Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

z dnia 16 lutego 2011 r.
Sygn. akt Ts 238/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Rzepliński – przewodniczący
Wojciech Hermeliński – sprawozdawca
Stanisław Biernat,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 stycznia 2010 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Tadeusza K.,

p o s t a n a w i a:

pozostawić zażalenie bez rozpoznania.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 26 lipca 2008 r. skarżący zakwestionował zgodność art. 45 i art. 75 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140) w zakresie, w jakim przepis ten nakłada na następcę prawnego rolnika wymóg posiadania kwalifikacji do prowadzenia gospodarstwa rolnego, z art. 31 ust. 3 oraz art. 64 ust. 1 i 3 w zw. z art. 21 ust. 1 i art. 22 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto skarżący zarzucił sprzeczność ze wskazanymi powyżej przepisami Konstytucji § 37 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 1977 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 37, poz. 166) i § 3 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 listopada 1964 r. w sprawie przenoszenia własności nieruchomości rolnych, znoszenia własności takich nieruchomości oraz dziedziczenia gospodarstw rolnych (Dz. U. z 1972 r. Nr 31, poz. 215).
Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. Decyzją Naczelnika Dzielnicy Łódź-Górna z 5 kwietnia 1978 r. (nr II RS – 7010 C/2/78) na wniosek matki skarżącego przejęto na własność Państwa nieodpłatnie gospodarstwo rolne. Skarżący pismem skierowanym do Ministra Gospodarki w 2000 r. zainicjował postępowanie, którego celem miało być odzyskanie gospodarstwa rolnego. Pismo to ostatecznie zakwalifikowano jako wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji wydanej w dniu 5 kwietnia 1978 r. Decyzją z 5 sierpnia 2005 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Łodzi (K.O. 2892/05) odmówiło stwierdzenia nieważności decyzji Naczelnika Dzielnicy Łódź-Góra z 5 kwietnia 1978 r. (nr II RS – 7010 C/2/78). Rozstrzygnięcie powyższe zostało utrzymane w mocy decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łodzi z 4 października 2005 r. (nr KO. 4451/05). Skarga wniesiona od powyższej decyzji została oddalona wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi – Wydział II z 26 września 2006 r. (sygn. akt II SA/Łd 1218/05). Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 27 lutego 2008 r. (sygn. akt II OSK 93/07) oddalił skargę kasacyjną wniesioną od wskazanego powyżej rozstrzygnięcia.
Zdaniem skarżącego przepisy stanowiące podstawę wskazanych rozstrzygnięć doprowadziły do naruszenia prawa własności. Z istoty prawa własności wynika bowiem możliwość swobodnego nim rozporządzania. Zaskarżone przepisy zaś – na co wskazuje skarżący – naruszyły istotę prawa własności przez zbyt daleko idące ograniczenie możliwości rozporządzania swoim prawem własności, przy czym wprowadzone ograniczenie nie miało na celu ochrony żadnych wartości. Ograniczenie możliwości rozporządzania rzeczą upatruje zaś skarżący w brzmieniu art. 75 ustawy, który definiuje następcę prawnego rolnika przez wskazanie na konieczność posiadania kwalifikacji rolniczych do prowadzenia gospodarstwa rolnego. W konsekwencji, praktyczna możliwość rozporządzania własnością nieruchomości ograniczała się do przekazania jej na własność Skarbu Państwa. W ten sposób została naruszona istota prawa własności matki skarżącego, która nie mogła przekazać gospodarstwa swoim dzieciom, a także skarżącego, który powinien być właścicielem gospodarstwa jako spadkobierca swojej matki.
Skarżący podnosi ponadto, że także stosowana przez organy praktyka faktycznie wykluczała jakiekolwiek inne rozporządzenie prawem własności niż przekazanie nieruchomości rolnej ówczesnemu Państwu. Ponadto, skarżący wskazuje, że ograniczenie prawa własności dopuszczalne jest wyłącznie w drodze ustawy, a tymczasem w jego sprawie przepisy rozporządzenia wpłynęły na ukształtowanie norm stanowiących podstawę wskazanego w skardze rozstrzygnięcia.
Skarżący podniósł ponadto, że zaskarżone przepisy są niezgodne z art. 22 Konstytucji, ponieważ uniemożliwiły matce skarżącego przekazanie jej synom prowadzonej działalności rolniczej.
Postanowieniem z 18 stycznia 2010 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu wniesionej skardze, wskazując w uzasadnieniu na niemożność dochodzenia w trybie skargi konstytucyjnej ochrony konstytucyjnych praw lub wolności nieprzysługujących skarżącemu. Ponadto stwierdzono oczywistą bezzasadność zarzutu naruszenia prawa własności przysługującego skarżącemu, wskazując w uzasadnieniu, że nie był on właścicielem przedmiotowej nieruchomości, jak też nie przysługiwała mu żadna ekspektatywa prawa własności tej nieruchomości. Ponadto skarżący nie wykazał sposobu naruszenia art. 21 ust. 2 przez kwestionowane przepisy.
We wniesionym na powyższe postanowienie zażaleniu z 28 stycznia 2010 r., które zostało osobiście sporządzone przez skarżącego, nie ustosunkowano się do zarzutu głoszącego, że naruszone prawo własności do nieruchomości, którego ochrony de facto domaga się skarżący we wniesionej skardze, przysługiwało jego matce. Wskazano jedynie, że Trybunał „ustawił dziwną granicę oddzielającą uprawnienia nieżyjącej matki od naszych uprawnień do dziedziczenia”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W myśl art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) zarówno skarga konstytucyjna, jak i zażalenie na postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej powinny być sporządzone przez adwokata lub radcę prawnego. Z treści zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 2 lutego 2010 r. wynika jednoznacznie, że zostało ono samodzielnie sporządzone i wniesione przez skarżącego. Z uwagi na to, że skarżący nie jest podmiotem legitymowanym, w świetle cytowanego przepisu ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, do samodzielnego występowania z zażaleniem na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, należy wniesione przez niego zażalenie pozostawić bez rozpoznania.
Na marginesie należy wskazać, że sporządzenie skargi konstytucyjnej i zażalenia na postanowienie odmawiające nadania jej dalszego biegu wymaga niewątpliwie odpowiedniej wiedzy prawniczej. Z tego względu ustanowiony został wymóg sporządzenia tych pism przez osobę mającą odpowiednie kwalifikacje, czyli przez adwokata lub radcę prawnego. Wprowadzenie tego wymogu służyć ma zwiększeniu skuteczności skargi, będąc tym samym gwarancją bardziej powszechnego i efektywnego korzystania z tego środka ochrony obywatelskich praw i wolności.

Mając powyższe na względzie, należało pozostawić zażalenie bez rozpoznania.