Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE
z dnia 6 sierpnia 2010 r.
Sygn. akt Ts 184/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Mirosław Wyrzykowski,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Janusza T. w sprawie zgodności:
art. 479 § 1, art. 482 § 1 i 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 42 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 12 lutego 2009 r. skarżący zarzucił niezgodność: art. 479 § 1, art. 482 § 1 i 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 42 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 5 ust. 1 lit. a, art. 5 ust. 3, art. 6 ust. 1 oraz art. 6 ust. 2 lit. c Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (dalej: Konwencja).
Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującym stanem faktycznym. Wyrokiem zaocznym z dnia 28 października 2008 r. Sąd Rejonowy Gdańsk-Południe w Gdańsku – VIII Wydział Grodzki (sygn. akt VIII K 461/08) uznał skarżącego za winnego uporczywego uchylania się od obowiązku alimentacyjnego. Postanowieniem z dnia 11 marca 2009 r. Sąd Rejonowy Gdańsk-Południe w Gdańsku – Sąd Grodzki w Gdańsku – VIII Wydział (sygn. akt VIII K 461/08) nie uwzględnił wniosku obrońcy skarżącego o przywrócenie terminu do złożenia sprzeciwu od wyroku zaocznego. Postanowieniem z dnia 5 maja 2009 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku – V Wydział Karny Odwoławczy (sygn. akt V Kz 266/09) utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie.
Skarżący wskazał, że zaskarżony przepis art. 479 § 1 k.p.k. w zakresie, w jakim pozwala na wydanie wyroku zaocznego bez faktycznego odebrania przez oskarżonego zawiadomienia o rozprawie, narusza konstytucyjne prawo do sądu, a także art. 5 ust. 1 lit. a, art. 5 ust. 3, art. 6 ust. 1 oraz art. 6 ust. 2 lit. c Konwencji. Zdaniem skarżącego art. 482 § 1 k.p.k. w zakresie, w jakim przewiduje 7-dniowy termin do wniesienia sprzeciwu od wyroku zaocznego także w przypadku, gdy wyrok został uznany za doręczony bez faktycznego odebrania go przez skarżącego, jest niezgodny z art. 42 ust. 2 Konstytucji oraz z art. 5 ust. 1 lit. a, art. 5 ust. 3, art. 6 ust. 1 oraz art. 6 ust. 2 lit. c Konwencji. W przekonaniu skarżącego niezgodny z art. 42 ust. 2 Konstytucji oraz z art. 6 ust. 1 oraz art. 6 ust. 2 lit. c Konwencji jest także art. 482 § 2 k.p.k., uniemożliwiający oskarżonemu, który nie odebrał wezwania sądowego, uznania nieobecności na rozprawie za usprawiedliwioną.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Wskazany przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie jest konieczne dla stwierdzenia dopuszczalności skargi konstytucyjnej. Z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wynika, że na skarżącym ciąży obowiązek wskazania naruszonych wolności lub praw oraz sposobu ich naruszenia.
Podstawowym powodem odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej jest oczywista bezzasadność zarzutów oraz uznanie, że skarżący nie wykazał naruszenia swych praw i wolności konstytucyjnych.
Skarżący wywodzi w treści skargi konstytucyjnej, że wskutek niewłaściwego działania Poczty Polskiej, niewłaściwego awizowania przesyłek oraz obowiązujących przepisów doszło do naruszenia jego prawa do obrony, o którym mowa w art. 42 ust. 2 Konstytucji. Zarzuty skarżącego, w części wskazującej na niewłaściwe działanie operatora pocztowego, odnoszą się do praktyki, tj. sposobu stosowania obowiązujących w zakresie doręczeń pocztowych przepisów, a nie są związane z treścią przepisów kodeksu postępowania karnego zaskarżonych w niniejszej skardze. Tak rozumiane zarzuty nie mogłyby być więc podstawą rozpoznania skargi konstytucyjnej. Jednak należy ponadto zauważyć, że twierdzenia skarżącego zawierają jedynie generalne wskazania niewłaściwych – jego zdaniem - praktyk Poczty Polskiej i działania jej pracowników. Nie odnoszą się bezpośrednio do faktu wielokrotnego – potwierdzonego w aktach postępowania karnego – awizowania na adres skarżącego przesyłek z zawiadomieniem o terminie rozprawy oraz wyrokiem zaocznym w niniejszej sprawie. Skarżący poza ogólnym stwierdzeniem nie wskazuje, jakie konkretnie działania prowadziły do nieodebrania zawiadomień, w szczególności, jakie awiza zostały mu nieprawidłowo doręczone do skrzynki pocztowej. Jednocześnie zaś skarżący miał świadomość toczącego się przeciwko niemu postępowania karnego w sprawie, co wynika choćby z faktu przesłuchania go w charakterze podejrzanego oraz zawiadomienia o przesłaniu do sądu aktu oskarżenia (art. 338 § 1 k.p.k.). Jako pouczony i zobowiązany na podstawie art. 75 § 1 k.p.k. do pozostawania do dyspozycji organów prowadzących postępowanie karne oraz informowania o każdej zmianie miejsca zamieszkania, skarżący był świadom skutków nieodbierania kierowanej do niego korespondencji. Nie sposób zatem uznać, by skarżący wykazał w tym zakresie naruszenie swych konstytucyjnych praw i wolności. Okoliczność ta przesądza o niedopuszczalności nadania biegu skardze konstytucyjnej.
