Pełny tekst orzeczenia

46/1/B/2012

POSTANOWIENIE
z dnia 21 września 2011 r.
Sygn. akt Ts 286/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Zubik,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Piotra G. o zbadanie zgodności:
1) art. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 80, poz. 538) z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 190 ust. 4 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) art. 405 zdanie pierwsze ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji;
3) art. 412 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2 i art. 77 ust. 1 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 4 grudnia 2009 r. Piotr G. (dalej: skarżący) wystąpił o stwierdzenie niezgodności, po pierwsze, art. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 80, poz. 538; dalej: ustawa nowelizująca z 2007 r.) z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 190 ust. 4 i art. 77 ust. 2 Konstytucji, po drugie, art. 405 zdanie pierwsze ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji, po trzecie, art. 412 § 2 k.p.c. z art. 2 i art. 77 ust. 1 Konstytucji.
W wykonaniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 1 września 2006 r. (SK 14/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 97) ustawa nowelizująca z 2007 r. uregulowała instytucję przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym. Ustawa ta uchyliła art. 442 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.) i wprowadziła w jego miejsce art. 4421. Kwestionowany art. 2 ustawy nowelizującej z 2007 r. jest przepisem międzyczasowym i zgodnie z jego brzmieniem do roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym powstałej przed 10 sierpnia 2007 r., a według przepisów dotychczasowych (tj. uchylonego art. 442 k.c.) w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, stosuje się przepisy art. 4421 k.c. W skardze podniesiono, że art. 2 tejże ustawy ma charakter dyskryminujący wobec skarżącego, gdyż zamyka mu drogę sądową dochodzenia naruszonych wolności lub praw (art. 77 ust. 2 Konstytucji) oraz wyłącza możliwość skorzystania z uprawnień do wznowienia postępowania (art. 190 ust. 4 Konstytucji).
W myśl zaskarżonego art. 405 zdanie pierwsze k.p.c., do wznowienia postępowania z przyczyn nieważności oraz w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie, właściwy jest sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, a jeżeli zaskarżono rozstrzygnięcia sądów różnych instancji, właściwy jest sąd instancji wyższej. Skarżący zarzuca, że przepis ten jest „wysoce nieprecyzyjny i wzbudzający wątpliwości interpretacyjne”, co prowadzi do naruszenia prawa do rozpatrzenia sprawy skarżącego przez właściwy sąd (art. 45 ust. 1 Konstytucji).
Z kolei na podstawie kwestionowanego art. 412 § 2 k.p.c., po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd stosownie do okoliczności bądź oddala skargę o wznowienie, bądź uwzględniając ją, zmienia zaskarżone orzeczenie albo je uchyla i w razie potrzeby pozew odrzuca lub postępowanie umarza. Zdaniem skarżącego przepis ten jest niezgodny z art. 77 ust. 2 Konstytucji i został zgłoszony „z ostrożności procesowej”, mógłby bowiem – gdyby wniosek skarżącego o wznowienie postępowania został uwzględniony – stanowić podstawę odrzucenia pozwu bądź umorzenia postępowania, co mogłoby pozbawić skarżącego jego praw określonych w art. 77 ust. 2 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została złożona w związku z następującym stanem faktycznym. Skarżący 1 lutego 1981 r. uległ wypadkowi przy pracy, zaś 24 maja 2000 r. wniósł do Sądu Okręgowego w Katowicach pozew, w którym domagał się od pozwanej skapitalizowanej renty wyrównawczej za powstałą szkodę. Pozwana podniosła zarzut przedawnienia, na skutek czego Sąd Okręgowy oddalił powództwo wyrokiem z 4 lipca 2000 r. (sygn. akt XVIII P 79/00). Wniesiona przez skarżącego apelacja została oddalona przez Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyrokiem z 30 marca 2001 r. (sygn. akt III APa 110/00). Sąd stwierdził, że choć skarżący mógł dochodzić, zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 14 grudnia 1990 r. (sygn. akt III PZP 20/90, OSNCP z 1991 r., nr 7, poz. 79), roszczenia o rentę wyrównawczą dopiero od 1 czerwca 1990 r., to podlegało ono przedawnieniu na zasadach przewidzianych dla roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym na podstawie art. 442 k.c. Sąd podkreślił przy tym, że skarżący w terminie 3 lat od 1 czerwca 1990 r. nie dochodził swojego roszczenia, a minął także 10-letni termin od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę, dlatego też Sąd uwzględnił zarzut przedawnienia (art. 442 § 1 zdanie pierwsze i drugie k.c.). Od wyroku Sądu Apelacyjnego skarżący wniósł kasację, którą Sąd Najwyższy oddalił wyrokiem z 29 października 2002 r. (sygn. akt II UKN 446/01). Sąd Najwyższy zaznaczył przede wszystkim, że skarżący nie dochodził swojego roszczenia przez okres 3 lat od dowiedzenia się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia (licząc od 1 czerwca 1990 r.).
