POSTANOWIENIE
z dnia 17 października 2011 r.
Sygn. akt Ts 19/11
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Teresa Liszcz,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Kazimierza Z. w sprawie zgodności:
art. 15 ust. 1 pkt 6 w zw. z art. 18 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (Dz. U. z 2004 r. Nr 52, poz. 525, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i art. 42 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 13 stycznia 2011 r. Kazimierz Z. (dalej: skarżący) zarzucił, że art. 15 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (Dz. U. z 2004 r. Nr 52, poz. 525, ze zm.; dalej: ustawa o broni), w części dotyczącej osób, wobec których toczy się postępowanie karne o popełnienie przestępstw przeciwko życiu, zdrowiu lub mieniu, narusza art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 oraz art. 42 ust. 3 Konstytucji. Z uzasadnienia skargi wynika jednak, że przedmiotem skargi konstytucyjnej jest norma prawna rekonstruowana w oparciu o zarzut niezgodności art. 15 ust. 1 pkt 6 w związku art. 18 ust. 1 pkt 2 ustawy o broni.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Decyzją z dnia 17 marca 2008 r. (znak PA-B-45615/08/M/cof/Msz/2025/08) Komendant Stołeczny Policji cofnął skarżącemu pozwolenie na posiadanie broni palnej myśliwskiej, a decyzją z dnia 6 czerwca 2008 r. (znak Pa II b-3049/2191/08) utrzymał swoją decyzję w mocy. U podstaw podjętych w sprawie rozstrzygnięć legło ustalenie, że przeciwko skarżącemu toczyło się postępowanie o popełnienie przestępstwa, w tym o podejrzenie popełnienia czynu z art. 284 § 2 w zw. z art. 294 § 1 w zw. z art. 12 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.).
Wyrokiem z dnia 13 stycznia 2009 r. (sygn. akt VI SA/WA 1673/08) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę w przedmiocie cofnięcia pozwolenia na posiadanie broni palnej myśliwskiej. Wyrokiem z dnia 21 maja 2010 r. (doręczonym pełnomocnikowi skarżącego 15 października 2010 r.) Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną.
Z dokumentów złożonych ze skargą konstytucyjną oraz przedstawionego w niej stanu faktycznego wynika również, że postanowieniem z dnia 13 czerwca 2008 r. (sygn. akt V K 1145/07) Sąd Rejonowy dla Warszawy Śródmieścia – V Wydział Karny umorzył postępowanie karne wszczęte z urzędu wobec skarżącego. Postanowieniem z dnia 14 października 2008 r. (sygn. akt X Kz 644/08) Sąd Okręgowy w Warszawie – X Wydział Karny Odwoławczy nie uwzględnił zażalenia prokuratora i tym samym utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 marca 2011 r. (doręczonym 27 kwietnia 2011 r.) pełnomocnik skarżącego został wezwany do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej przez wskazanie, jakie konstytucyjne wolności i prawa skarżącego określone w art. 2, art. 31 ust. 3 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji i w jaki sposób – jego zdaniem – zostały naruszone przez zakwestionowany przepis, dokładne wskazanie sposobu naruszenia art. 42 ust. 3 Konstytucji, jak również doręczenie pełnomocnictwa szczególnego do sporządzenia skargi konstytucyjnej i reprezentowania skarżącego w postępowaniu przed Trybunałem. Pismem procesowym sporządzonym przez radcę prawnego skarżący odniósł się do stwierdzonych braków formalnych skargi.
