Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE
z dnia 26 lipca 2011 r.
Sygn. akt Ts 251/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Mirosław Granat – przewodniczący
Marek Zubik – sprawozdawca
Stanisław Rymar,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 września 2010 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Stanisława P.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 8 sierpnia 2008 r. skarżący wniósł o kontrolę zgodności art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.; dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS) z art. 32 i art. 33 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Skarga została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. Decyzją z 9 stycznia 2008 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział Wojewódzki w Białymstoku, Inspektorat w Sokółce (znak: 173913-E) odmówił skarżącemu prawa do emerytury. Odwołanie złożone od powyższej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku, V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 26 lutego 2008 r. (sygn. akt VU 192/08). W uzasadnieniu wyroku sąd orzekający stwierdził, że brak jest podstaw do przyznania skarżącemu emerytury, także na podstawie art. 29 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 20 maja 2008 r. (sygn. akt III Aua 409/08) oddalił apelację wniesioną od powyższego orzeczenia.
Z wydaniem wskazanych powyżej rozstrzygnięć skarżący wiąże naruszenie zasady równości (art. 32 Konstytucji) oraz zasady równego traktowania bez względu na płeć (art. 33 Konstytucji). U podstaw naruszenia tych zasad znajduje się – zdaniem skarżącego – zaskarżona regulacja, która ustala dla mężczyzn wyższy – w porównaniu do kobiet – o 5 lat wiek emerytalny. Jest to przejaw dyskryminacji ze względu na płeć, nieuzasadniony – jak twierdzi skarżący – żadnymi względami natury biologicznej czy społecznej. W uzasadnieniu skargi skarżący odwołał się do treści uzasadnienia wyroku TK z 21 października 2007 r. (P 10/07, OTK ZU nr 9/A/2007, poz. 107), w którym Trybunał wskazał na zasadę wzajemności, leżącą u podstaw systemu emerytalnego, wiążącą prawo do świadczeń emerytalnych z udziałem świadczeniobiorcy w tworzeniu funduszu ubezpieczeniowego. Wyłączenie z prawa do wcześniejszej emerytury mężczyzn mających 35-letni staż prac ubezpieczeniowy jest sprzeczne z tak rozumianą zasadą wzajemności, a także z zasadą sprawiedliwości społecznej. W uzasadnieniu zarzutu skarżący przytoczył również poglądy literatury, zgodnie z którymi wzrost poziomu wykształcenia i aktywności zawodowej kobiet, zmiana modelu rodziny w kierunku rodziny z dwoma żywicielami, dłuższy przeciętny okres życia kobiet niż mężczyzn, spadek dzietności kobiet, a także przeciwdziałanie dyskryminacji ze względu na płeć, tworzą nowy kontekst społeczno-polityczny do określenia wieku emerytalnego.
Skarżący wskazuje ponadto, że przedmiotowa regulacja dotyczy osób całkowicie niezdolnych do pracy, co powoduje, że trudno wskazać jakiekolwiek przesłanki natury biologicznej czy społecznej uzasadniające to zróżnicowanie. Zdaniem skarżącego, skoro ustawodawca zdecydował się na przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury, to powinien przyznać to prawo na równych zasadach kobiecie i mężczyźnie, szczególnie gdy dotyczy to sytuacji całkowitej niezdolności do pracy.
W uzasadnieniu skargi skarżący odwołuje się także do przepisów prawa Unii Europejskiej, w tym do dyrektywy Rady nr 79/7/EWG z 17 grudnia 1978 r. w sprawie stopniowego wprowadzania w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. WE L 6 z 10.01.1979, s. 24, ze zm.) oraz dyrektywy nr 2006/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy (Dz. Urz. UE L 204 z 26.07.2006, ze zm. s. 23; dalej; dyrektywa nr 2006/54), które w pełni podzielają koncepcję zrównania wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn. Skarżący przytacza treść wybranych przepisów dyrektywy nr 2006/54, w tym art. 5 i art. 9, które, w jego ocenie, stanowią kolejny argument przemawiający za tezą, że zaskarżony przepis – w zakresie wprowadzającym wymóg ukończenia wyższego wieku w stosunku do mężczyzny uznanego za całkowicie niezdolnego do pracy – narusza art. 32 i art. 33 Konstytucji.
W piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej skarżący wskazał na naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego. W uzasadnieniu zarzutu ograniczył się jednak do stwierdzenia, że przez postawienie mężczyźnie wymogu osiągnięcia wieku emerytalnego o 5 lat wyższego niż w przypadku kobiety, znajdującej się w analogicznej sytuacji, doszło do naruszenia „prawa do zabezpieczenia społecznego na zasadzie równości, z podkreśleniem równouprawnienia kobiety i mężczyzny, w tym równego prawa kobiety i mężczyzny do zabezpieczenia społecznego”.

