Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

z dnia 26 lipca 2010 r.

Sygn. akt Ts 318/09



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Mirosław Wyrzykowski,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Marka J. w sprawie zgodności:

art. 475 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 42, art. 45 ust. 1 oraz art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 23 grudnia 2009 r. Marek J. (dalej: skarżący) zarzucił, że art. 475 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) jest niezgodny z art. 42, art. 45 ust. 1 oraz art. 2 Konstytucji.

W ocenie skarżącego, przepis będący przedmiotem złożonej skargi narusza zasadę nemo iudex in causa sua. Naruszenie tej zasady godzi w podstawowe standardy państwa prawa oraz konstytucyjne prawo skarżącego do sądu zagwarantowane w art. 45 ust. 1 Konstytucji. Skarżący podkreśla, że w wyniku nierozpoznania przez orzekający sąd przesłanek braku winy oraz wątpliwości zaistniałych w sprawie doszło do naruszenia zasady domniemania niewinności i prawa do obrony określonych w art. 42 Konstytucji. Skarżący wyraził pogląd, że sąd powinien zasądzać grzywnę stosując przepisy Kodeksu postępowania karnego.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Postanowieniem z 30 czerwca 2009 r. (sygn. akt IV P 406/08) Sąd Rejonowy w Tychach na podstawie art. 475 k.p.c. skazał skarżącego występującego w sprawie jako prezes zarządu pozwanej spółki na grzywnę w kwocie 800 zł za niewykonanie postanowienia tegoż sądu z 22 maja 2009 r. W uzasadnieniu podniósł, że w zakreślonym przez sąd terminie skarżący bez usprawiedliwienia nie wykonał w całości postanowienia z 22 maja 2009 r. dotyczącego złożenia list płac powoda oraz rozliczenia zaliczek i kart drogowych. Zażalenie w tej sprawie zostało oddalone postanowieniem Sądu Okręgowego w Katowicach – Wydział IX – Pracy z 8 października 2009 r. (sygn. akt Pz 116/09). Powyższe rozstrzygnięcie skarżący otrzymał wraz z uzasadnieniem 15 października 2009 r.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 23 lutego 2010 r. pełnomocnik skarżącego został wezwany do usunięcia braków formalnych skargi przez: wskazanie ostatecznego – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – orzeczenia, z którym skarżący wiąże naruszenie wolności lub praw oraz daty jego doręczenia wraz z uzasadnieniem; wskazanie konstytucyjnych wolności lub praw podmiotowych wywodzonych przez skarżącego z art. 2 Konstytucji oraz sposobu ich naruszenia; wskazanie sposobu naruszenia wolności lub praw określonych w art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz sprecyzowanie zarzutu co do sposobu naruszenia art. 42 Konstytucji.

Pismem z 6 marca 2010 r. pełnomocnik skarżącego odniósł się do powyższych braków.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skardze konstytucyjnej nie może być nadany dalszy bieg, gdyż nie spełnia ona przesłanek występowania z tym środkiem prawnym.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, zakwestionować zgodność z Konstytucją przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego prawach lub wolnościach albo obowiązkach określonych w Konstytucji. Zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony wolności i praw, precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W myśl art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, skarżący jest zobligowany do wyjaśnienia sposobu, w jaki kwestionowana regulacja prawna narusza unormowania Konstytucji statuujące określone prawa lub wolności. Zgodnie z art. 66 ustawy o TK, Trybunał jest związany granicami wyznaczonymi przez skarżącego i nie może, działając ex officio, usuwać braków skargi. Niespełnienie przesłanek obliguje Trybunał Konstytucyjny do odmowy nadania skardze dalszego biegu. Sytuacja taka zachodzi w niniejszej sprawie.

