania albo o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono. W przekonaniu skarżącej wskazany przepis narusza konstytucyjne prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji), rozumiane jako „prawo do rozpoznania sprawy w ten sposób, że sprawca czynu zabronionego nie tylko zostanie skazany za dokonane przestępstwo, ale także zobowiązany w sposób możliwie jak najskuteczniejszy do naprawienia szkody wyrządzonej przez czyn karny”. Skarżąca upatruje naruszenie prawa do równej dla wszystkich ochrony własności i innych praw majątkowych (art. 64 ust. 2 Konstytucji) w niemożności zobowiązania oskarżonego do naprawienia wyrządzonej jej szkody. Ponadto zarzucono niezgodność art. 415 § 5 zdanie drugie k.p.k. z art. 64 ust. 3 (forma i zakres ograniczenia prawa własności) oraz z art. 2 Konstytucji (zasada demokratycznego państwa prawnego).



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna inicjuje procedurę, której celem jest zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie jest konieczne do stwierdzenia jej dopuszczalności.

Objęty zaskarżeniem art. 415 § 5 zdanie drugie k.p.k. był podstawą nieuwzględnienia wniosku skarżącej o orzeczenie wobec oskarżonego dłużnika obowiązku naprawienia szkody w oparciu o art. 46 k.k. Jednak, jak wskazały sądy obu instancji, skarżącej nie została wyrządzona szkoda przez to, że dłużnik swoim działaniem doprowadził od obniżenia wartości zajętego pod egzekucję pojazdu, bowiem zobowiązanie dłużnika wynikające z tytułu egzekucyjnego, który skarżąca uzyskała w postępowaniu cywilnym, nie przestało istnieć ani nie uległo zmianie. Skoro skarżącej nie przysługiwało prawo podmiotowe w postaci roszczenia o naprawienie szkody w postępowaniu karnym, to nie mogło dojść do naruszenia jej własności lub innych praw majątkowych. W związku z powyższym, zarzut naruszenia art. 64 ust. 2 Konstytucji należało uznać za oczywiście bezzasadny.

Skarżąca podnosi również, że „istotą »sprawiedliwego« orzeczenia (art. 45 Konstytucji w zw. z art. 64 ust. 2 Konstytucji) było zobowiązanie sprawcy do naprawienia wyrządzonej szkody, a nie uzyskanie odwetu w postaci samego tylko skazania”. Taka argumentacja wskazuje, że skarżąca nie zgadza się z rozstrzygnięciami sądów powszechnych. Trybunał Konstytucyjny nie jest jednakże „trzecią instancją”, a skarga konstytucyjna nie jest skargą „na orzeczenie”, lecz „na przepis” (art. 79 Konstytucji). Skarżąca zainicjowała postępowanie cywilne, w którym uzyskała tytuł wykonawczy przeciwko dłużnikowi, następnie skorzystała z prawa do uczestniczenia w procesie karnym jako oskarżyciel posiłkowy oraz wniosła apelację od wyroku sądu I instancji. Jednocześnie, skoro skarżąca nie podziela opinii sądów, wyrażonych w wydanych orzeczeniach, to nie ma podstaw do uznania, że art. 415 § 5 zdanie drugie k.p.k. narusza konstytucyjne prawo do sądu. Zarzut niezgodności z art. 45 ust. 1 Konstytucji jest oczywiście bezzasadny.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że powołany jako wzorzec art. 2 Konstytucji nie został powiązany w petitum skargi z żadnym prawem lub wolnością skarżącej. W uzasadnieniu skarżąca stwierdziła jedynie, że „wypełniając normę art. 2 Konstytucji określono m.in., że zgodnie z art. 64 ust. 2 Konstytucji własność i inne prawa majątkowe podlegają ochronie”. W orzecznictwie Trybunału słusznie wskazuje się, że jeśli prawo lub wolność jest wyrażona wprost w Konstytucji, to nie bada się zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego, ale z tym szczegółowym przepisem Konstytucji. Skarżąca powołała art. 2 Konstytucji w powiązaniu z art. 64 ust. 2, wzorcem uznanym już za oczywiście bezzasadny w niniejszej sprawie.

Również jako oczywiście bezzasadny uznać należy zarzut naruszenia art. 62 ust. 3 Konstytucji. Skoro skarżącej nie przysługiwało roszczenie o naprawienie szkody w postępowaniu karnym, a jej wierzytelność przeciwko dłużnikowi została już zasądzona w postępowaniu cywilnym, to nie można uznać, że art. 415 § 5 zdanie drugie k.p.k. wpłynął na zakres (a tym bardziej istotę) jej prawa własności.



W tym stanie rzeczy należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.