Pełny tekst orzeczenia

166/2/B/2012

POSTANOWIENIE
z dnia 31 stycznia 2011 r.
Sygn. akt Ts 94/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Kotlinowski,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Jacka K. o zbadanie zgodności:
art. 5 pkt 3 ustawy z dnia 10 lipca 1952 r. o prawie autorskim (Dz. U. Nr 34, poz. 234, ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 64 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 10 kwietnia 2009 r. skarżący domaga się zbadania zgodności art. 5 pkt 3 ustawy z dnia 10 lipca 1952 r. o prawie autorskim (Dz. U. Nr 34, poz. 234, ze zm.; dalej: prawo autorskie z 1952 r.) z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 64 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji. W myśl zakwestionowanego przepisu, nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego informacje prasowe i reporterskie zdjęcia fotograficzne. Prawo autorskie z 1952 r. zostało uchylone na mocy art. 128 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631, ze zm.; dalej: prawo autorskie z 1994 r.).
Skarżący zarzuca, że zaskarżony przepis jest niezgodny z zasadami bezpieczeństwa prawnego, zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz poprawnej legislacji. Wynika to – w jego ocenie – z tego, że fotograficzne utwory reporterskie ustalone przed 24 kwietnia 1994 r. będą doświadczać dyskryminacji, podczas gdy utwory o takich samych cechach, ale ustalone pod rządami prawa autorskiego z 1994 r. doznawać będą pełnej ochrony. Naruszenie art. 32 ust. 1 Konstytucji skarżący upatruje w zróżnicowaniu statusu fotografii reporterskiej w zależności od daty jego ustalenia, czego – jak podnosi – nie można obiektywnie i racjonalnie wyjaśnić. Niezgodność zaskarżonego art. 5 pkt 3 prawa autorskiego z 1952 r. z art. 64 ust. 1 Konstytucji skarżący uzasadnia brakiem zapewnienia twórcom fotografii reporterskiej słusznie im należnych standardów ochrony ich interesów.
Powyższe zarzuty skarżąca sformułowała w związku z następującym stanem faktycznym. Wyrokiem z 22 kwietnia 2008 r. (sygn. akt II C 19/08) Sąd Rejonowy Poznań-Stare Miasto w Poznaniu oddalił powództwo przeciwegzekucyjne, w którym skarżący domagał się pozbawienia wykonalności tytułów wykonawczych z uwagi na dokonanie przez niego potrącenia egzekwowanych roszczeń z jego roszczeniem o zadośćuczynienie za naruszenie osobistych praw autorskich. Apelację skarżącego Sąd Okręgowy w Poznaniu oddalił wyrokiem z 4 listopada 2008 r. (sygn. akt II Ca 1359/08). Sąd uznał, że skarżący nie mógł przedstawić do potrącenia wierzytelności o zapłatę zadośćuczynienia z tytułu naruszenia autorskich praw majątkowych, ponieważ zgodnie z wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z 21 maja 2008 r. (sygn. akt I C 1103/07) zostało oddalone powództwo skarżącego o ochronę tych praw, a sąd rozpatrujący powództwo przeciwegzekucyjne jest – zgodnie z art. 365 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) – związany tym rozstrzygnięciem. Dlatego też, w ocenie Sądu Okręgowego, nie było dopuszczalne badanie, czy fotografie wykonane przez skarżącego miały charakter reporterski czy artystyczny. Ocena tej okoliczności – jak wskazał w uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy – nie mogłaby mieć wypływu na treść jego rozstrzygnięcia.
Zarządzeniem sędziego Trybunału z 10 maja 2010 r. skarżący został wezwany o uzupełnienie braków formalnych skargi konstytucyjnej m.in. przez określenie sposobu naruszenia prawa własności lub innych praw majątkowych w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji i art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) przez wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z 4 listopada 2008 r. (sygn. akt II Ca 1359/08). W wykonaniu tego zarządzenia skarżący wyjaśnił, że art. 5 pkt 3 prawa autorskiego z 1952 r. stanowił podstawę wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu ze względu na powołanie się przez ten sąd na wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z 21 maja 2008 r. (sygn. akt I C 1103/07). Podniósł również, że prawo do zadośćuczynienia jest majątkowym aspektem ochrony osobistych praw autorskich i jako takie podlega ochronie na podstawie art. 79 ust. 1 i art. 64 ust. 1 Konstytucji, a prawa autorskie twórcy są ukształtowane według modelu własnościowego i skuteczne erga omnes.