Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

z dnia 23 listopada 2011 r.

Sygn. akt Ts 16/09



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Zbigniew Cieślak – przewodniczący

Teresa Liszcz – sprawozdawca

Stanisław Rymar,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 grudnia 2010 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Jacka B.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej Jacka B. (dalej: skarżący), sporządzonej przez adwokata i wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 20 stycznia 2009 r. (data nadania), zarzucono niezgodność § 6.4 ust. 5 Statutu Politechniki Wrocławskiej z 25 maja 2006 r. (niepubl.; dalej: statut) w związku z art. 116 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365, ze zm.; dalej: Prawo o szkolnictwie wyższym lub p.s.w.) z art. 60 Konstytucji.

W uzasadnieniu skargi konstytucyjnej zwrócono uwagę na niezgodność § 6.4 ust. 5 statutu z odpowiednimi postanowieniami Prawa o szkolnictwie wyższym oraz podniesiono, że „statut uczelni nie może (…) ani wyłączać norm ustawowych, ani zmieniać ich materialnej treści”, co przekłada się – zdaniem skarżącego – na niezgodność § 6.4 ust. 5 statutu w związku z art. 116 p.s.w. z art. 60 Konstytucji.



Postanowieniem z 15 grudnia 2010 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

W uzasadnieniu Trybunał podniósł, że przyczyny zwolnienia skarżącego z pracy, a także odmowa uwzględnienia jego żądania o przywrócenie do pracy, miały charakter złożony. Przyczyny te nie ograniczały się do braku posiadania przez skarżącego stopnia naukowego doktora (vide § 6.4 ust. 5 statutu). Orzekające o przywróceniu do pracy sądy obu instancji uznały, że przywrócenie to jest niemożliwe, gdyż zmiany organizacyjne na uczelni uniemożliwiają zatrudnienie skarżącego na poprzednio zajmowanym stanowisku, zaś brak aktywności naukowej po stronie skarżącego występował zarówno w dacie rozwiązania stosunku pracy, jak i w dacie orzekania w sprawie przywrócenia do pracy. Sąd drugiej instancji uznał bowiem za bezcelową reaktywację stosunku pracy w sytuacji, w której skarżący wykazywał brak zainteresowań naukowych. Z powyższego wynikało – zdaniem TK – że niezależnie od zastosowania względem skarżącego zaskarżonego postanowienia Statutu Politechniki Wrocławskiej uzasadnione było nieuwzględnienie jego żądania o przywrócenie do pracy. Według sądów powszechnych orzekających w sprawie podstawową przyczyną zwolnienia skarżącego z pracy oraz nieuwzględnienia jego żądania o przywrócenie do pracy był brak postępów w rozwoju naukowym. Zbędne więc było badanie zarzutów kierowanych pod adresem zaskarżonych postanowienia statutu oraz przepisu Prawa o szkolnictwie wyższym, które to unormowania nie dotyczyły powyższej kwestii. Badanie to nie mogło bowiem doprowadzić do zmiany sytuacji prawnej skarżącego.

Ponadto, sposób sformułowania przez skarżącego zarzutów skargi nie spełniał wymogów, o których mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Wskazane przepisy wymagają przedstawienia zarzutu niezgodności zaskarżonego aktu normatywnego z Konstytucją. Tymczasem skarżący sformułował zarzuty w taki sposób, że de facto zarzucił niezgodność przepisów statutu uczelni wyższej z przepisami Prawa o szkolnictwie wyższym (vide e.g. ostatni akapit skargi konstytucyjnej), zaś samym przepisom ustawy, w szczególności wskazanemu w petitum skargi konstytucyjnej art. 116 p.s.w., skarżący nie stawia żadnych zarzutów. To zaś przesądzało o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK; badanie zgodności aktów normatywnych z ustawą nie jest bowiem dopuszczalne w trybie skargi konstytucyjnej, a przez to stanowiło samoistną negatywną przesłankę procesową.

Odpis powyższego postanowienia został doręczony pełnomocnikowi skarżącego 4 stycznia 2011 r.



