Pełny tekst orzeczenia

420/6/B/2010

POSTANOWIENIE
z dnia 9 września 2010 r.
Sygn. akt Ts 187/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Mirosław Granat,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Agencja Wydawnicza Technopol o zbadanie zgodności:
art. 399 w zw. z art. 401 pkt 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 i art. 176 ust. 1 oraz art. 177 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 18 czerwca 2008 r. skarżąca zarzuciła niezgodność art. 399 w zw. z art. 401 pkt 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 i art. 176 ust. 1 oraz art. 177 ust. 2 Konstytucji. W myśl art. 399 k.p.c., można żądać wznowienia postępowania, które zostało zakończone prawomocnym wyrokiem, jeżeli Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub z ustawą, postępowanie może zostać wznowione także w razie zakończenia go postanowieniem. Na podstawie art. 401 pkt 2 k.p.c. można żądać wznowienia z powodu nieważności postępowania, jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana bądź jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe. Skarżąca kwestionuje zgodność zaskarżonej normy w zakresie, w jakim wyłącza ona dopuszczalność wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie, innym niż orzekające o przedmiocie sporu, w tym w szczególności wydanym w wyniku zażalenia na postanowienie sądu rozpoznającego skargę o wznowienie postępowania, także wtedy, jeżeli w postępowaniu wznowieniowym zaszły przyczyny uzasadniające jego wznowienie określone w art. 401 pkt 2 k.p.c. (pozbawienie możliwości działania wskutek naruszenia przepisów prawa, brak zdolności sądowej lub procesowej, nienależyta reprezentacja).
Skarżąca argumentuje, że zakwestionowana przez nią norma narusza jej prawo do sądu w aspekcie rozpoznania sprawy przez bezstronny, niezawisły sąd powszechny w postępowaniu dwuinstancyjnym (art. 45 ust. 1 Konstytucji, art. 176 ust. 1 Konstytucji). Ponosi również, że naruszenie prawa do sądu w okolicznościach sprawy, w związku z którą wniosła skargę konstytucyjną, doprowadziło do uchybienia również prawu do ochrony własności i innych praw majątkowych (art. 21 ust. 1 i art. 64 ust. 1 Konstytucji; skarżąca wskazała jako jego źródło również art. 77 Konstytucji) oraz wolności działalności gospodarczej (art. 22 Konstytucji). Uzasadniając zarzuty, skarżąca wskazuje, że w literaturze i orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że nie jest dopuszczalne wznowienie postępowania w przedmiocie wznowienia postępowania (tj. zakończone postanowieniem o odrzuceniu skargi o wznowienie), a jedynie wznowienie postępowania merytorycznego. Jej zdaniem, takie rozróżnienie nie jest zasadne, gdyż z punktu widzenia interesów strony – nawet jeżeli orzeczenie nie rozstrzyga o istocie sprawy – to kształtuje jednak jej sytuację prawną. Dla poparcia tego argumentu skarżąca wskazuje przykłady orzeczeń co do istoty sprawy, które nie określają praw lub obowiązków zainteresowanych oraz innych rozstrzygnięć, które – nie mając takiego charakteru – rozstrzygają jednak spór. W ocenie skarżącej, ustawodawca wychodzi ze słusznego założenia, że nie mogłoby być mowy o rzetelnej procedurze, gdyby w obrocie pozostawały niewzruszalne rozstrzygnięcia o prawach i obowiązkach strony wydane w warunkach pozbawienia możności działania będącego wynikiem naruszenia przepisów prawa. Nie dostrzega on jednak – zdaniem skarżącej – że te same racje przemawiają za wznowieniem postępowania także wtedy, gdy zostało ono zakończone inaczej niż wyrokiem orzekającym co do istoty sprawy. Prowadzi to – jak wywodzi skarżąca – także do naruszenia zasady równości, wprowadzając odmienne traktowanie stron postępowania jedynie w zależności od charakteru orzeczenia kończącego to postępowanie.
Powyższe zarzuty skarżąca sformułowała w związku z następującym stanem faktycznym. Sąd Apelacyjny w Katowicach postanowieniem z 12 stycznia 2007 r. (sygn. akt V ACa 39/07) odrzucił skargę skarżącej o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 18 marca 2005 r. (sygn. akt I ACa 225/05). W ocenie Sądu okoliczności wskazane przez skarżącą nie stanowiły podstawy restytucyjnej w rozumieniu art. 403 § 2 k.p.c. Zażalenie skarżącej na to postanowienie Sąd Najwyższy oddalił postanowieniem z 15 maja 2007 r. (sygn. akt V CZ 36/07). Sąd Najwyższy, uznając, że wskazane przez skarżącą okoliczności stanowią podstawę wznowienia postępowania, stwierdził jednak, że skarga została wniesiona z przekroczeniem terminu o jeden dzień, przy czym przyjął odmienną niż Sąd Apelacyjny datę jej wniesienia. Skarżąca – argumentując, że przez błędną interpretację daty wniesienia jej skargi o wznowienie postępowania przez Sąd Najwyższy została pozbawiona możliwości działania – wniosła ponownie skargę o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach. Sąd Apelacyjny w Katowicach odrzucił skargę postanowieniem z 30 sierpnia 2007 r. (sygn. akt V ACa 649/07), wskazując że podstawą wznowienia postępowania nie mogą być uchybienia w postępowaniu wznowieniowym (tu: postępowanie w przedmiocie skargi o wznowienie postępowania), a tylko te, które zaszły w postępowaniu, którego dotyczy skarga o wznowienie postępowania (tu: postępowanie zakończone wyrokiem Sądu Apelacyjnego). Zażalenie na to postanowienie Sąd Najwyższy oddalił postanowieniem z 18 stycznia 2008 r. (sygn. akt V CZ 126/07), podzielając w uzasadnieniu ocenę Sądu Apelacyjnego w Katowicach.