Pełny tekst orzeczenia

68/2/B/2010

POSTANOWIENIE
z dnia 10 marca 2010 r.
Sygn. akt Tw 20/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Wojciech Hermeliński – przewodniczący
Mirosław Wyrzykowski – sprawozdawca
Marek Kotlinowski,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 października 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu wnioskowi Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

1. W dniu 3 sierpnia 2009 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa (dalej: PIIB) o zbadanie zgodności: po pierwsze, art. 15 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118, ze zm.; dalej: prawo budowlane) z art. 119 ust. 1 i 2 w zw. z art. 118 ust. 1, art. 65 ust. 1 w zw. z art. 2, art. 17 ust. 1 Konstytucji oraz art. 2 w zw. z art. 7 Konstytucji w zw. z art. 8 pkt 11 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów (Dz. U. z 2001 r. Nr 5, poz. 42, ze zm.; dalej: ustawa o samorządach); po drugie, art. 15 w zw. z art. 91 ust. 1 pkt 2 prawa budowlanego z art. 42 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji; po trzecie, art. 15 ust. 3 prawa budowlanego z art. 32 ust. 1 w zw. z art. 61 ust. 1 Konstytucji.

2. Postanowieniem z 20 października 2009 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania wnioskowi PIIB dalszego biegu.

2.1. Trybunał Konstytucyjny ustalił, że uchwał przedstawionych przez Krajową Radę PIIB nie można uznać za podstawę prawną wniosku, który wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego 3 sierpnia 2009 r. Trybunał stwierdził tym samym, że wniosek ten nie pochodzi od władzy uprawnionej w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji. Okoliczność ta stanowiła, zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), podstawę odmowy nadania wnioskowi PIIB dalszego biegu.

2.2. Trybunał Konstytucyjny ustalił ponadto, że wniosek, który złożono do Trybunału, został sporządzony i podpisany w imieniu Krajowej Rady PIIB przez radcę prawnego bez należytego umocowania, które wynikałoby, po pierwsze – z uchwały, po drugie – z pełnomocnictwa. W konsekwencji, na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że rozpatrywany „wniosek” pochodzi od podmiotu nieuprawnionego. Okoliczność ta, zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, stanowiła podstawę odmowy nadania dalszego biegu wnioskowi PIIB.

3. W zażaleniu z 6 listopada 2009 r. na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 20 października 2009 r. PIIB wniósł „o jego uchylenie i nadanie dalszego biegu wnioskowi”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:


1. Zgodnie z art. 36 ust. 4 ustawy o TK, wnioskodawcy przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania wnioskowi dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 3 lit. b w zw. z art. 36 ust. 6-7 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń, przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.


2. W pierwszej kolejności Trybunał Konstytucyjny odniósł się do stwierdzenia przez wnioskodawcę, że „(...) wydane zostało postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu wnioskowi (…), nie pouczając nawet o prawie złożenia zażalenia”.
Zgodnie z art. 36 ust. 4 ustawy o TK, wnioskodawcy przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania wnioskowi dalszego biegu. W myśl art. 20 ustawy o TK, w sprawach nieuregulowanych w ustawie do postępowania przed Trybunałem stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. Stosownie do art. 357 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.), gdy stronie przysługuje środek zaskarżenia, postanowienie należy doręczyć z uzasadnieniem; doręczając postanowienie, należy pouczyć stronę występującą w sprawie bez adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego o dopuszczalności, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia. Z powołanego przepisu k.p.c. oraz art. 71 ust. 1 ustawy o TK jednoznacznie wynika, że pouczenia takiego nie można zawrzeć ani w treści orzeczenia, ani w treści jego uzasadnienia.
W tym stanie rzeczy należy przypomnieć, że w aktach sprawy znajduje się potwierdzenie doręczenia (3 listopada 2009 r.) postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 października 2009 r., przesłanego na adres siedziby profesjonalnego pełnomocnika reprezentującego wnioskodawcę. Odpis tego orzeczenia został załączony do pisma przewodniego z 22 października 2009 r., które zawierało pouczenie o dopuszczalności, terminie i sposobie wniesienia zażalenia na postanowienie o odmowie nadania wnioskowi dalszego biegu.
Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że przedstawiony wyżej zarzut zażalenia cechuje oczywista bezzasadność.

