Pełny tekst orzeczenia

130/2/B/2011

POSTANOWIENIE
z dnia 2 marca 2011 r.
Sygn. akt Ts 255/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Adam Jamróz – przewodniczący


Małgorzata Pyziak-Szafnicka – sprawozdawca


Zbigniew Cieślak,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 października 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Janusza B.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej zarzucono, że art. 429 § 1 w zw. z art. 446 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) w zakresie, w jakim obliguje prezesa sądu do wydania zarządzenia o odmowie przyjęcia apelacji od wyroku sądu okręgowego sporządzonej samodzielnie przez oskarżonego, jest niezgodny z art. 45 ust. w zw. z art. 78 i art. 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem skarżącego, prowadzi to do niedozwolonego ograniczenia prawa do instancji odwoławczej oraz nieuprawnionego różnicowania sytuacji prawnej apelujących w zależności od rangi sądu pierwszej instancji i rodzaju postępowania sądowego.
Postanowieniem z dnia 13 października 2009 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał stwierdził, że zarzuty skarżącego pozostają bez związku z określonym jako podstawowy przedmiot zaskarżenia art. 429 § 1 k.p.k., wskazującym jedynie konsekwencje wniesienia apelacji przez osobę nieuprawnioną, podczas gdy zarzuty skarżącego związane są z określonym w art. 446 § 1 k.p.k. kręgiem osób uprawnionych do samodzielnego wnoszenia apelacji od wyroku sądu okręgowego. W konsekwencji Trybunał uznał, że brak związku zaskarżonego przepisu art. 429 § 1 k.p.k. z podniesionymi zarzutami uniemożliwia przekazanie skargi do merytorycznego rozpoznania. Ponadto Trybunał stwierdził oczywistą bezzasadność zarzutów skarżącego w zakresie, w jakim skarżący uznaje istnienie przymusu adwokackiego przy wnoszeniu apelacji od wyroku sądu okręgowego za niedopuszczalne ograniczenie prawa do sądu i pozbawienie go prawa do wniesienia apelacji. W tym zakresie Trybunał zważył, że w niniejszej sprawie apelację od wyroku sądu pierwszej instancji złożyli zarówno skarżący, jak i działający w jego imieniu adwokat, zaś apelacja wniesiona w imieniu skarżącego przez jego adwokata została przyjęta do merytorycznego rozpoznania. Ponadto, uznając oczywistą bezzasadność zarzutów skarżącego w zakresie art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji, Trybunał wskazał na niedopuszczalność rozpoznania skargi wyłącznie w oparciu o pozostałe wzorce kontroli, tj. art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji.
Zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu wniósł pełnomocnik skarżącego. Zarzucił w nim niesłuszne przyjęcie przez Trybunał Konstytucyjny, ze wadliwa kolejność zaskarżonych przez skarżącego przepisów stanowi podstawę do odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej, podczas gdy w przypadku skarżenia „fragmentu ustawy tworzącego określoną (…) niekonstytucyjną sytuację prawną” żądanie to jest nadmiernym obostrzeniem wymogów skargi konstytucyjnej. Zdaniem skarżącego, dyskusyjne jest przy tym twierdzenie, że Trybunał związany jest granicami skargi i nie może dokonać korekty skargi z urzędu przez zmianę kolejności zaskarżonych przepisów. Skarżący zarzucił także nieuzasadnione przyjęcie oczywistej bezzasadności zarzutów zawartych w skardze, podkreślając, że prawo do fachowej pomocy w postępowaniu karnym jest w wystarczający sposób realizowane za pomocą instytucji obrony obligatoryjnej. Zdaniem skarżącego, wymóg przymusu adwokackiego przy apelacji od wyroku sądu okręgowego jest całkowicie zbędny, zatem ustawodawca nie zachował w tym zakresie zasady proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji). Podniósł nadto, że skoro sąd odwoławczy jest związany zakresem zaskarżenia, to nieuprawnione jest twierdzenie, że w przypadku przyjęcia do rozpoznania apelacji sporządzonej przez adwokata skarżącego jego prawo do sądu zostało w tym zakresie zrealizowane. Nadto skarżący podniósł, że Trybunał błędnie przyjął, iż art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji wskazane zostały w skardze konstytucyjnej jako samodzielne wzorce kontroli, podczas gdy pełniły one w istocie rolę wzorców uzupełniających.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty podniesione w zażaleniu nie podważają ustaleń dokonanych w przedmiotowym postanowieniu i w ocenie Trybunału nie zasługują na uwzględnienie.