Postanowieniem z 20 września 2010 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu wniesionej skarze konstytucyjnej, wskazując w uzasadnieniu, że skarżący nie wykazał, iż przez wydanie wskazanych w skardze przepisów doszło do naruszenia prawa do zabezpieczenia społecznego; w przypadku świadczeń z zakresu zabezpieczenia społecznego należy bowiem uzasadnić – w przypadkach budzących wątpliwości – że świadczenie, którego udzielenia domaga się skarżący, mieści się w chronionym konstytucyjnie zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego. Trybunał zwrócił także uwagę na wyrok TK z 15 lipca 2010 r. (K 63/07, OTK ZU nr 6/A/2010, poz. 1), w którym stwierdzono zgodność art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS – w zakresie, w jakim przewiduje, że urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn – z art. 32 i art. 33 Konstytucji.
W zażaleniu złożonym na powyższe postanowienie skarżący wniósł o uchylenie postanowienia i nadanie skardze dalszego biegu. W uzasadnieniu skarżący przytacza szereg orzeczeń (powołanych także w zaskarżonym postanowieniu) odnoszących się do minimalnego zakresu prawa do zabezpieczenia społecznego, gwarantowanego przez art. 67 ust. 1 Konstytucji. W dalszej części uzasadnienia skarżący zwraca uwagę, że zaskarżony przepis dotyczy możliwości przejścia na emeryturę osób w związku z uznaniem ich za całkowicie niezdolne do pracy. W tym kontekście, w ocenie skarżącego, prawo do emerytury, o którym mowa w art. 29 zaskarżonej ustawy, mieści się w sferze „minimum” prawa do zabezpieczenia społecznego. Jego istotą jest bowiem ochrona obywateli w razie utracenia zdolności do pracy i w związku z tym brakiem możliwości samodzielnego utrzymania się. Przesłanki jego nabycia nie wynikają zatem – zdaniem skarżącego – ze szczególnego charakteru służby (jak w przypadku służb mundurowych), ale zależą od okoliczności – stwierdzenia niezdolności do pracy i braku możliwości zaspokojenia swoich potrzeb.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zażalenie na postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej powinno dotyczyć podstaw, na których odmowa ta była oparta. Przedmiotem postępowania zażaleniowego jest bowiem ustalenie prawidłowości podstaw tej odmowy, zawartych w zaskarżonym postanowieniu.
Odmowa nadania dalszego biegu wniesionej skardze została uzasadniona m.in. brakiem wykazania przez skarżącego, że świadczenie, którego przyznania się domagał, mieści się w konstytucyjnie gwarantowanym zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego. Skarżący we wniesionym zażaleniu nie zakwestionował zasadności dokonanych przez Trybunał Konstytucyjny ustaleń, nie udowodnił wykazania w uzasadnieniu skargi konstytucyjnej, iż doszło do naruszenia prawa do zabezpieczenia społecznego, jedynie przytoczył argumenty mające uzasadnić tezę o naruszeniu – przez odmowę przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury – wynikającego z art. 67 ust. 1 Konstytucji prawa do zabezpieczenia społecznego.
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że nie ma możliwości uzupełniania braków skargi konstytucyjnej dopiero we wniesionym zażaleniu. Jak już podniesiono powyżej, celem postępowania zażaleniowego jest bowiem zbadanie poprawności dokonanych ustaleń. Z tego względu określenie dopiero na tym etapie postępowania sposobu naruszenia prawa do zabezpieczenia społecznego nie może być brane pod uwagę przy ocenie, czy zostały spełnione przesłanki skargi konstytucyjnej.
Niezależnie od powyższego podnieść należy, że prawo do zabezpieczenia społecznego realizowane jest nie tylko w drodze przyznawania ubezpieczonym świadczeń emerytalnych; krąg świadczeń z zakresu prawa do zabezpieczenia społecznego jest dużo szerszy i obejmuje m.in. rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. O ile nie budzi wątpliwości, że renta ta może mieścić się w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego, o tyle nieprzekonujące były argumenty skarżącego podniesione we wniesionym zażaleniu, mające uzasadnić tezę, że w przypadku całkowitej niezdolności do pracy (ryzyko wymienione w art. 67 ust. 1 Konstytucji) korelatem prawa do zabezpieczenia społecznego winno być prawo do wcześniejszej emerytury, którego nieprzyznanie prowadzi do naruszenia art. 67 ust. 1 Konstytucji.

Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny uznał za w pełni uzasadnione postanowienie z 20 września 2010 r. o odmowie nadania dalszego biegu niniejszej skardze i nie uwzględnił zażalenia złożonego na to postanowienie.






3