Ts 91/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
POSTANOWIENIE
z dnia 6 lipca 2011 r.
Sygn. akt Ts 91/11
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Wojciech Hermeliński,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Andrzeja P. w sprawie zgodności:
art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) z art. 32 oraz art. 33 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 29 marca 2011 r. pełnomocnik skarżącego wniósł o kontrolę zgodności art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.; dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS) z art. 32 i art. 33 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Powyższa skarga została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. Decyzją z 21 października 2009 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w Chorzowie (znak: EN_MS/6/006008269) odmówił skarżącemu prawa do emerytury. Odwołanie złożone od powyższej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach – X Wydział Ubezpieczeń Społecznych z 8 lutego 2010 r. (sygn. akt X U 2887/09). W uzasadnieniu wyroku sąd orzekający stwierdził, że brak jest podstaw do przyznania skarżącemu emerytury ze względu na nieukończenie wieku emerytalnego, tj. 65 lat. Sąd Apelacyjny w Katowicach – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 1 grudnia 2010 r. (sygn. akt III AUa 1153/10) oddalił apelację wniesioną od powyższego orzeczenia.
Z wydaniem wskazanych powyżej rozstrzygnięć skarżący wiąże naruszenie zasady równości (art. 32 Konstytucji) oraz zasady równego traktowania bez względu na płeć (art. 33 Konstytucji). U podstaw naruszenia tych zasad znajduje się zaskarżona regulacja, która ustala dla mężczyzn wyższy o 5 lat – w porównaniu do kobiet – wiek emerytalny. Jest to – zdaniem skarżącego – przejaw dyskryminacji ze względu na płeć, nieuzasadniony żadnymi względami natury biologicznej, czy społecznej. Zdaniem skarżącego z art. 33 Konstytucji wynika prawo do równego zabezpieczenia społecznego (do emerytury w tym samym wieku) i zakaz dyskryminacji w życiu społecznym z jakichkolwiek przyczyn. Jeżeli dana grupa kobiet ze względów społecznych powinna mieć prawo wcześniejszego przejścia na emeryturę, to można to prawo przyznać, ale tylko tej grupie kobiet, nie zaś wszystkim kobietom. Treść zaskarżonego przepisu, który różnicuje wiek dla kobiet i mężczyzn przy przechodzeniu na emeryturę, jest zatem – zdaniem skarżącego – przejawem dyskryminacji, a także zaprzeczeniem prawa do równego traktowania.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zaskarżony przepis był już przedmiotem rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego w postępowaniu zakończonym wyrokiem z 15 lipca 2010 r. (K 63/07, OTK ZU nr 6/A/2010, poz. 1), w którym stwierdzono zgodność przepisu – w zakresie, w jakim przewiduje, że urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn – z art. 32 i art. 33 Konstytucji.
W uzasadnieniu powyższego rozstrzygnięcia Trybunał Konstytucyjny wskazał na fakt, że istniejąca sytuacja nadal stanowi przejaw tzw. uprzywilejowania wyrównawczego kobiet, które miało na celu zmniejszenie faktycznych nierówności, stanowiących konsekwencje naturalnego i utrwalonego społecznie podziału funkcji macierzyńskich i wychowawczych w rodzinie oraz równoczesnego obciążenia kobiet zarówno pracą zawodową, jak i obowiązkami rodzinnymi. Trybunał Konstytucyjny wziął także pod uwagę zmieniające się uwarunkowania społeczne, na które wskazywał skarżący we wniesionej skardze konstytucyjnej jako na zasadniczy argument przemawiający za dyskryminującym dla mężczyzn charakterem kwestionowanej regulacji. W uzasadnieniu wyroku Trybunał stwierdził jednoznacznie: „Mimo zmian w postrzeganiu społeczno-kulturowych ról męskich i kobiecych sytuacja osób obu płci w dalszym ciągu różni się, zazwyczaj na niekorzyść kobiet. Wyniki badań naukowych, a także obserwacja życia codziennego wykazują, że kobiety są podwójnie lub nawet potrójnie obciążone w związku z równoczesnym wykonywaniem prac domowych, opieką nad rodziną i wykonywaniem pracy zawodowej. Sytuacja taka może prowadzić do wcześniejszego osłabienia ich sił i trudności w sprostaniu wymaganiom pracy zarobkowej. (…) Różnice wieku emerytalnego uznaje się zatem za naturalny, utrwalony społecznie rezultat nierównego podziału funkcji macierzyńskich i wychowawczych w rodzinie oraz równoczesnego obciążenia kobiet zarówno pracą zawodową, jak i obowiązkami rodzinnymi. Powyższe ustalenia uzasadniają stwierdzenie, że przemiany powodujące zrównanie ról w społeczeństwie obu płci nie zostały jeszcze zakończone i również obecnie można mówić o występowaniu, choć w mniejszym zakresie niż wcześniej, różnic społecznych wynikających z pełnienia przez kobiety ról w tradycyjnym modelu rodziny”.