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna została ukształtowana w art. 79 ust. 1 Konstytucji jako szczególny środek służący ochronie konstytucyjnych praw i wolności, które zostały naruszone przez orzeczenie wydane na podstawie aktu normatywnego, którego kontroli przez Trybunał domaga się skarżący. Taki kształt skargi przesądza o tym, że jej wniesienie uzależnione jest od uzyskania przez skarżącego wyroku, postanowienia lub decyzji administracyjnej, która spełnia kumulatywnie dwa kryteria: rozstrzygnięcie to zostało wydane w oparciu o zaskarżoną normę i jej zastosowanie (a nie inne okoliczności faktyczne lub prawne) spowodowało naruszenie praw lub wolności skarżącego określonych w Konstytucji. W trybie skargi konstytucyjnej nie można domagać się natomiast kontroli norm, które nie miały zastosowania w sprawie skarżącego lub też ich zastosowanie nie miało wpływu na powstanie skutku ocenianego przez skarżącego jako naruszenie jego praw podmiotowych. Ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) nakłada w art. 47 ust. 1 pkt 1 na skarżącego obowiązek wskazania zarówno zaskarżonej normy, jak i wydanego na jej podstawie rozstrzygnięcia w sprawie skarżącego. Brak spełnienia opisanych przesłanek odnoszących się do ostatecznego orzeczenia w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji skutkuje niedopuszczalnością rozpoznania zarzutów zawartych w skardze konstytucyjnej i rodzi konieczność wydania postanowienia o odmowie nadania jej dalszego biegu (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK).
W skardze konstytucyjnej skarżąca domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją normy wywiedzionej z zaskarżonego art. 399 w zw. z art. 401 pkt 2 k.p.c. tylko w takim zakresie, w jakim wyłącza ona możliwość wznowienia postępowania z powodu pozbawienia możliwości działania, jeżeli postępowanie zakończyło się inaczej niż przez wydanie wyroku (rozstrzygnięcia) co do istoty sprawy. Argumentacja skarżącej uzasadniająca niezgodność tej normy z Konstytucją koncentruje się także na zagadnieniu niedopuszczalności wznowienia postępowania w przedmiocie odrzuconej skargi o wznowienie postępowania. Z dołączonych do skargi konstytucyjnej postanowień: Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 30 sierpnia 2007 r. (sygn. akt V ACa 649/07) i Sądu Najwyższego z 18 stycznia 2008 r. (sygn. akt V CZ 126/07), jak też z dołączonej skargi o wznowienie postępowania, wynika jednak, że skarżąca nie domagała się wznowienia postępowania wznowieniowego, zakończonego postanowieniem Sądu Najwyższego z 15 maja 2007 r. (sygn. akt V CZ 36/07), ale ponownego wznowienia postępowania merytorycznego, zakończonego wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 18 marca 2005 r. (sygn. akt I ACa 225/05). W konsekwencji, przyczyną negatywnych dla niej rozstrzygnięć nie był fakt, że postępowanie wznowieniowe zakończyło się rozstrzygnięciem o charakterze formalnym (postanowienie o odrzuceniu skargi), ale – przyjęte przez obydwa rozstrzygające sądy – stanowisko, w myśl którego uchybienia zaszłe w pierwszym postępowaniu wznowieniowym nie stanowią przyczyny uzasadniającej ponowne wznowienie postępowania co do istoty sprawy. Zagadnienie charakteru rozstrzygnięcia kończącego postępowanie, którego wznowienia skarżąca się domagała, było w tych okolicznościach bezprzedmiotowe, skoro skarga o wznowienie postępowania odnosiła się do postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem. Postanowienie, w związku z którym skarżąca wniosła skargę konstytucyjną, nie spełnia w tym świetle przesłanki orzeczenia wydanego na podstawie normy wskazanej przez skarżącą jako przedmiot kontroli (art. 79 ust. 1 Konstytucji, art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK). Postawione zarzuty mają w konsekwencji charakter abstrakcyjny i nie mogą zostać rozpoznane w trybie skargi konstytucyjnej.

Z powyższych względów, działając na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 oraz art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK, należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.