Pełny tekst orzeczenia

399/5/B/2012

POSTANOWIENIE
z dnia 31 maja 2012 r.
Sygn. akt Ts 33/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Zubik,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Adama C. w sprawie zgodności:
art. 83 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.) z art. 45 ust. 1 oraz art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 3 lutego 2010 r., sporządzonej przez pełnomocnika skarżącego – Adama C., zakwestionowana została zgodność z Konstytucją art. 83 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.; dalej: p.p.s.a.). Zaskarżonemu przepisowi p.p.s.a. skarżący zarzucił niezgodność z art. 45 ust. 1 oraz z art. 2 Konstytucji. Zdaniem skarżącego zarzucana niezgodność jest związana z wadliwą treścią tego przepisu, dopuszczającą możliwość takiego zastosowania, w efekcie którego nastąpiło „odrzucenie skargi złożonej do WSA w Warszawie, ponieważ Sąd uznał, że uzupełniono skargę w dniu następnym po wyznaczonym siedmiodniowym terminie – czyli z naruszeniem tego terminu, w sytuacji, gdy nadanie w urzędzie pocztowym nastąpiło z zachowaniem wyznaczonego siedmiodniowego terminu do uzupełnienia skargi”.
Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z następującą sprawą. Postanowieniem z 16 lutego 2009 r. (sygn. akt III SA/Wa 3309/08) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie odrzucił skargę skarżącego na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie dotyczącą ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego w zryczałtowanym podatku dochodowym od osób fizycznych od dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów za 2001 r. W uzasadnieniu tego orzeczenia sąd administracyjny I instancji wskazał, że pełnomocnik skarżącego został wezwany do uzupełnienia braków formalnych skargi na decyzję administracyjną. Pisma wzywające do uzupełnienia braków zostały doręczone na adres pełnomocnika 9 grudnia 2008 r. Ze względu na to, że pismo uzupełniające brak formalny skargi zostało nadane w urzędzie pocztowym 17 grudnia 2008 r., w tym samym dniu nadano też drogą pocztową wniosek skarżącego o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdził, że brak skargi został uzupełniony po przekroczeniu siedmiodniowego terminu, o który mowa w art. 83 § 1 p.p.s.a. W związku z tym sąd administracyjny I instancji odrzucił skargę w oparciu o art. 58 § 1 pkt 3 w zw. z art. 49 § 1 oraz art. 220 § 3 p.p.s.a. Skarga kasacyjna skarżącego na powyższe postanowienie została następnie oddalona postanowieniem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 7 grudnia 2009 r. (sygn. akt II FSK 755/09). W uzasadnieniu tego orzeczenia Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że oddania pisma w urzędzie pocztowym nie można utożsamiać z oddaniem go urzędnikowi pocztowemu, jakim niewątpliwie jest listonosz przebywający poza siedzibą urzędu. Przyjęty przez pełnomocnika skarżącego system wysyłania pism sądowych, polegający na odbieraniu ich przez listonosza zabierającego przesyłki polecone wraz z książką przesyłek do właściwego urzędu pocztowego, nie może modyfikować ustawowych regulacji przewidzianych w art. 83 § 3 p.p.s.a.
Uzasadniając szczegółowo zarzuty sformułowane wobec zakwestionowanego przepisu, skarżący wskazał na bezprawność dokonanej przez Naczelny Sąd Administracyjny wykładni art. 83 § 3 p.p.s.a. Sprowadza się ona – zdaniem skarżącego – do tezy, że dla spełnienia dyspozycji tego unormowania konieczne jest fizyczne doręczenie pisma w miejscu będącym polskim urzędem pocztowym. Wykładni tej towarzyszy uznanie uzyskania pieczęci urzędu wraz z zawartą na niej datą za dowód niepodważalny, przy jednoczesnym niedopuszczeniu jakiegokolwiek przeciwdowodu. Odwołując się obszernie do uzasadnienia wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego, skarżący wskazał na elementy konstruujące prawo do sądu, zwłaszcza na standardy sprawiedliwego postępowania sądowego. Zdaniem skarżącego został on tego prawa pozbawiony, mimo nadania pisma zgodnie z uregulowaniami ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. – Prawo pocztowe (Dz. U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1159, ze zm.; dalej: prawo pocztowe). Skarżący odwołał się przy tym do terminu „nadanie”, zastosowanego w art. 3 pkt 8 prawa pocztowego, wskazując na oderwanie interpretacji zaskarżonego unormowania p.p.s.a. od treści tego przepisu. Skarżący podniósł jednocześnie, że niezależnie od niezgodnego z Konstytucją sposobu zinterpretowania art. 83 § 3 p.p.s.a. przez Naczelny Sąd Administracyjny, w jego sprawie doszło do skutecznego „doręczenia” przesyłki pocztowej do siedziby urzędu pocztowego, jednakże sąd nie dopuścił w tym zakresie dowodu (zaświadczenia z urzędu) potwierdzającego tę okoliczność.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo wnieść skargę konstytucyjną w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach, prawach lub obowiązkach określonych w Konstytucji. Warunkiem skorzystania ze skargi konstytucyjnej jest więc uczynienie jej przedmiotem wyłącznie takiego przepisu, który był podstawą prawną ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, wydanego w sprawie skarżącego, a zarazem doprowadził do naruszenia wskazanych w skardze konstytucyjnej praw lub wolności. Źródło takiego naruszenia tkwić więc winno w treści zaskarżonego przepisu, nie zaś wyłącznie w jednostkowym sposobie jego zastosowania. Tym bardziej naruszenie to nie może wynikać z unormowań niestanowiących podstawy prawnej orzeczenia wydanego w sprawie skarżącego. Należy przy tym podkreślić, że przedmiotem kontroli realizowanej przez Trybunał Konstytucyjny w żadnym razie nie może być sfera jednostkowego zastosowania kwestionowanego unormowania. Wprawdzie bowiem wydanie ostatecznego orzeczenia, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, stanowi warunek konieczny dopuszczalności skorzystania ze skargi konstytucyjnej, niemniej jednak kontrola ta dotyczyć może wyłącznie płaszczyzny stanowienia prawa, a więc unormowań o charakterze generalnym i abstrakcyjnym, które były podstawą podjętych w sprawie skarżącego rozstrzygnięć. Z powyższym zastrzeżeniem ściśle koresponduje zakres i sposób wykonania obowiązków, jakie nałożył na skarżącego ustawodawca w postanowieniach ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Jednym z podstawowych jest wymóg wskazania sposobu, w jaki kwestionowany w skardze przepis (ale nie orzeczenie wydane na jego podstawie) naruszyły konstytucyjne wolności lub prawa skarżącego (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK). Realizacja powyższego obowiązku zawsze narażona jest na niebezpieczeństwo wadliwego skoncentrowania argumentacji na jednostkowym przypadku sprawy skarżącego, w której zaskarżone przepisy zostały zastosowane jako podstawa prawna ostatecznego orzeczenia.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego skarżący nie spełnił powyższych wymogów.
