Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

z dnia 26 stycznia 2011 r.

Sygn. akt Ts 206/09



Trybunał Konstytucyjny w składzie:





Maria Gintowt-Jankowicz – przewodniczący


Mirosław Granat – sprawozdawca


Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 lipca 2010 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Zbigniewa P.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 24 sierpnia 2009 r. Zbigniew P. (dalej: skarżący) zarzucił, że art. 109 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2000 r. Nr 46, poz. 543, ze zm.; dalej: u.g.n.), w brzmieniu obowiązującym w dniu 18 maja 2004 r., w zakresie, w jakim przepis ten określa przysługujące gminie prawo pierwokupu w przypadku sprzedaży niezabudowanej nieruchomości nabytej uprzednio przez sprzedawcę od Skarbu Państwa albo jednostek samorządu terytorialnego, jest niezgodny z art. 31 ust. 3, art. 32 oraz art. 64 ust. 1-3 w związku z art. 21 ust. 1 oraz art. 2 Konstytucji.

W ocenie skarżącego ustawodawca, przyznając zaskarżonym przepisem prawo pierwokupu prawa użytkowania wieczystego niezabudowanej nieruchomości gruntowej gminie, naruszył istotę prawa własności. Skarżący wyraża pogląd, że konstytucyjna ochrona użytkowania wieczystego jest tożsama z tą, jaką ustrojodawca zapewnił właścicielowi. Naruszenie istoty prawa skarżący wiąże z brakiem racjonalnego – oprócz możliwości zbycia z zyskiem – interesu społecznego wprowadzenia tego rozwiązania. Zdaniem skarżącego przepis będący przedmiotem niniejszej skargi narusza równość stron stosunku cywilnoprawnego, a prawo pierwokupu przyznane wyłącznie gminie dyskryminuje osobę fizyczną. Zaskarżony przepis godzi w prawo skarżącego do swobodnego doboru kontrahenta oraz ustalenia ceny sprzedaży. Treść przepisu zachęca do stosowania różnych „figur prawnych” w celu obejścia możliwości skorzystania przez gminę z prawa pierwokupu.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. W dniu 16 marca 2004 r. skarżący zawarł z członkiem dalszej rodziny umowę sprzedaży prawa użytkowania wieczystego niezabudowanej nieruchomości przeznaczonej pod budowę domu, pod warunkiem, że Wójt Gminy Janowiec Kościelny nie wykona przysługującego mu prawa pierwokupu. Wójt Gminy złożył 18 maja 2004 r. oświadczenie w formie aktu notarialnego o wykonaniu przysługującego gminie prawa pierwokupu.

Wyrokiem z 3 lutego 2009 r. (sygn. akt I C 70/08) Sąd Rejonowy w Nidzicy – I Wydział Cywilny oddalił powództwo skarżącego o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Wniesiona w sprawie apelacja została oddalona wyrokiem z 14 maja 2009 r. (sygn. akt IX Ca 250/09) przez Sąd Okręgowy w Olsztynie – IX Wydział Cywilny – Odwoławczy. Powyższy wyrok został doręczony skarżącemu 25 maja 2009 r.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 21 października 2009 r. (doręczonym 26 października 2009 r.) pełnomocnik skarżącego został wezwany do usunięcia braków formalnych skargi przez: dokładne określenie przedmiotu skargi konstytucyjnej; wskazanie – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – ostatecznego orzeczenia, z którym skarżący wiąże naruszenie wolności lub praw oraz daty jego doręczenia wraz z uzasadnieniem skarżącemu; wskazanie konstytucyjnych praw podmiotowych (oraz sposobu ich naruszenia), z którymi skarżący wiąże naruszenie art. 2 oraz 32 Konstytucji; wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa podmiotowe wywodzone przez skarżącego z art. 21 ust. 1 Konstytucji zostały – w jego ocenie – naruszone oraz wskazanie sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw. Pismem z 2 listopada 2009 r. pełnomocnik odniósł się do powyższych braków.

