Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE
z dnia 18 stycznia 2011 r.
Sygn. akt Ts 115/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Wojciech Hermeliński – przewodniczący


Marek Zubik – sprawozdawca


Marek Kotlinowski,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 lipca 2010 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Janusza B.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 11 maja 2009 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 152 § 1 i art. 535 § 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1, art. 54, art. 61 ust. 1 oraz art. 79 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Skarżący zarzucił, że art. 152 § 1 i art. 535 § 3 k.p.k. w zakresie, w jakim uniemożliwiają utrwalenie treści ustnego uzasadnienia ogłoszonego na rozprawie postanowienia o oddaleniu kasacji jako oczywiście bezzasadnej, są niezgodne z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1, art. 54, art. 61 ust. 1 oraz art. 79 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem skarżącego, choć obowiązujące przepisy nie wprowadzają zakazu sporządzenia uzasadnienia postanowienia wydanego na rozprawie o oddaleniu kasacji jako oczywiście bezzasadnej, to jednak w razie negatywnej w tym zakresie decyzji sądu uniemożliwiają stronie doprowadzenie do utrwalenia w formie pisemnej ustnego uzasadnienia postanowienia. Tymczasem, bez pisemnej wersji uzasadnienia skarżący nie może skutecznie dochodzić roszczeń od adwokata, który sporządził kasację uznaną za oczywiście bezzasadną, ani skutecznie wnieść skargi konstytucyjnej na przepisy będące podstawą odrzucenia kasacji. Skarżący wskazał ponadto, że przyjęty przez Sąd Najwyższy tryb postępowania, tj. skierowanie kasacji na rozprawę zamiast na posiedzenie i jej odrzucenie, jako oczywiście bezzasadnej, miał na celu uniknięcie konieczności sporządzenia uzasadnienia, był więc działaniem na szkodę strony, podjętym przez sąd w złej wierze.
Postanowieniem z 27 lipca 2010 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał stwierdził, że zasadnicze zarzuty skarżącego związane są z naruszeniem interesu prawnego strony, sprowadzającą się do dochodzenia roszczeń od adwokata za sporządzenie kasacji oczywiście bezzasadnej oraz uzyskania potwierdzenia, że podstawą rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego był przepis art. 523 § 2 k.p.k., celem wniesienia skargi konstytucyjnej. Oceniając tak formułowane zarzuty, Trybunał Konstytucyjny stwierdził ich oczywistą bezzasadność. Przypomniał, że prawo do sądu, wynikające z art. 45 ust. 1 Konstytucji, wyraża się w realizacji uprawnień związanych z tym postępowaniem. Nie sposób przyjąć, że konstytucyjne prawo do sądu oznacza ochronę każdego interesu prawnego strony postępowania, która może pojawić się w przyszłości i poza przedmiotem rozstrzygnięcia, którego dotyczy. Oceniając zarzuty w zakresie swobody wnoszenia skargi konstytucyjnej, Trybunał stwierdził, że skarżący nie został pozbawiony swobody wniesienia skargi, wskazania jej podstaw, zakresu ani przedmiotu. To do Trybunału Konstytucyjnego należy ocena realizacji wymogów formalnych skargi konstytucyjnej, zaś antycypacja skarżącego w tym zakresie nie ma żadnego uzasadnienia ani podstawy prawnej. Za oczywiście bezzasadne uznał Trybunał zarzuty zmierzające do stwierdzenia, że skarżący został pozbawiony prawa do dochodzenia odpowiedzialności odszkodowawczej od adwokata. Takie twierdzenie byłoby uzasadnione jedynie wówczas, gdyby orzeczenie Sądu Najwyższego odnosiło się do kwestii tego odszkodowania, w szczególności przesądzając o braku podstaw dochodzenia roszczenia w tym zakresie. Niezależnie od powyższego Trybunał Konstytucyjny odwołał się do stanowiska zajętego w wyroku z 16 stycznia 2006 r. (SK 30/05, OTK ZU nr 1/A/2006, poz. 2), m.in. w zakresie oceny braku powinności sporządzenia uzasadnienia orzeczenia wydanego na rozprawie. Wskazał, że w sytuacji skarżącego informacyjny aspekt rozpoznania sprawy został znacząco wyeksponowany, m.in. poprzez możliwość odpowiedzi na stanowisko prokuratora, rozpoznanie sprawy na rozprawie, udział skarżącego reprezentowanego przez adwokata w rozprawie, zapoznanie się z ustnym uzasadnieniem postanowienia. W zakresie zatem, w jakim żądanie dostępu do informacji i motywów rozstrzygnięcia sądu związane jest z postępowaniem w sprawie, stronie zapewniono realizację jej prawa do sądu i znajomości motywów rozstrzygnięcia. Trybunał uznał za bezzasadne w stopniu oczywistym stanowisko strony, że motywem działania Sądu Najwyższego, kierującego kasację na rozprawę, była chęć działania na jej szkodę. Trybunał podkreślił nadto, że w zakresie postępowania sądowego art. 45 ust. 1 Konstytucji stanowi szczególną, dalej idącą regulację niż zawarte w art. 54 Konstytucji prawo do pozyskiwania i rozpowszechniania informacji oraz w art. 61 ust. 1 Konstytucji – prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej. Zatem przepis ten i wynikające z niego gwarancje procesowe znajdują zastosowanie w sprawie skarżącego, co w sytuacji uznania oczywistej bezzasadności zarzutów skarżącego w tym zakresie prowadzi do uznania oczywistej bezzasadności zarzutów w odniesieniu do art. 54 i art. 61 ust. 1 Konstytucji. Odnosząc się do art. 2 Konstytucji Trybunał przypomniał, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego nie może on stanowić samodzielnego wzorca kontroli w postępowaniu skargowym.
Zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu wniósł pełnomocnik skarżącego. Zarzucił w nim niezasadne przyjęcie oczywistej bezzasadności zarzutów skargi, w szczególności pominięcie ustalenia, czy zawarty w art. 535 § 3 k.p.k. brak wymogu sporządzenia uzasadnienia orzeczenia, w razie uznania kasacji za oczywiście bezzasadną, jest dopuszczalnym wyjątkiem od reguły umożliwiającej stronie żądanie sprostowania protokołu rozprawy o motywy ustnego uzasadnienia. Skarżący wskazał nadto, jakich ustaleń winien był dokonać Trybunał Konstytucyjny w zaskarżonym postanowieniu, w szczególności w zakresie analizy różnic między ustnym a pisemnym uzasadnieniem orzeczenia. Zdaniem skarżącego, Trybunał zanegował istnienie interesu prawnego skarżącego w żądaniu sprostowania protokołu rozprawy w zakresie jego uzupełnienia o ustne uzasadnienie orzeczenia. Trybunał nie może tymczasem z góry zakładać, że strona obecna na rozprawie nigdy nie będzie miała interesu prawnego w posiadaniu pisemnego uzasadnienia. Skarżący wskazał, że Trybunał, skupiając się wyłącznie na treści zaskarżonego art. 535 § 3 k.p.k. i stanie faktycznym nie ocenił, czy można żądać utrwalenia w protokole wszystkich innych ustnych uzasadnień wydanych orzeczeń, czy też utrwalenie takie byłoby poważnym uchybieniem procesowym.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty podniesione w zażaleniu nie podważają ustaleń dokonanych w przedmiotowym postanowieniu i w ocenie Trybunału nie zasługują na uwzględnienie.
Podstawą odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej było stwierdzenie oczywistej bezzasadności zarzutów, w zakresie, w jakim skarżący wykazywał, że elementem prawa do sądu zawartym w art. 45 ust. 1 Konstytucji jest uzyskanie pisemnego uzasadnienia postanowienia o odrzuceniu przez Sąd Najwyższy kasacji jako oczywiście bezzasadnej, celem dochodzenia odszkodowania od adwokata sporządzającego kasację oraz wniesienia skargi konstytucyjnej. Ustalenia te uznać należy za prawidłowe i zgodne z wcześniejszym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, w szczególności zaś ze stanowiskiem zajętym w wyroku z 16 stycznia 2006 r. (SK 30/05, OTK ZU nr 1/A/2006, poz. 2). Wbrew twierdzeniom skarżącego Trybunał Konstytucyjny nie zanegował w ten sposób możliwości istnienia interesu prawnego strony w uzyskaniu uzasadnienia postanowienia o uznaniu kasacji za oczywiście bezzasadną, odniósł się jedynie do zarzutów wskazanych w tym zakresie przez samego skarżącego. Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna jest szczególnym i indywidualnym, a nie abstrakcyjnym środkiem ochrony naruszonych praw i wolności. Zatem Trybunał Konstytucyjny odnosić się może jedynie do zarzutów formułowanych na podstawie zaskarżonych przepisów i stanu faktycznego sprawy. Poza zakresem rozpoznania znajdują się w tym trybie ogólne oceny funkcjonowania określonych instytucji, takich jak potencjalny zakres interesu prawnego strony w postępowaniu kasacyjnym. Zasadnie zatem Trybunał Konstytucyjny ograniczył się w swoim rozstrzygnięciu jedynie do formułowanych przez skarżącego zarzutów, mających swoje uzasadnienie w stanie prawnym i faktycznym sprawy. Z podobnych przyczyn nie było rolą Trybunału Konstytucyjnego dokonywanie analizy różnic między ustnym a pisemnym uzasadnieniem orzeczenia o uznaniu kasacji za oczywiście bezzasadną.
Trybunał Konstytucyjny trafnie przypomniał w uzasadnieniu postanowienia o odmowie nadania biegu skardze konstytucyjnej, że ocena art. 535 § 3 k.p.k. w zakresie braku wymogu sporządzenia uzasadnienia orzeczenia, w razie uznania kasacji za oczywiście bezzasadną, była przedmiotem oceny Trybunału w powoływanym już wyroku SK 30/05. Okoliczność ta stanowi samodzielną podstawę odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej. Należy przy tym podkreślić, że podnoszone przez skarżącego zarzuty dotyczące przepisu art. 152 k.p.k., w zakresie, w jakim skarżący domaga się uznania, że stanowi on podstawę umieszczenia w protokole rozprawy zapisu ustnego uzasadnienia orzeczenia, stanowią próbę obejścia regulacji zawartej w art. 535 § 3 k.p.k. Tymczasem celem wskazanego przepisu art. 152 k.p.k. jest jedynie umożliwienie sprostowania rozprawy albo posiedzenia w razie nieścisłości i opuszczeń, wynikających z przebiegu czynności. Skarżący, wbrew wykładni językowej, systemowej oraz stanowisku orzecznictwa, żąda nadania temu przepisowi przez Trybunał Konstytucyjny treści, która odpowiadałaby skarżącemu. Pozostaje to jednak poza zakresem zarówno instytucji skargi konstytucyjnej, jak i kompetencji posiadanych przez Trybunał Konstytucyjny.
Skarżący nie zakwestionował stanowiska Trybunału Konstytucyjnego w pozostałym zakresie, w szczególności w odniesieniu do wzorców kontroli wynikających z art. 2, art. 54 oraz art. 61 ust. 1 Konstytucji. Ustalenia poczynione przez Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu o odmowie nadania biegu skardze konstytucyjnej pozostają zatem w mocy.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.