Podstawowe zastrzeżenie wobec analizowanej skargi konstytucyjnej polega na braku bezpośredniego związku, jaki zachodziłby między treścią zaskarżonego przepisu a zaistniałą w sprawie niemożnością skutecznego zrealizowania przez skarżącego konstytucyjnego prawa do sądu. Skarżący łączy ową niemożność ściśle z regulacją p.p.s.a., zgodnie z którą warunkiem uznania pisma za wniesione do sądu jest oddanie go w polskim urzędzie pocztowym. Z okoliczności sprawy, w związku z którą wniesiona została niniejsza skarga konstytucyjna wynika, że w przypadku skarżącego czynność oddania pisma w urzędzie pocztowym powierzona została osobie trzeciej, tj. listonoszowi. W ocenie skarżącego powyższa czynność wykonana została przez osobę tę prawidłowo, jednakże doszło do błędnego (dzień po terminie) jej udokumentowania za pomocą pocztowej pieczęci nadania. Na potwierdzenie tej okoliczności skarżący przedstawił również w postępowaniu sądowoadministracyjnym stosowny dokument w postaci imiennego oświadczenia pracownika urzędu pocztowego o przyjęciu poleconej przesyłki w ostatnim dniu terminu wyznaczonego przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego przytoczone powyżej elementy sprawy, w związku z którą wniesiona została skarga konstytucyjna, świadczą o tym, że wyłączną przyczynę niekorzystnego dla skarżącego orzeczenia upatrywać należy w okolicznościach faktycznych, związanych z zachowaniami osób trzecich, w pierwszym rzędzie pracowników urzędu pocztowego. Kwalifikacja prawna tych zachowań powinna być jednak przeprowadzona przede wszystkim w świetle postanowień prawa pocztowego (a także aktów wykonawczych do tej ustawy), nie zaś zaskarżonego przepisu p.p.s.a.
Nie służą potwierdzeniu zarzutów niekonstytucyjności art. 83 § 3 p.p.s.a. także argumenty skarżącego wskazujące na niespójność tego unormowania z przepisami prawa pocztowego. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na treściową odmienność określenia „nadanie”, użytego w powołanym w uzasadnieniu skargi przepisie prawa pocztowego oraz terminu „oddanie”, zastosowanego w zaskarżonym przepisie p.p.s.a. Decydującą, w świetle art. 83 § 3 p.p.s.a., czynnością jest bowiem oddanie pisma w urzędzie pocztowym. Odrębnym problemem (faktycznej natury) pozostaje zaś prawidłowość dokumentowania tej czynności przez pracownika urzędu pocztowego. Wykazanych przez samego skarżącego nieprawidłowości w tym zakresie nie można jednak utożsamiać z wadliwością normatywną przepisu, który przewiduje samą czynność oddania pisma w urzędzie pocztowym. Ponownie zauważyć trzeba, że ocena tychże działań mogłaby być podejmowana jedynie na podstawie stosownych przepisów normujących warunki świadczenia usług pocztowych, nie zaś uregulowania określającego skutki procesowe oddania pisma w urzędzie pocztowym.
Należy podkreślić, że przedmiotem kontroli Trybunału Konstytucyjnego nie może być prawidłowość wydanych w sprawie skarżącego orzeczeń sądowych. Tym bardziej kontroli Trybunału nie może być poddana ocena wartości dowodowej i wiarygodności dokumentów, które skarżący przedstawił na potwierdzenie tezy o terminowym oddaniu pisma procesowego w urzędzie pocztowym, jak również zasadność ich nieuwzględnienia przez Naczelny Sąd Administracyjny. Jedynym dopuszczalnym przedmiotem postępowania w sprawie inicjowanej skargą konstytucyjną pozostaje przepis ustawy lub innego aktu normatywnego, o ile rzeczywiście jego normatywna treść była źródłem naruszenia konstytucyjnych praw skarżącego. W przypadku niniejszej skargi konstytucyjnej wskazany przez skarżącego art. 83 § 3 p.p.s.a. takiego warunku nie spełniał.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 2, a także art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.