W zażaleniu sporządzonym przez adwokata, wniesionym do Trybunału Konstytucyjnego 10 stycznia 2011 r. (data nadania), skarżący zarzucił, że „odmowa [nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej] oparta jest na: (1) błędnym przyjęciu, że skarżący formułuje zarzuty niezgodności aktu normatywnego (statutu uczelni) z ustawą, czemu przeczy treść zarzutów sformułowana w skardze, a zatem skarga spełnia wymagania art. 47 ust. 1 pkt 2 i art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK; (2) przekroczeniu granic wstępnego rozpoznania skargi, ponieważ w zakres ten nie wchodzi badanie i rozstrzyganie kwestii, czy »uwzględnienie skargi konstytucyjnej może prowadzić do sanowania naruszenia i zmiany sytuacji prawnej skarżącego«; (3) błędnym założeniu, że w skardze konstytucyjnej skarżący wskazuje, że wymóg posiadania stopnia naukowego doktora został wprowadzony przepisem, wbrew obowiązującym przepisom ustawy”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w związku z art. 36 ust. 6 i 7 ustawy o TK). Na etapie rozpatrzenia zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada przede wszystkim, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.



W niniejszej sprawie Trybunał Konstytucyjny uznaje, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś argumenty podniesione w zażaleniu nie podważają ustaleń przedstawionych w tym orzeczeniu i dlatego nie zasługują na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Trybunał przypomina skarżącemu, że art. 79 ust. 1 Konstytucji stanowi, iż „każdy (…) ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego”. Oznacza to, że skarga konstytucyjna powinna odpowiadać – z woli ustrojodawcy – warunkom merytorycznym i formalnym określonym w ustawie zwykłej, czyli ustawie o Trybunale Konstytucyjnym (por. J. Trzciński, uwaga 10. do art. 79 Konstytucji, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1999-2007). Zgodnie zaś z art. 36 ust. 1 w związku z art. 49 ustawy o TK skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu, podczas którego Trybunał bada, czy postępowanie wszczęte na skutek wniesienia skargi podlegałoby umorzeniu na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK przez niespełnienie przesłanek określonych w art. 47 ust. 1 ustawy o TK. Procedura ta umożliwia, już w początkowej fazie postępowania, eliminację spraw, które nie mogą być przedmiotem merytorycznego rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny. Ponadto, wstępne rozpoznanie służy eliminacji skarg „oczywiście bezzasadnych” (art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK). Dopiero spełnienie wszystkich wskazanych w ustawie przesłanek uzasadnia nadanie skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

W art. 47 ust. 1 ustawy o TK nakłada na skarżącego obowiązek wskazania, jakie konstytucyjne wolności lub prawa, i w jaki sposób – jego zdaniem – zostały naruszone przez kwestionowane przepisy aktu normatywnego (pkt 2), oraz uzasadnienia zarzutów postawionych w skardze konstytucyjnej wraz z powołaniem stosownej argumentacji na ich poparcie (pkt 3). Ustawa o TK zobowiązuje Trybunał do zbadanie wszystkich okoliczności w celu wszechstronnego wyjaśnienia sprawy (art. 19 ust. 1), co oznacza, że w gestii Trybunału leży wyjaśnienie, czy przedmiot zaskarżenia został – stosownie do art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – wskazany przez skarżącego prawidłowo (zob. np. postanowienie TK z 28 stycznia 2010 r., Ts 320/08, OTK ZU nr 2/B/2010, poz. 106).

Trybunał Konstytucyjny w składzie rozpatrującym niniejsze zażalenie stwierdza, że skarżący ograniczył się jedynie do wskazania w petitum oraz ostatnim zdaniu uzasadnienia dwustronicowej skargi konstytucyjnej art. 60 Konstytucji, z którym niezgodne ma być – jego zdaniem – zaskarżone uregulowanie. Wymaga podkreślenia, że cała argumentacja skargi zarzuca niezgodność § 6.4 ust. 5 statutu z odpowiednią regulacją Prawa o szkolnictwie wyższym; wprawdzie w skardze ani razu nie zostaje wprost wymieniona jednostka redakcyjna tej ustawy (tj. art. 114 ust. 6), ale treść jej uzasadnienia wyraźnie wskazuje na intencję skarżącego, który dąży do stwierdzenia niezgodności § 6.4 ust. 5 statutu z art. 114 ust. 6 p.s.w. Skarżący podnosi bowiem, że „wymaganiem ustawowo określonym zatrudnienia na stanowisku asystenta jest posiadanie »tytułu zawodowego magistra lub równorzędnego tytułu zawodowego«. Uczelnia publiczna w drodze własnej regulacji statutowej nie jest legitymowana do zmiany materii ustawowej, tj. zmiany słów »[…] posiada tytuł zawodowy magistra lub równorzędny tytuł zawodowy« na słowa »posiada stopień doktora«”.