3. Wnioskodawca dowodzi w zażaleniu, że „możliwe jest wydanie postanowienia o odmowie nadania wnioskowi dalszego biegu jedynie w dwóch sytuacjach: gdy wniosek jest oczywiście bezzasadny lub braki nie zostały usunięte w określonym terminie. (…) Wnioskodawca nie był wzywany do uzupełnienia braków wniosku ani też nie wskazano na jego oczywistą bezzasadność”.
Trybunał Konstytucyjny wyjaśnia, że art. 36 ust. 3 ustawy o TK nie tworzy zamkniętego katalogu podstaw odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu. Doktryna prawa konstytucyjnego uznaje zaistnienie przesłanek, o których mowa w art. 39 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy o TK, za przeszkodę formalną, uzasadniającą nie tylko umorzenie postępowania, ale również odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu (por. Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki i J. Trzciński, Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Wyd. Sejmowe, Warszawa 1999, s. 132). Poglądy przedstawicieli nauki prawa znajdują potwierdzenie w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, który na etapie wstępnego rozpoznania wniosku (skargi konstytucyjnej) wielokrotnie wskazywał, że przesłanką odmowy nadania dalszego biegu wnioskowi (skardze konstytucyjnej) jest niedopuszczalność lub zbędność wydania orzeczenia, a także utrata mocy obowiązującej aktu poddanego kontroli (por. postanowienia TK z dnia: 3 stycznia 2006 r., Tw 46/05, OTK ZU nr 1/B/2006, poz. 8; 25 stycznia 2006 r., Tw 51/05, OTK ZU nr 2/B/2006, poz. 82; 7 listopada 2005 r. Ts 80/05, OTK ZU nr 2/B/2006, poz. 100).
Ustalenie w zaskarżonym postanowieniu, że „wniosek” pochodził od podmiotu nieuprawnionego uzasadniło niedopuszczalność wydania orzeczenia, zaś okoliczność ta, zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK w zw. z art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, stanowiła samoistną podstawę odmowy nadania dalszego biegu wnioskowi.

4. W zażaleniu wnioskodawca zarzucił ponadto, że „odmowa nadania biegu nie jest zasadna”, koncentrując się na dowodzeniu, że „uchwały Krajowej Rady Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa są podstawą do skutecznego złożenia wniosku”.
Wnioskodawca podkreślił, że „uchwała w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego została podjęta na podstawie art. 33 pkt 3, 13 i 14 ustawy (…) o samorządach (…)”. W myśl art. 33 ustawy o samorządach, Krajowa Rada Izby kieruje działalnością samorządu zawodowego między Krajowymi Zjazdami, a w szczególności: reprezentuje członków izby /pkt 3/, reprezentuje samorząd wobec organów władzy publicznej /pkt 13/, prowadzi bieżące sprawy Krajowej Izby /pkt 14/.

4.1. Co znamienne, PIIB, wskazując w uchwałach ich podstawę prawną, nie ograniczyła się (choć mogła) tylko i wyłącznie do art. 33 pkt 3 i 13 ustawy o samorządach. Fakt ten nie umknął uwadze Trybunału i został przezeń uwzględniony przy ustalaniu woli wnioskodawcy. Podjęcie uchwał o wystąpieniu z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego z powołaniem się (dobrowolnie) na pkt 14 art. 33 ustawy o samorządach świadczy bezsprzecznie o tym, że Krajowa Rada zaklasyfikowała uchwałę nr 12/R/08 z 5 listopada 2008 r. „w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego” oraz uchwałę nr 13/R/08 z 22 kwietnia 2009 r. „zmieniającą uchwałę w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego” jako uchwały dotyczące jej spraw bieżących.
W zaskarżonym postanowieniu Trybunał Konstytucyjny wyjaśnił, odwołując się do utrwalonej linii orzeczniczej, że wystąpienie z wnioskiem inicjującym abstrakcyjną kontrolę norm stanowi „czynność o charakterze nadzwyczajnym”, która wykracza, co oczywiste, poza zakres bieżącej działalności organizacji.

4.2. Nie można tym samym zgodzić się z wnioskodawcą, który – doszukując się podobieństwa z sytuacją prawną Krajowej Rady Radców Prawnych w postępowaniach przed Trybunałem Konstytucyjnym – twierdzi, że art. 41 pkt 1-3 i art. 60 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059, ze zm.; dalej: ustawa o radcach prawnych) „to przepisy analogiczne do wskazanych w podstawie prawnej uchwały Krajowej Rady Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa”. Co znamienne, wnioskodawca nie powołał jednak w tym kontekście żadnego przepisu ustawy o radcach prawnych, który pokrywałby się treściowo z art. 33 pkt 14 ustawy o samorządach.