Z uwagi na przywołany powyżej wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 1 września 2006 r. (SK 14/05), stwierdzający niezgodność art. 442 § 1 zdanie drugie k.c. z Konstytucją, skarżący wniósł skargi do Sądu Najwyższego oraz do Sądu Apelacyjnego w Katowicach o wznowienie postępowania w jego sprawie. Oba sądy uznały się za właściwe do rozpoznania skarg o wznowienie. Sąd Najwyższy wyrokiem z 4 lipca 2007 r. (sygn. akt II UO 1/07) oddalił skargę, podkreślając, że roszczenie skarżącego przedawniło się na podstawie art. 442 § 1 zdanie pierwsze k.c., który nie był przedmiotem badania przez Trybunał Konstytucyjny w sprawie o sygn. SK 14/05. Sąd Najwyższy na marginesie rozważań przywołał już uchwaloną ustawę nowelizującą z 2007 r. (wchodzącą w życie dopiero 10 sierpnia 2007 r.) i stwierdził, że z uwagi na brzmienie art. 2 tej ustawy nowe przepisy dotyczące przedawnienia roszczeń nie znajdą zastosowania w sprawie skarżącego.
Również Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z 27 marca 2008 r. oddalił skargę o wznowienie postępowania w sprawie skarżącego. Orzeczenie to zostało jednak – z uwagi na nieważność postępowania – uchylone przez Sąd Najwyższy wyrokiem z 3 lutego 2009 r. i sprawę przekazano do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Katowicach, który wyrokiem z 28 maja 2009 r. (sygn. akt III APa 11/09) orzekł jak poprzednio, odwołując się w całości do argumentów przedstawionych przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 4 lipca 2007 r.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 13 maja 2010 r. skarżący został wezwany do uzupełnienia braków formalnych skargi, co uczynił 24 maja 2010 r.
Trybunał Konstytucyjny ustalił natomiast z urzędu, że skarżący wniósł od wyroku Sądu Apelacyjnego z 28 maja 2009 r. skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, który uchylił zaskarżony wyrok i odrzucił skargę o wznowienie jako niedopuszczalną – z uwagi na wydany wcześniej w tej sprawie wyrok Sądu Najwyższego z 4 lipca 2007 r. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 21 maja 2010 r., sygn. akt I PK 12/10, niepubl.).
Skarżący wiąże naruszenie swoich konstytucyjnych praw podmiotowych z wyrokiem Sądu Apelacyjnego z 28 maja 2009 r., uchylonym wyrokiem Sądu Najwyższego z 21 maja 2010 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest kwalifikowanym środkiem ochrony wolności lub praw, który musi spełniać szereg przesłanek warunkujących jego dopuszczalność. Zasadniczo zostały one uregulowane w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz uszczegółowione w art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z przywołanymi regulacjami skarga, poza realizacją wymagań stawianych pismu procesowemu, powinna zawierać: dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją; wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone; uzasadnienie skargi, z podaniem dokładnego opisu stanu faktycznego. Ponadto, przedmiotem skargi może stać się wyłącznie przepis stanowiący podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego wobec skarżącego. Zarzuty skargi muszą zaś uprawdopodabniać niekonstytucyjność kwestionowanej regulacji, co oznacza konieczność wywiedzenia z zaskarżonych przepisów określonej normy, powołanie właściwych wzorców konstytucyjnych, zawierających podmiotowe prawa przysługujące osobom fizycznym, i – przez porównanie treści płynących z obu regulacji – wykazanie ich wzajemnej sprzeczności.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego rozpatrywana skarga konstytucyjna nie spełnia powyższych wymagań.
Skarżący wiąże naruszenie konstytucyjnych praw podmiotowych wskazanych w skardze z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 28 maja 2009 r. (sygn. akt III APa 11/09), który został mu doręczony 4 września 2009 r. Orzeczenie to zostało jednak uchylone przez Sąd Najwyższy wyrokiem z 21 maja 2010 r. (sygn. akt I PK 12/10).
W tym stanie rzeczy Trybunał stwierdza, że skarżący nie przedstawił orzeczenia, na podstawie którego sąd orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach. Okoliczność powyższa stanowi, zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK w zw. z art. 79 ust. 1 Konstytucji, podstawę odmowy nadania rozpatrywanej skardze dalszego biegu.
Trybunał zwraca również uwagę, że skarżący, uzupełniając braki formalne skargi (24 maja 2010 r.), wiedział już, iż wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 28 maja 2009 r. utracił walor prawomocności. Jednak o tym istotnym rozstrzygnięciu – z punktu widzenia zasad postępowania przed Trybunałem – nie poinformował sądu konstytucyjnego.

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.