Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

z dnia 21 lipca 2010 r.

Sygn. akt Ts 206/09



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Stanisław Biernat,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Zbigniewa P. w sprawie zgodności:

art. 109 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2000 r. Nr 46, poz. 543, ze zm.) z art. 31 ust. 3, art. 32 oraz art. 64 ust. 1-3 w związku z art. 21 ust. 1 oraz art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 24 sierpnia 2009 r. Zbigniew P. (dalej: skarżący) zarzucił, że art. 109 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2000 r. Nr 46, poz. 543, ze zm.; dalej: u.g.n.), w brzmieniu obowiązującym w dniu 18 maja 2004 r., w zakresie, w jakim przepis ten określa przysługujące gminie prawo pierwokupu w przypadku sprzedaży niezabudowanej nieruchomości nabytej uprzednio przez sprzedawcę od Skarbu Państwa albo jednostek samorządu terytorialnego, jest niezgodny z art. 31 ust. 3, art. 32 oraz art. 64 ust. 1-3 w związku z art. 21 ust. 1 oraz art. 2 Konstytucji.

W ocenie skarżącego ustawodawca, przyznając zaskarżonym przepisem prawo pierwokupu prawa użytkowania wieczystego niezabudowanej nieruchomości gruntowej gminie, naruszył istotę prawa własności. Skarżący wyraża pogląd, że konstytucyjna ochrona użytkowania wieczystego jest tożsama z tą, jaką ustrojodawca zapewnił właścicielowi. Naruszenie istoty prawa skarżący wiąże z brakiem racjonalnego – oprócz możliwości zbycia z zyskiem – interesu społecznego wprowadzenia tego rozwiązania. Zdaniem skarżącego przepis będący przedmiotem niniejszej skargi narusza równość stron stosunku cywilnoprawnego, a prawo pierwokupu przyznane wyłącznie gminie dyskryminuje osobę fizyczną. Zaskarżony przepis godzi w prawo skarżącego do swobodnego doboru kontrahenta oraz ustalenia ceny sprzedaży. Treść przepisu zachęca do stosowania różnych „figur prawnych” w celu obejścia możliwości skorzystania przez gminę z prawa pierwokupu.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. W dniu 16 marca 2004 r. skarżący zawarł z członkiem dalszej rodziny umowę sprzedaży prawa użytkowania wieczystego niezabudowanej nieruchomości przeznaczonej pod budowę domu, pod warunkiem, że Wójt Gminy Janowiec Kościelny nie wykona przysługującego mu prawa pierwokupu. Wójt Gminy złożył 18 maja 2004 r. oświadczenie w formie aktu notarialnego o wykonaniu przysługującego gminie prawa pierwokupu.

Wyrokiem z 3 lutego 2009 r. (sygn. akt I C 70/08) Sąd Rejonowy w Nidzicy – I Wydział Cywilny oddalił powództwo skarżącego o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Wniesiona w sprawie apelacja została oddalona wyrokiem z 14 maja 2009 r. (sygn. akt IX Ca 250/09) przez Sąd Okręgowy w Olsztynie – IX Wydział Cywilny – Odwoławczy. Powyższy wyrok został doręczony skarżącemu 25 maja 2009 r.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 21 października 2009 r. (doręczonym 26 października 2009 r.) pełnomocnik skarżącego został wezwany do usunięcia braków formalnych skargi przez: dokładne określenie przedmiotu skargi konstytucyjnej; wskazanie – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – ostatecznego orzeczenia, z którym skarżący wiąże naruszenie wolności lub praw oraz daty jego doręczenia wraz z uzasadnieniem skarżącemu; wskazanie konstytucyjnych praw podmiotowych (oraz sposobu ich naruszenia), z którymi skarżący wiąże naruszenie art. 2 oraz 32 Konstytucji; wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa podmiotowe wywodzone przez skarżącego z art. 21 ust. 1 Konstytucji zostały – w jego ocenie – naruszone oraz wskazanie sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw. Pismem z 2 listopada 2009 r. pełnomocnik odniósł się do powyższych braków.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Jedną z podstawowych przesłanek dopuszczalności występowania ze skargą konstytucyjną jest wymóg uczynienia jej przedmiotem takich przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, które spełniają pewne wymagania. Po pierwsze, stanowią one podstawę prawną ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, z którego wydaniem skarżący wiąże zarzut naruszenia przysługujących mu konstytucyjnych wolności lub praw. Po drugie, formułując zarzut naruszenia wolności lub praw, skarżący winien wykazać, że to właśnie w treści kwestionowanych przepisów upatrywać należy źródło takiego naruszenia.