4.3. W konsekwencji, Trybunał Konstytucyjny w zaskarżonym postanowieniu trafnie ustalił, że uchwał przedstawionych przez Krajową Radę PIIB nie można uznać za podstawę prawną wniosku, który wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego 3 sierpnia 2009 r.
Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie wyraża przekonanie, że wystarczające oparcie dla podjęcia każdej następnej uchwały Krajowej Rady PIIB w sprawie wystąpienia z wnioskiem o przeprowadzenie abstrakcyjnej kontroli norm stanowi art. 33 pkt 3 i 13 ustawy o samorządach.

5. Trybunał Konstytucyjny odniósł się również do przedstawionego w zażaleniu stanowiska, zgodnie z którym „nie jest (…) zasadny zarzut wadliwości pełnomocnictwa udzielonego radcy prawnemu do złożenia wniosku”.

5.1. Trybunał Konstytucyjny w zaskarżonym postanowieniu trafnie podniósł, że wolą Krajowej Rady PIIB, wyrażoną w uchwałach, było tylko i wyłącznie wystąpienie z wnioskiem. Uchwały nie upoważniły natomiast żadnego podmiotu do ich wykonania. Świadczy o tym brak wskazania w uchwałach podmiotu zobligowanego przez Krajową Radę PIIB do sporządzenia i podpisania wniosku, złożenia go w Trybunale oraz reprezentowania wnioskodawcy w postępowaniu przed Trybunałem lub udzielenia w powyższym zakresie dalszego pełnomocnictwa.
W takiej sytuacji znajdują zastosowanie zasady ogólne określone w przepisach ustawy o samorządach. Skoro wola Krajowej Rady PIIB dotyczyła tylko wystąpienia z wnioskiem, to zasadne jest domniemanie, że jej realizacja sprowadzała się do sporządzenia, podpisania i złożenia takiego wniosku przez podmioty ustawowo do tego upoważnione (art. 32 ust. 4 ustawy o samorządach).

5.2. Trybunał Konstytucyjny w zaskarżonym postanowieniu prawidłowo ustalił, że przedstawione uchwały Krajowej Rady PIIB nie upoważniały Prezesa i sekretarza Krajowej Rady PIIB do umocowania innego podmiotu (radcy prawnego) do sporządzenia i podpisania wniosku oraz reprezentowania wnioskodawcy przed Trybunałem Konstytucyjnym.
Nie można również przychylić się do poglądu wnioskodawcy, zgodnie z którym w przypadku kwestionowania pełnomocnictwa Trybunał był zobowiązany do wezwania do przedłożenia prawidłowego pełnomocnictwa.
Trybunał Konstytucyjny przypomina, że wniosek sporządzony, podpisany i złożony przez radcę prawnego znajduje się w fazie rozpoznania wstępnego. Oznacza to, że po wszczęciu postępowania przed Trybunałem, nie jest dopuszczalne, wbrew twierdzeniu wnioskodawcy, „podpisanie wniosku przez osoby, zdaniem Trybunału, właściwie umocowane”.

5.3. Trybunał Konstytucyjny zwraca także uwagę, że w aktach sprawy znajduje się pełnomocnictwo „(...) do reprezentowania Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie zbadania zgodności (...)”. Obejmuje ono – jak wynika z wyjaśnienia przedstawionego w zażaleniu – „wszystkie czynności wymagane do podjęcia w imieniu wnioskodawcy w toku postępowania od wniesienia wniosku po odebranie orzeczenia kończącego postępowanie”.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, wyżej wyznaczony zakres pełnomocnictwa jest niewystarczający w aspekcie działań, które podjął umocowany radca prawny. Sporządzenie i podpisanie wniosku to czynności poprzedzające wszczęcie postępowania przed Trybunałem, które następuje wraz ze złożeniem wniosku (art. 31 ust. 1 ustawy o TK). Z treści przedłożonego pełnomocnictwa wynika jednoznacznie, że nie zostało nim objęte umocowanie do sporządzenia i podpisania wniosku w imieniu Krajowej Rady PIIB.

5.4. Mając powyższe na względzie, Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie podtrzymuje stanowisko, zgodnie z którym rozpatrywany „wniosek” – sporządzony i podpisany przez radcę prawnego bez (należytego) umocowania – pochodzi od podmiotu nieuprawnionego. Okoliczność powyższa została tym samym prawidłowo wskazana w zaskarżonym postanowieniu jako przesłanka odmowy (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK) nadania dalszego biegu wnioskowi PIIB.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.