Skarżący zarzucił niekonstytucyjność art. 475 k.p.c. w brzmieniu: „Jeżeli strona bez usprawiedliwionych powodów nie wykona w toku postępowania postanowień lub zarządzeń, sąd może skazać ją na grzywnę według przepisów o karach za niestawiennictwo świadka i odmówić przyznania kosztów lub zastosować jeden z tych środków; nie może jednak nakazać przymusowego sprowadzenia jej do sądu. Gdy stroną tą jest jednostka organizacyjna, grzywnie podlega pracownik odpowiedzialny za wykonanie postanowień lub zarządzeń, a w razie niewyznaczenia takiego pracownika lub niemożności jego ustalenia - kierownik tej jednostki”.

Powyższemu przepisowi skarżący zarzucił między innymi niedozwoloną ingerencję w prawa wyrażone w art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji. Skarżący jednak nie uzasadnił, w jaki sposób kwestionowany przepis k.p.c. narusza prawo skarżącego do sądu. Trybunał Konstytucyjny w swych orzeczeniach wielokrotnie podkreślał, że na konstytucyjne prawo do sądu składa się w szczególności: (1) prawo dostępu do sądu, tj. prawo uruchomienia procedury przed sądem – organem o określonej charakterystyce (niezależnym, bezstronnym i niezawisłym); (2) prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności; (3) prawo do wyroku sądowego, tj. prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia danej sprawy przez sąd (zob. wyroki TK z: 9 czerwca 1998 r., K 28/97, OTK ZU nr 4/1998, poz. 50; 16 marca 1999 r., SK 19/98, OTK ZU nr 3/1999, poz. 36; 14 grudnia 1999 r., SK 14/98, OTK ZU nr 7/1999, poz. 163; 10 maja 2000 r., K 21/99, OTK ZU nr 4/2000, poz. 109; 10 lipca 2000 r., SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 143; 19 lutego 2003 r., P 11/02, OTK ZU nr 2/A/2003, poz. 12).

Obowiązkiem skarżącego wynikającym z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, jest wskazanie, w zakresie którego z elementów prawo lub wolność doznały naruszenia i uprawdopodobnienie, za pomocą merytorycznych argumentów, niekonstytucyjności kwestionowanego przepisu. Skarżący – pomimo wyraźnego wezwania sędziego Trybunału – do uzupełnienia braku w tym zakresie, nie wyjaśnił, na czym polega niedozwolona ingerencja ustawodawcy. Wymogu tego nie spełnia, po pierwsze, powołanie się na naruszenie zasady nemo iudex in causa sua, z którą skarżący wydaje się wiązać naruszenie gwarancji rzetelności postępowania wynikających z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Sformułowany w oparciu o powyższą zasadę zarzut nie uzasadnia obalenia domniemania zgodności z Konstytucją. Co więcej, Trybunał Konstytucyjny nie dostrzega, aby sytuacja, w której organ sądowy wzywający do wykonania zarządzenia, oceniający prawidłowość wykonania oraz stosujący sankcję w przypadku niewykonania, naruszała konstytucyjne gwarancje niezależności i niezawisłości sędziowskiej, jak również zamykała skarżącemu drogę rozpoznania jego sprawy przed sądem. Należy zauważyć, że podobne rozwiązanie proceduralne ustawodawca zastosował w postępowaniu przed Trybunałem zainicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej. Zgodnie z art. 49 w związku z art. 36 ust. 2 ustawy o TK, jeżeli skarga nie odpowiada warunkom formalnym, sędzia Trybunału wzywa do usunięcia jej braków w terminie 7 dni od daty zawiadomienia. Gdy braki nie zostaną usunięte w powyższym terminie, Trybunał wydaje postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu, które jest swego rodzaju sankcją niewykonania zarządzenia. Na to postanowienie – tak jak w przypadku zaskarżonej niniejszą skargą regulacji – przysługuje skarżącemu zażalenie. Pomimo iż do postępowania przed Trybunałem nie można wprost odnosić gwarancji określonych w art. 45 ust. 1 Konstytucji, to jednak trudno uznać, że kwestionowanym niniejszą skargą przepisem k.p.c. ustawodawca naruszył standard rzetelności postępowania.