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna – w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji – może zostać wniesiona wówczas, gdy wskutek ostatecznego orzeczenia, wydanego na podstawie przepisu, który skarżący czyni przedmiotem skargi konstytucyjnej, doszło do naruszenia jego praw i wolności określonych w Konstytucji. Obowiązek wskazania orzeczenia prowadzącego do naruszenia tych praw lub wolności oraz jego podstawy prawnej nakłada na skarżącego art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału, norma może zostać uznana za podstawę rozstrzygnięcia wówczas, gdy jej zastosowanie wywołało skutek, oceniany przez skarżącego jako naruszenie jego praw podmiotowych. Uznanie określonej regulacji za podstawę orzeczenia opiera się zatem na założeniu, że gdyby system prawny jej nie zawierał, to treść ostatecznego orzeczenia musiałaby być odmienna od tej, która zapadła przy jej uwzględnieniu. W sytuacji, gdy opisana przesłanka w sprawie skarżącego nie jest spełniona, zachodzi niedopuszczalność rozpoznania zarzutów zawartych w skardze konstytucyjnej, skutkująca koniecznością wydania postanowienia o odmowie nadania jej dalszego biegu. Skarga konstytucyjna – będąca szczególnym środkiem ochrony naruszonych praw lub wolności – nie może przekształcić się w actio popularis, wniosek zmierzający do zbadania konstytucyjności norm, które nie znalazły zastosowania w konkretnym przypadku (por. postanowienia TK z 9 października 2002 r., SK 13/02, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 73 i 13 listopada 2007 r., SK 40/06, OTK ZU nr 10/A/2007, poz. 137 oraz wyrok TK z 12 stycznia 2010 r., SK 2/09, OTK ZU nr 1/A/2010, poz. 1).
Trybunał stwierdza, że zaskarżony art. 5 pkt 3 prawa autorskiego z 1952 r. nie stanowił podstawy orzeczenia wskazanego przez skarżącego jako ostateczne w jego sprawie w przedstawionym powyżej rozumieniu. Sąd Okręgowy w Poznaniu w uzasadnieniu swojego wyroku wyjaśnił bowiem jednoznacznie, że treść tego przepisu nie mogła mieć wpływu na rozstrzygnięcie w sprawie z powództwa przeciwegzekucyjnego (która stanowi kanwę niniejszej skargi) ze względu na rozstrzygnięcie tego zagadnienia w innym prawomocnym wyroku. Powtórne badanie, na podstawie zakwestionowanego art. 5 pkt 3 prawa autorskiego z 1952 r., czy skarżącemu przysługują prawa autorskie do spornych fotografii – w świetle leżącego u podstaw tego orzeczenia art. 365 § 1 k.p.c. – nie jest bowiem dopuszczalne. Nawet zatem usunięcie, wskutek wyroku Trybunału, zaskarżonego art. 5 pkt 3 prawa autorskiego z 1952 r. nie mogłoby prowadzić do wydania przez sąd rozpatrujący powództwo przeciwegzekucyjne innego rozstrzygnięcia; sąd ten nadal pozostawałby wówczas – na podstawie art. 365 § 1 k.p.c. – związany orzeczeniem wydanym w postępowaniu dotyczącym ochrony niemajątkowych praw autorskich. Tezę tę potwierdza pośrednio sam skarżący, wskazując w piśmie nadesłanym do Trybunału w wykonaniu zarządzenia sędziego Trybunału wzywającego o uzupełnienie braków formalnych skargi konstytucyjnej, że naruszenie swoich praw majątkowych upatruje w odwołaniu się przez Sąd Okręgowy w Poznaniu do innego wyroku tego Sądu, w którym zagadnienie praw autorskich do fotografii reporterskiej zostało już prawomocnie rozstrzygnięte.

Z powyższych względów, działając na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 oraz art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK, należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.