Skarga, w związku z którą zainicjowano postępowanie przed Trybunałem, tych wymagań nie spełnia. Zaskarżony art. 109 ust. 1 pkt 2 u.g.n. w brzmieniu: „Gminie przysługuje prawo pierwokupu w przypadku sprzedaży (…) prawa użytkowania wieczystego niezabudowanej nieruchomości gruntowej”, nie stanowił podstawy prawnej wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie – IX Wydział Cywilny Odwoławczy z 14 maja 2009 r., wskazanego przez skarżącego jako ostateczny – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji.

Skierowaną do Trybunału skargę konstytucyjną przeciwko regulacji u.g.n., skarżący powiązał z postępowaniem sądowym, którego przedmiotem było uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Asumpt do wystąpienia z powództwem w tej sprawie stanowiła okoliczność skorzystania przez gminę z przysługującego jej prawa pierwokupu nieruchomości na podstawie zaskarżonego przepisu. W konsekwencji tego, skarżący zawarł z gminą umowę notarialną sprzedaży prawa użytkowania wieczystego tej nieruchomości.

W tym stanie rzeczy, nie można przyjąć, że kwestionowany przepis u.g.n. stanowił podstawę prawną orzeczenia wskazanego – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – jako ostateczne. Przepis ten stanowił niewątpliwie podstawę prawną podejmowanych przez gminę czynności prawnych, związanych najpierw ze złożeniem oświadczenia o wykonaniu prawa pierwokupu, a następnie zawarciem umowy notarialnej sprzedaży prawa użytkowania wieczystego. Konsekwencją zawarcia umowy było zaś wykreślenie z księgi wieczystej prowadzonej dla wnioskowanej nieruchomości prawa użytkowania wieczystego skarżącego. Tego rodzaju związek kwestionowanego przepisu ze zdarzeniami prawnymi, których przedmiotem była owa nieruchomość, nie jest jednak wystarczający dla uznania, że art. 109 ust. 1 pkt 2 u.g.n. wykazuje kwalifikację przewidzianą w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Jest nią zaś oparcie na jego podstawie ostatecznego orzeczenia, wydanego w postępowaniu, w związku z którym wniesiona została skarga konstytucyjna.

Sądy orzekające w postępowaniu zainicjowanym powództwem skarżącego o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym uwzględniały bowiem jedynie konsekwencje prawne uprzedniego zastosowania art. 109 ust. 1 pkt 2 u.g.n. wobec skarżącego przez inne organy władzy publicznej, w toku odrębnego postępowania. Taka zaś zależność zaskarżonego przepisu z treścią wyroków wydanych przez Sąd Rejonowy w Nidzicy, a następnie przez Sąd Okręgowy w Olsztynie nie pozwala uznać, że stanowił on dla tych orzeczeń podstawę prawną, o której mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji.

Jedynie na marginesie Trybunał wskazuje, że zakwestionowany przepis stanowiłby podstawę takiego orzeczenia, gdyby skarżący w terminie i trybie prawem przewidzianym wystąpił do właściwego sądu ze skargą na wpis do księgi wieczystej. Orzeczenie zapadłe w wyniku podjętych w tym trybie czynności spełniałoby wskazane wyżej przesłanki. Jak wynika jednak z załączonych do akt niniejszej sprawy dokumentów, skarżący nie złożył skargi przeciwko powyższym wpisom.



Tym samym, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.