Postanowieniem z 21 lipca 2010 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. W uzasadnieniu stwierdził, że przedmiotem skargi konstytucyjnej skarżący uczynił przepis, na podstawie którego nie zostało wydane ostateczne orzeczenie, określone w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Wskazywane przez skarżącego wyroki: Sądu Rejonowego w Nidzicy – I Wydział Cywilny z 3 lutego 2009 r. (sygn. akt I C 70/08) oraz Sądu Okręgowego w Olsztynie – IX Wydział Cywilny – Odwoławczy z 14 maja 2009 r. (sygn. akt IX Ca 250/09), rozstrzygające w przedmiocie powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, nie mogły być – zdaniem Trybunału – uznane za orzeczenia wydane na podstawie zakwestionowanego w skardze art. 109 ust. 1 pkt 2 u.g.n. Tylko taka zaś zależność między zaskarżonym unormowaniem a wydanymi w sprawie rozstrzygnięciami warunkowała dopuszczalność uczynienia tego przepisu przedmiotem wniesionej skargi konstytucyjnej. Dlatego też – zdaniem Trybunału – wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie – IX Wydział Cywilny – Odwoławczy z 14 maja 2009 r. (sygn. akt IX Ca 250/09) wskazany w piśmie z 2 listopada 2009 r. jako ostateczne orzeczenie w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji nie został wydany na podstawie zakwestionowanego w skardze przepisu.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł pełnomocnik skarżącego. W piśmie procesowym z 4 sierpnia 2010 r. podniósł, że Trybunał bezpodstawnie odmówił wskazywanym w skardze konstytucyjnej orzeczeniom, w szczególności wyrokowi Sądu Okręgowego w Olsztynie kwalifikacji przewidzianej w art. 79 ust. 1 Konstytucji. W zażaleniu podkreślono, że argumentacja Trybunału może prowadzić do sytuacji, w której pewna kategoria przepisów o charakterze materialnoprawnym zostanie wyłączona z zakresu przedmiotu skargi konstytucyjnej.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zażalenie skarżącego nie dostarczyło argumentów, które podważyłyby prawidłowość i zasadność postanowienia o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Przesłanką odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej było stwierdzenie, że skarżący nie wskazał ostatecznego orzeczenia, które zostało wydane na podstawie zakwestionowanego art. 109 ust. 1 pkt 2 u.g.n. W szczególności Trybunał odmówił takiego waloru wyrokowi Sądu Okręgowego w Olsztynie, wskazanego przez skarżącego jako ostateczne orzeczenie w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji.

Zarzuty zażalenia skarżącego zmierzają do wykazania, że taka ocena Trybunału była błędna, zaś jej konsekwencją staje się niedopuszczalne ograniczenie – w odniesieniu do całej kategorii spraw – przedmiotu skargi konstytucyjnej wyłącznie do przepisów o charakterze procesowym. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, powyższy zarzut nie jest uprawniony, zaś u jego podstaw znalazło się bezpodstawne uogólnienie następstw wady, jaką wykazała analizowana skarga konstytucyjna.

Wyrażona przez Trybunał Konstytucyjny negatywna kwalifikacja art. 109 ust. 1 pkt 2 u.g.n., jako podstawy prawnej wyroków Sądu Rejonowego w Nidzicy, a przede wszystkim Sądu Okręgowego w Olsztynie, bynajmniej nie uzasadniała jednak tezy o generalnym wyłączeniu tego przepisu (jak i innych unormowań materialnoprawnych) z zakresu przedmiotu skargi konstytucyjnej. Ocena Trybunału odnosiła się bowiem jedynie do konkretnego postępowania sądowego oraz wydanych w jego toku orzeczeń, w związku z którymi skarżący sformułował swoją skargę konstytucyjną.

Należy jeszcze raz podkreślić, że skarga konstytucyjna wniesiona została w związku z postępowaniem sądowym, które poprzedzały czynności prawne związane ze złożeniem przez wójta gminy oświadczenia woli dotyczącego wykonania przez gminę prawa pierwokupu, a następnie dokonania na wniosek gminy wykreślenia prawa użytkowania wieczystego nieruchomości. Wszczęte wskutek wniosku skarżącego postępowanie w sprawie uzgodnienia treści księgi wieczystej nieruchomości z rzeczywistym stanem prawnym prowadzone więc było w okolicznościach faktycznych zdeterminowanych już uprzednim zastosowaniem kwestionowanego w skardze przepisu. W tym też kontekście Trybunał Konstytucyjny słusznie podkreślił w zaskarżonym postanowieniu, że sądy orzekające na podstawie art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361, ze zm.) uwzględniły jedynie konsekwencje prawne wcześniejszego zastosowania art. 109 ust. 1 pkt 2 u.g.n. wobec skarżącego przez inne organy władzy publicznej, w toku odrębnego postępowania.

Na marginesie Trybunał wskazuje, że możliwość ewentualnego wniesienia skargi konstytucyjnej zaistniałaby jedynie w sytuacji, gdy w odrębnym postępowaniu sądowym zapadłoby w stosunku do skarżącego orzeczenie oparte na art. 109 ust. 1 pkt 2 u.g.n.



Biorąc wszystkie powyższe okoliczności pod uwagę, należy stwierdzić, że Trybunał Konstytucyjny zasadnie odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.