Należy także podkreślić, że w końcowej części uzasadnienia Trybunał wprost uznał, że zróżnicowanie podstawowego wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn w powszechnym systemie emerytalnym w dalszym ciągu może być uzasadniane potrzebą niwelowania występujących różnic społecznych pomiędzy kobietami a mężczyznami.
Biorąc pod uwagę treść wysuniętych w skardze zarzutów, stanowisko Trybunału Konstytucyjnego wyrażone w cytowanym wyroku z 15 lipca 2010 r., jak też tożsamość przedmiotów kontroli oraz wzorców kontroli, należy stwierdzić, że występuje w tym przypadku przesłanka uniemożliwiająca merytoryczne rozpoznanie sprawy, jaką stanowi zbędność orzekania.
Na marginesie jedynie należy wskazać, że Trybunał Konstytucyjny – mając na względzie zmniejszanie się wskazanych różnic o charakterze społecznym, jak też mniejsze znaczenie istniejących różnic biologicznych dla zróżnicowania wieku emerytalnego w zależności od płci, skierował w trybie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.), postanowieniem z 15 lipca 2010 r. (S 2/10, OTK ZU nr 6/A/2010, poz. 65), do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej sygnalizację dotyczącą celowości podjęcia działań ustawodawczych zmierzających do stopniowego zrównywania wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn.
Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej na podstawie art. 39 pkt 1 ustawy o TK.
z dnia 6 lipca 2011 r.
Sygn. akt Ts 91/11
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Wojciech Hermeliński,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Andrzeja P. w sprawie zgodności:
art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) z art. 32 oraz art. 33 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 29 marca 2011 r. pełnomocnik skarżącego wniósł o kontrolę zgodności art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.; dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS) z art. 32 i art. 33 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Powyższa skarga została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. Decyzją z 21 października 2009 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w Chorzowie (znak: EN_MS/6/006008269) odmówił skarżącemu prawa do emerytury. Odwołanie złożone od powyższej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach – X Wydział Ubezpieczeń Społecznych z 8 lutego 2010 r. (sygn. akt X U 2887/09). W uzasadnieniu wyroku sąd orzekający stwierdził, że brak jest podstaw do przyznania skarżącemu emerytury ze względu na nieukończenie wieku emerytalnego, tj. 65 lat. Sąd Apelacyjny w Katowicach – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 1 grudnia 2010 r. (sygn. akt III AUa 1153/10) oddalił apelację wniesioną od powyższego orzeczenia.
Z wydaniem wskazanych powyżej rozstrzygnięć skarżący wiąże naruszenie zasady równości (art. 32 Konstytucji) oraz zasady równego traktowania bez względu na płeć (art. 33 Konstytucji). U podstaw naruszenia tych zasad znajduje się zaskarżona regulacja, która ustala dla mężczyzn wyższy o 5 lat – w porównaniu do kobiet – wiek emerytalny. Jest to – zdaniem skarżącego – przejaw dyskryminacji ze względu na płeć, nieuzasadniony żadnymi względami natury biologicznej, czy społecznej. Zdaniem skarżącego z art. 33 Konstytucji wynika prawo do równego zabezpieczenia społecznego (do emerytury w tym samym wieku) i zakaz dyskryminacji w życiu społecznym z jakichkolwiek przyczyn. Jeżeli dana grupa kobiet ze względów społecznych powinna mieć prawo wcześniejszego przejścia na emeryturę, to można to prawo przyznać, ale tylko tej grupie kobiet, nie zaś wszystkim kobietom. Treść zaskarżonego przepisu, który różnicuje wiek dla kobiet i mężczyzn przy przechodzeniu na emeryturę, jest zatem – zdaniem skarżącego – przejawem dyskryminacji, a także zaprzeczeniem prawa do równego traktowania.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zaskarżony przepis był już przedmiotem rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego w postępowaniu zakończonym wyrokiem z 15 lipca 2010 r. (K 63/07, OTK ZU nr 6/A/2010, poz. 1), w którym stwierdzono zgodność przepisu – w zakresie, w jakim przewiduje, że urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn – z art. 32 i art. 33 Konstytucji.