Po drugie, znaczna część zarzutów skarżącego przedstawionych w piśmie nadesłanym jako odpowiedź w sprawie uzupełnienia braków skargi dotyczy płaszczyzny stosowania prawa. Trybunał Konstytucyjny w swoim orzecznictwie wielokrotnie podkreślał, że nie jest władny oceniać prawidłowość podejmowanych przez sąd rozstrzygnięć. Argumenty skarżącego przytoczone na poparcie zarzutów skargi, a dotyczące wydania postanowienia z naruszeniem prawa, nie mogą być zatem poddane ocenie Trybunału.

Skarżący zarzuca również, że procedura – jak określił – automatycznego karania za niewykonanie zarządzenia sądu, bez badania okoliczności sprawy, narusza zasadę domniemania niewinności oraz prawa do obrony osoby, co do której powstało podejrzenie naruszenia prawa. Nie można jednak zgodzić się z tym stwierdzeniem, gdyż skarżący wydaje się nie zauważać, że do nałożenia grzywny nie dochodzi – jak określił – automatycznie. Przepis, którego zgodność z postanowieniami Konstytucji kwestionuje, wyraźnie stanowi, że nałożenie sankcji za niewykonanie postanowienia lub zarządzenia następuje dopiero w sytuacji, gdy strona nie wywiąże się z nałożonego obowiązku bez usprawiedliwionych powodów. Ustawodawca przewidział zatem proces oceny, której prawidłowość strona podnosić może – tak jak miało to miejsce niniejszej sprawie – w zażaleniu.

Trybunał zwraca uwagę, że zasada swobodnej oceny dowodów jest jednym z fundamentów niezależności sędziowskiej. Zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Należy ponadto podkreślić, że przyjęta przez ustawodawcę zasada opiera się na swobodnej, lecz nie dowolnej ocenie dowodów. Ocena ta dokonywana jest więc w oparciu o całokształt okoliczności ujawnionych w sprawie oraz weryfikację wszystkich przedstawionych dowodów, z wykorzystaniem doświadczenia życiowego. Gwarancje rzetelności stanowią w tym zakresie także związanie sędziego przepisami Konstytucji i ustaw, wynikające z art. 178 Konstytucji, oraz zasada instancyjności postępowania cywilnego, wyrażająca się w możliwości – tak jak w niniejszej sprawie – kwestionowania prawidłowości ocen sądu orzekającego przez sąd wyższej instancji. Wskazana przez skarżącego odmienna od jego własnej, ocena stanu faktycznego dokonana w niniejszej sprawie przez sąd orzekający, nie może stanowić uzasadnienia naruszenia konstytucyjnych praw i wolności w tym zakresie.

Nietrafny jest również nieuzasadniony szerzej zarzut, dotyczący zasadności stosowania przepisów k.p.k. W ocenie Trybunału nie można go wiązać z treścią kwestionowanego przepisu, bowiem ten określa jedynie sankcję za niewykonanie przez stronę bez usprawiedliwionych powodów postanowień lub zarządzeń sądu. Pierwszą z nich jest grzywna, na którą może być skazana osoba fizyczna, a gdy stroną jest jednostka organizacyjna – jej pracownik odpowiedzialny za wykonanie postanowień lub zarządzeń lub – tak jak miało to miejsce w przypadku skarżącego – kierownik tej jednostki. Drugą sankcją jest odmowa przyznania stronie w całości lub w części kosztów procesu. Podnoszony zatem w piśmie z 6 marca 2010 r. zarzut niekonstytucyjności przepisu w postaci braku odesłania do przepisów k.p.k. należy ocenić jako skierowany przeciwko zaniechaniu legislacyjnemu, a nie – co wynika z wyraźnego brzmienia art. 79 ust. 1 Konstytucji – ustawie lub innemu aktowi normatywnemu.



Mając powyższe na uwadze, Trybunał orzekł jak na wstępie.