Tym samym Trybunał Konstytucyjny w zaskarżonym postanowieniu prawidłowo przyjął, że skarżący, mimo określenia w petitum skargi żądania kontroli § 6.4 ust. 5 statutu w związku z art. 116 p.s.w. z art. 60 Konstytucji, w istocie sformułował – niemieszczący się w kognicji polskiego Trybunału Konstytucyjnego (art. 79 ust. 1 Konstytucji) – zarzut niezgodności postanowienia statutu Politechniki Wrocławskiej z aktem rangi ustawowej (podkonstytucyjnej), jakim jest Prawo o szkolnictwie wyższym, a także nie wykonał obowiązku wynikającego z art. 47 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o TK, gdyż nie przedstawił żadnej argumentacji uprawdopodabniającej niezgodność art. 116 p.s.w. ze wskazanym wzorcem konstytucyjnym.

Osobną kwestią jest zarzut skarżącego „przekroczenia [przez Trybunał] granic wstępnego rozpoznania skargi, ponieważ w zakres ten nie wchodzi badanie i rozstrzyganie kwestii, czy »uwzględnienie skargi konstytucyjnej może prowadzić do sanowania naruszenia i zmiany sytuacji prawnej skarżącego«”.

Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie zauważa, że skarżący wyrwał z kontekstu oraz zniekształcił fragment uzasadnienia zaskarżonego postanowienia. W orzeczeniu tym stwierdzono bowiem, co następuje: „Według sądów powszechnych orzekających w sprawie podstawową przyczyną zwolnienia skarżącego z pracy oraz nieuwzględnienia jego żądania o przywrócenie do pracy był brak postępów w rozwoju naukowym. Zbędne jest więc badanie zarzutów kierowanych względem zaskarżonego przepisu statutu oraz ustawy (…), które to przepisy nie dotyczą powyższej kwestii. Badanie to nie może bowiem doprowadzić do zmiany sytuacji prawnej skarżącego”.

Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie stwierdzał w swym orzecznictwie, że skoro instytucja skargi konstytucyjnej ma charakter środka ochrony podstawowych praw i wolności zagwarantowanych w Konstytucji, to przy rozpatrywaniu skargi konstytucyjnej szczególnie istotne wydaje się zwrócenie uwagi na zabezpieczenie interesów prawnych skarżącego. Możliwe jest to jednak dopiero po wykazaniu przez niego choćby minimalnej staranności w trosce o zabezpieczenie tychże interesów. Trybunał podkreślał, że skarga konstytucyjna nie może być wykorzystywana jako instrument służący korygowaniu zaniedbań (faktycznych lub prawnych) popełnionych przez skarżącego na różnych etapach poprzedzających jej wniesienie (zob. np. postanowienie TK z 16 października 2002 r., SK 43/01, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 77). Skoro zatem w stanie faktycznym leżącym u podstaw wniesienia analizowanej skargi konstytucyjnej skarżący własnym zachowaniem doprowadził do uchybienia wymogom dotyczącym kwalifikacji zawodowych pracowników akademickich (i to stanowiło zasadniczy powód zwolnienia go z pracy), to ewentualne orzeczenie kasatoryjne Trybunału w przedmiocie zaskarżonych postanowienia statutu i p.s.w. nie wywarłoby w odniesieniu do skarżącego skutku, o którym mowa w art. 190 ust. 4 Konstytucji.



Z przedstawionych wyżej powodów Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 36 ust. 7 w związku z art. 49 ustawy o TK – postanowił nie uwzględnić zażalenia.