Skarżący zakwestionował art. 15 ust. 1 pkt 6 ustawy o broni w brzmieniu: „Pozwolenia na broń nie wydaje się osobom: co do których istnieje uzasadniona obawa, że mogą użyć broni w celu sprzecznym z interesem bezpieczeństwa lub porządku publicznego, w szczególności skazanym prawomocnym orzeczeniem sądu za przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub mieniu albo wobec których toczy się postępowanie o popełnienie takich przestępstw”. Zdaniem skarżącego przepis ten, w części dotyczącej osób, wobec których toczy się postępowanie, w zw. z art. 18 ust. 1 pkt 2 tej ustawy, w świetle którego – w przypadku wystąpienia powyższych przesłanek – organ zobowiązany jest cofnąć pozwolenie, narusza jego wolności i prawa określone w petitum skargi konstytucyjnej. Skarżący zarzucił, że przyjęte przez ustawodawcę rozwiązanie godzi w zasady: ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, ochrony praw słusznie nabytych (uzyskania pozwolenia na broń palną myśliwską), pewności prawa, trwałości ostatecznej decyzji administracyjnej, równości wobec prawa oraz domniemania niewinności. Zdaniem skarżącego, jeśli osoby, której postawiono zarzuty, nie można uważać za winną popełnienia przestępstwa aż do czasu sądowego, prawomocnego stwierdzenia winy, to również nie może być ona uznawana za zdolną do bezprawnego użycia broni, tj. w sposób sprzeczny z interesem bezpieczeństwa lub porządku publicznego. A zatem – zdaniem skarżącego – aż do czasu prawomocnego zakończenia postępowania karnego nie mogą jej dotykać żadne sankcje związane z postawionymi zarzutami. Cofnięcie pozwolenia na broń możliwe jest zatem jedynie w przypadku, gdy prowadzące postępowanie organy wykażą, że w stosunku do osób tych istnieje uzasadniona obawa, iż mogą one użyć broni w sposób sprzeczny z interesem bezpieczeństwa lub porządku publicznego. Uzasadniając zarzut naruszenia zasady równości wobec prawa, skarżący wyraził pogląd, że w świetle zakwestionowanego przepisu sytuacja osoby, przeciwko której toczy się postępowanie i która w związku z tym postępowaniem utraciła pozwolenie na posiadanie broni, jest gorsza niż osoby dopiero starającej się o wydanie takiego pozwolenia.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 79 Konstytucji, w postępowaniu inicjowanym skargą konstytucyjną przedmiotem kontroli może być jedynie przepis, który miał wpływ na treść ostatecznego rozstrzygnięcia o konstytucyjnych prawach lub wolnościach (zob. np. wyroki TK z dnia 29 kwietnia 2008 r., SK 11/07, OTK ZU nr 3/A/2008, poz. 47 oraz 22 listopada 2005 r., SK 8/05, OTK ZU nr 10/A/2005, poz. 117 i powołane tam orzecznictwo). Nie chodzi tu zatem o formalnie rozumianą podstawę orzeczenia, lecz o normę, która znalazła rzeczywiście zastosowanie przy orzekaniu. Poddany kontroli Trybunału Konstytucyjnego przepis powinien determinować rozstrzygnięcie o konstytucyjnych prawach lub wolnościach skarżącego.
Możliwości rozpoznania skargi konstytucyjnej nie przekreśla wadliwe powołanie w petitum normy determinującej ostateczne rozstrzygnięcie o prawach lub wolnościach. Zgodnie z ugruntowaną w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego zasadą falsa demonstratio non nocet, istotne znaczenia dla sprawy ma jej materia, a nie oznaczenie (zob. wyrok TK z dnia 24 lutego 2009 r., SK 34/07, OTK ZU nr 2/A/2009, poz. 10 oraz powołane tam orzecznictwo). Rekonstrukcji zarzutu dokonuje się na podstawie treści zarówno petitum, jak i uzasadnienia, które – jako integralna część skargi – stanowi usystematyzowanie oraz rozwinięcie wątpliwości wskazanych na początku pisma inicjującego postępowanie.
Przenosząc powyższe uwagi na grunt niniejszej sprawy, Trybunał w pierwszej kolejności stwierdza, że pomimo zakwestionowania w petitum skargi konstytucyjnej jedynie art. 15 ust. 1 pkt 6 ustawy o broni, uzasadnienie zarzutów wniesionego środka prawnego dowodzi, że przedmiotem skargi jest norma prawna zrekonstruowana również w oparciu o art. 18 ust. 1 pkt 2, zgodnie z którym „właściwy organ Policji cofa pozwolenie na broń, jeżeli osoba, której takie pozwolenie wydano należy do osób (…) o których mowa w art. 15 ust. 1 pkt 2-6”. Przyjęcie odmiennego założenia pociągałoby za sobą konieczność odmowy nadania skardze dalszego biegu. Nie można bowiem upatrywać naruszenia praw i wolności konstytucyjnych w zastosowaniu normy niepełnej.
Skarga konstytucyjna nie może zostać jednak merytorycznie rozpoznana. Trybunał zwraca uwagę, że jedną z przesłanek wniesienia skargi jest wykazanie przez skarżącego, iż w związku z wydaniem przez organ władzy publicznej ostatecznego orzeczenia na podstawie zakwestionowanego w skardze aktu normatywnego doszło do naruszenia przysługujących skarżącemu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Wśród postanowień ustawy zasadniczej stanowiących wzorce do zbadania konstytucyjności zakwestionowanych przepisów, jedynie art. 42 ust. 3 Konstytucji jest źródłem przysługujących skarżącemu praw o charakterze podmiotowym. Jak stanowi art. 42 ust. 3 Konstytucji: „każdego uznaje się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądowym”.
Konstytucyjna zasada domniemania niewinności była już wielokrotnie przedmiotem wypowiedzi Trybunału Konstytucyjnego. Trybunał prezentuje stanowisko, że „konstytucyjna zasada domniemania niewinności musi być rozumiana jako wykluczająca uznanie winy i odpowiedzialności karnej bez postępowania sądowego zakończonego prawomocnym wyrokiem karnym. Nie może być jednak rozumiana w taki sposób, który wykluczałby wiązanie z samym faktem toczącego się postępowania karnego jakichkolwiek konsekwencji prawnych oddziałujących na sytuację podejrzanego lub oskarżonego” (wyrok TK z dnia 19 października 2004 r., K 1/04, OTK ZU nr 9/A/2004, poz. 93).