W uzasadnieniu powyższego rozstrzygnięcia Trybunał Konstytucyjny wskazał na fakt, że istniejąca sytuacja nadal stanowi przejaw tzw. uprzywilejowania wyrównawczego kobiet, które miało na celu zmniejszenie faktycznych nierówności, stanowiących konsekwencje naturalnego i utrwalonego społecznie podziału funkcji macierzyńskich i wychowawczych w rodzinie oraz równoczesnego obciążenia kobiet zarówno pracą zawodową, jak i obowiązkami rodzinnymi. Trybunał Konstytucyjny wziął także pod uwagę zmieniające się uwarunkowania społeczne, na które wskazywał skarżący we wniesionej skardze konstytucyjnej jako na zasadniczy argument przemawiający za dyskryminującym dla mężczyzn charakterem kwestionowanej regulacji. W uzasadnieniu wyroku Trybunał stwierdził jednoznacznie: „Mimo zmian w postrzeganiu społeczno-kulturowych ról męskich i kobiecych sytuacja osób obu płci w dalszym ciągu różni się, zazwyczaj na niekorzyść kobiet. Wyniki badań naukowych, a także obserwacja życia codziennego wykazują, że kobiety są podwójnie lub nawet potrójnie obciążone w związku z równoczesnym wykonywaniem prac domowych, opieką nad rodziną i wykonywaniem pracy zawodowej. Sytuacja taka może prowadzić do wcześniejszego osłabienia ich sił i trudności w sprostaniu wymaganiom pracy zarobkowej. (…) Różnice wieku emerytalnego uznaje się zatem za naturalny, utrwalony społecznie rezultat nierównego podziału funkcji macierzyńskich i wychowawczych w rodzinie oraz równoczesnego obciążenia kobiet zarówno pracą zawodową, jak i obowiązkami rodzinnymi. Powyższe ustalenia uzasadniają stwierdzenie, że przemiany powodujące zrównanie ról w społeczeństwie obu płci nie zostały jeszcze zakończone i również obecnie można mówić o występowaniu, choć w mniejszym zakresie niż wcześniej, różnic społecznych wynikających z pełnienia przez kobiety ról w tradycyjnym modelu rodziny”.
Należy także podkreślić, że w końcowej części uzasadnienia Trybunał wprost uznał, że zróżnicowanie podstawowego wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn w powszechnym systemie emerytalnym w dalszym ciągu może być uzasadniane potrzebą niwelowania występujących różnic społecznych pomiędzy kobietami a mężczyznami.
Biorąc pod uwagę treść wysuniętych w skardze zarzutów, stanowisko Trybunału Konstytucyjnego wyrażone w cytowanym wyroku z 15 lipca 2010 r., jak też tożsamość przedmiotów kontroli oraz wzorców kontroli, należy stwierdzić, że występuje w tym przypadku przesłanka uniemożliwiająca merytoryczne rozpoznanie sprawy, jaką stanowi zbędność orzekania.
Na marginesie jedynie należy wskazać, że Trybunał Konstytucyjny – mając na względzie zmniejszanie się wskazanych różnic o charakterze społecznym, jak też mniejsze znaczenie istniejących różnic biologicznych dla zróżnicowania wieku emerytalnego w zależności od płci, skierował w trybie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.), postanowieniem z 15 lipca 2010 r. (S 2/10, OTK ZU nr 6/A/2010, poz. 65), do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej sygnalizację dotyczącą celowości podjęcia działań ustawodawczych zmierzających do stopniowego zrównywania wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn.
Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej na podstawie art. 39 pkt 1 ustawy o TK.