Niezależnie od powyższego należy stwierdzić oczywistą bezzasadność zarzutów skarżącego. Konstytucyjne prawo do obrony, o którym mowa w art. 42 ust. 2 Konstytucji, stanowi gwarancję realizacji uprawnień procesowych w toku postępowania karnego. Jak podkreśla Trybunał Konstytucyjny w swym orzecznictwie, prawo do obrony w procesie karnym ma wymiar materialny i formalny. Obrona materialna to możność bronienia przez oskarżonego jego interesów osobiście (np. możność odmowy składania wyjaśnień, prawo wglądu w akta i składania wniosków dowodowych). Obrona formalna to prawo do korzystania z pomocy obrońcy z wyboru lub z urzędu (por. wyrok TK z dnia 17 lutego 2004 r., SK 39/02, OTK ZU nr 2/A/2004, poz. 7). Zaskarżony przepis art. 479 § 1 k.p.k. zapewnia oskarżonemu prawo udziału w rozprawie. Przewiduje jednak także możliwość prowadzenia rozprawy bez obecności oskarżonego, któremu doręczono wezwanie. Stanowi zatem pełną realizację prawa do udziału w rozprawie głównej. Oczywiście bezzasadne jest twierdzenie, że art. 479 § 1 k.p.k. pozwala na wydanie wyroku zaocznego bez faktycznego odebrania zawiadomienia o rozprawie przez oskarżonego. To nie zaskarżony przepis, lecz przepisy art. 133, art. 138 i art. 139 k.p.k., zamieszczone w rozdziale XV kodeksu zatytułowanym „Doręczenia”, określają skutki uchylania się od doręczenia i wprowadzają domniemanie doręczenia pisma bez faktycznego jego odebrania. Skarżący nie wskazał jednak tych przepisów jako przedmiotu zaskarżenia, samodzielnie ani w związku z art. 479 § 1 k.p.k., co wyłącza możliwość ich kontroli w niniejszej sprawie.
Powyższe uwagi odnieść należy także do zarzutów związanych z art. 482 § 1 k.p.k. Przepis ten przewiduje prawo do wniesienia sprzeciwu od wyroku zaocznego oraz wniosek o uzasadnienie wyroku. Przysługuje ono oskarżonemu w terminie 7 dni od doręczenia odpisu wyroku zaocznego. Zaskarżony przepis nie określa jednak, jakie pisma i w jakich okolicznościach uznać należy za doręczone, nie reguluje zatem także kwestii uznania wyroku za doręczony bez faktycznego jego odebrania. Możliwość taka wynika wyłącznie z treści wskazanych wyżej przepisów rozdziału XV kodeksu postępowania karnego. Zatem zarzuty skarżącego, w tym zakresie, w jakim skarżący wiąże je z treścią przepisu art. 482 § 1 k.p.k., uznać należy za oczywiście bezzasadne.
Podobnie ocenić należy zarzuty skarżącego dotyczące przepisu art. 482 § 2 k.p.k. Zgodnie z tym przepisem „sąd nie uwzględni sprzeciwu, jeśli uzna nieobecność oskarżonego na rozprawie za nieusprawiedliwioną. Na postanowienie służy zażalenie”. Określa on zatem w istocie jedynie procesowe skutki dokonania ustaleń w zakresie prawidłowości czynności zawiadomienia o terminie rozprawy oraz okoliczności powodujących nieobecność oskarżonego. Nie zawiera jednak, co oczywiste, przesłanek oceny tego stanu rzeczy, te bowiem określone zostały w przepisach dotyczących doręczeń (w odniesieniu do zawiadomień), a w części podlegają ocenie jedynie w kontekście układu okoliczności sprawy (okoliczności usprawiedliwiające nieobecność). Nie sposób zatem wiązać z treścią zaskarżonego przepisu podnoszonych przez skarżącego zarzutów.
Zauważyć należy ponadto, że w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji, wzorcem kontroli w trybie skargi konstytucyjnej, mogą być jedynie przepisy Konstytucji wyrażające prawa lub wolności skarżącego. Badanie przez Trybunał Konstytucyjny w tym trybie aktów normatywnych pod kątem zgodności z aktami prawa międzynarodowego jest niedopuszczalne (zob. wyroki TK z dnia: 10 lipca 2000 r., SK 21/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 144; 6 lutego 2002 r., SK 11/01, OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 2). Z tego względu w niniejszym postępowaniu nie mogą podlegać rozpoznaniu zarzuty naruszenia przez zaskarżone przepisy art. 5 ust. 1 lit. a, art. 5 ust. 3, art. 6 ust. 1 oraz art. 6 ust. 2 lit. c Konwencji.

W tym stanie rzeczy, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.