W orzecznictwie Trybunału przyjmuje się, że: „bezpośrednie uregulowanie w przepisach konstytucyjnych zasady procesu karnego, jaką jest domniemanie niewinności, niewątpliwie świadczy o rozszerzeniu jej stosowania. Nie oznacza jednak rozciągnięcia tej gwarancji konstytucyjnej na procedury ustawowe, których celem w ogóle nie jest ustalenie naganności zachowania ludzkiego i wymierzenie sankcji” (wyrok TK z dnia 17 grudnia 2003 r., SK 15/02, OTK ZU nr 9/A/2003, poz. 103). Zakwestionowane złożoną w niniejszej sprawie skargą przepisy nakładają jedynie na właściwy organ Policji, po powzięciu określonych w nich wiadomości, obowiązek wydania decyzji o cofnięciu pozwolenia na broń palną. Wydana na podstawie tych przepisów decyzja w żadnej mierze nie wpływa jednak na ocenę winy w postępowaniu karnym, w związku z którym nastąpiło cofnięcie pozwolenia. Innymi słowy, cofnięcie skarżącemu pozwolenia na broń, stanowi jedynie konsekwencję wystąpienia określonego stanu faktycznego, z którym ustawodawca związał określone skutki prawne (zob. również wyrok WSA w Warszawie z dnia 7 sierpnia 2007 r., sygn. akt VI S.A./WA 910/07, Lex nr 372091). Decyzji o cofnięciu pozwolenia na broń palną nie można łączyć zatem z konstytucyjną zasadą domniemania niewinności, a jedynie z wystąpieniem przesłanek pozwalających uznać osobę, wobec której wszczęto postępowanie, za stwarzającą uzasadnioną obawę użycia posiadanej broni w celu sprzecznym z interesem bezpieczeństwa lub porządku publicznego. Wszczęcie postępowania świadczy bowiem o utracie przez skarżącego przymiotu całkowitej nieskazitelności, a zatem uzasadnia obawę, że osoba, wobec której wszczęto postępowanie karne, nie daje gwarancji przestrzegania przepisów ustawy o broni i amunicji.
Trybunał stwierdza zatem, że skarżący nie wskazał sposobu naruszenia konstytucyjnych praw z art. 42 ust. 3 Konstytucji oraz sposobu ich naruszenia, co w świetle art. 49 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK skutkuje odmową nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
Odnosząc się natomiast do pozostałych wzorców kontroli, Trybunał przypomina, że w swoim dotychczasowym orzecznictwie wielokrotnie podkreślał, iż art. 2 oraz art. 32 Konstytucji nie mogą stanowić samodzielnych wzorców kontroli w postępowaniu skargowym. Przepisy te gwarantują określony standard kreowania przez ustawodawcę wolności i praw oraz ogólny standard korzystania z nich przez podmioty, jednak żaden z nich nie statuuje konkretnej wolności czy prawa. W konsekwencji, mogą one stanowić wzorzec kontroli tylko w razie wskazania przez skarżącego, jaka jego wolność lub prawo, wynikające z innych przepisów, są uregulowane wbrew zasadom demokratycznego państwa prawnego, sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji), ewentualnie – z naruszeniem zasady równości wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji) (zob. wyrok TK z dnia 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2).
Podsumowując, brak wolności lub prawa o charakterze podmiotowym wyklucza ocenę zakwestionowanej normy w świetle ogólnych zasad państwa prawnego i równości wobec prawa. Na marginesie Trybunał nadmienia, że naruszenia zasady równości skarżący upatruje w uprzywilejowaniu tych podmiotów, przeciwko którym również toczyło się postępowanie karne, ale które to podmioty dopiero starają się o wydanie pozwolenia. Owo naruszenie skarżący uzasadnia zarzutem niemożności wznowienia postępowania i uzyskania restitutio in integrum. Skarżący nie dysponuje jednak ostateczną decyzją lub prawomocnym orzeczeniem, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, stwierdzającym niemożność uruchomienia postępowania.
Odwołanie się do zasady proporcjonalności wyrażonej w art. 31 ust. 3 Konstytucji służy natomiast wykazaniu, że ograniczenie prawa lub wolności konstytucyjnej było zbyt restrykcyjne. Aby powoływać się na nadmierne naruszenie praw lub wolności, trzeba najpierw je wskazać. W sytuacji zatem, gdy – tak jak w niniejszej sprawie – skarżący nie wskazał sposobu naruszenia tego prawa, bezprzedmiotowa pozostaje również ocena nadmiernej ingerencji ustawodawcy.
Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał orzekł jak na wstępie.