Wbrew stanowisku skarżącego Trybunał Konstytucyjny nie może dokonywać korekty skargi konstytucyjnej z urzędu, polegającej na zmianie kolejności zaskarżonych przepisów. Zgodnie z art. 66 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) Trybunał, orzekając, jest związany granicami wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej. Nie ma zatem możliwości zmiany ani rozszerzenie wskazanego w skardze konstytucyjnej zakresu zaskarżenia (por. wyrok TK z 15 lipca 2009 r., K 64/07, OTK ZU nr 7/A/2009, poz. 110). Wskazana przez skarżącego w zażaleniu korekta przedmiotu zaskarżenia jest zatem niedopuszczalna. Nie miałaby ona, jak twierdzi skarżący, polegać na technicznej zmianie wadliwej kolejności zaskarżonych przez skarżącego przepisów, lecz w istocie sprowadzać musiałaby się do zmiany przedmiotu kontroli. Kolejność zaskarżonych przepisów nie jest jedynie dowolnym i swobodnym przyjęciem koncepcji cytowania przepisów, lecz określa precyzyjnie zakres normy, jaka z tych przepisów może być dekodowana. Jeśli zatem w niniejszej sprawie przedmiotem zaskarżenia jest przepis art. 429 § 1 k.p.k. w zw. z art. 446 § 1 k.p.k., to istota tak wskazanej regulacji dotyczy w pierwszym rzędzie trybu kontroli formalnej apelacji od wyroku sądu okręgowego i określa obowiązki prezesa tego sądu. Na tej podstawie prezes sądu pierwszej instancji odmawia przyjęcia środka odwoławczego, jeśli wniesiony został po terminie lub przez osobę nieuprawnioną albo jest niedopuszczalny z mocy ustawy, w tym m.in. nie został sporządzony przez adwokata w warunkach określonych w art. 446 § 1 k.p.k. Jeśli natomiast przedmiotem kontroli skargi byłby przepis art. 446 § 1 k.p.k. w zw. z art. 429 § 1 k.p.k., wówczas zaskarżona regulacja odnosiłaby się przede wszystkim do istnienia przymusu adwokackiego w zakresie sporządzenia i podpisania apelacji od wyroku sądu okręgowego oraz wskazywała konsekwencje niedopełnienia tego obowiązku. W obu przypadkach kolejność wskazania zasadniczego i pomocniczego przedmiotu kontroli decyduje zatem o odmiennym zakresie zaskarżenia. Przedstawione przez skarżącego uzasadnienie skargi konstytucyjnej i podniesione wzorce kontroli jednoznacznie przekonują, że Trybunał Konstytucyjny dokonał trafnych ustaleń, stwierdzając, iż zarzuty skarżącego nie są związane z określonym w niej zakresem zaskarżenia. Wadliwie określony przez skarżącego przedmiot kontroli uniemożliwia dokonanie oceny konstytucyjności kwestionowanej regulacji. Okoliczność ta samodzielnie przesądza o zasadności wydanego postanowienia o odmowie nadania biegu skardze konstytucyjnej.
Ponadto, stwierdzić należy, że skarżący, poza ogólnym wskazaniem istnienia potencjalnej możliwości odmiennego zakresu zaskarżenia wyroku sądu pierwszej instancji w apelacji obrońcy i apelacji osobistej, nie wykazał, w jakim zakresie w rzeczywistości nastąpiło ograniczenie możliwości podnoszenia zarzutów odwoławczych. Nie wskazał, jakich zarzutów nie mógł albo też nie chciał podnieść jego obrońca, a które w przekonaniu skarżącego mogły mieć zasadniczy wpływ na losy postępowania odwoławczego. W sprawie skarżącego nastąpiło bowiem rozpoznanie apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego. W zakresie zatem, w jakim skarżący nie wykazał wystąpienia w niniejszej sprawie skutku w postaci naruszenia prawa do apelacji od wyroku sądu pierwszej instancji, za prawidłowe należy uznać ustalenia poczynione przez Trybunał w zaskarżonym postanowieniu. Stwierdzić należy także, że w świetle oczywistej bezzasadności zarzutów skarżącego w zakresie wzorców wskazanych w art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji rozważania Trybunału dotyczące wzorców określonych w art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji miały znaczenie wyłącznie pomocnicze i nie mogły wpłynąć na zakres zapadłego rozstrzygnięcia. Ich znaczenie sprowadzało się jedynie do podkreślenia akcesoryjnego charakteru tych wzorców w postępowaniu w trybie skargi konstytucyjnej.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.