Pełny tekst orzeczenia

180/2/B/2012

POSTANOWIENIE
z dnia 3 lutego 2012 r.
Sygn. akt Ts 60/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Wojciech Hermeliński,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Krzysztofa Z. w sprawie zgodności:
art. 16 ust. 1 w zw. z art. 11 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67, ze zm.) w zw. z art. 10 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) z art. 67 ust. 1 w zw. z art. 32 oraz art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 6 marca 2010 r. skarżący zarzucił art. 16 ust. 1 w zw. z art. 11 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67, ze zm.; dalej: ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji) w zw. z art. 10 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.; dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS) – w zakresie, w jakim przepisy te nie uwzględniają możliwości wliczenia do wysługi służby, będącej podstawą wymiaru emerytury policyjnej, okresów opłacania składek na rolnicze ubezpieczenie społeczne w KRUS i okresów pracy w rolnictwie w charakterze współpracownika w gospodarstwie rolnym, wykonywanych przed podjęciem służby w Policji – sprzeczność z art. 67 ust. 1 w zw. z art. 32 oraz art. 2 Konstytucji.
Decyzją Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA w Warszawie z 5 sierpnia 2008 r. (nr KRW-35078/LU) ustalono prawo skarżącego do emerytury policyjnej, jednocześnie odmawiając mu zaliczenia do wysługi emerytalnej okresu, w którym pracował on w gospodarstwie rolnym rodziców, a potem opłacał składki na ubezpieczenie społeczne rolników. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie – XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych z 18 maja 2009 r. (sygn. akt VIII U 41359/08) oddalono odwołanie wniesione od tej decyzji. Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie, Wydział III wyrokiem z 3 listopada 2009 r. (sygn. akt III AUa 548) oddalił apelację wniesioną od powyższego orzeczenia.
Z wydaniem wskazanych w skardze rozstrzygnięć skarżący wiąże naruszenie zasady równości w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego oraz zasady demokratycznego państwa prawnego. Naruszenie tych praw upatruje w pozbawieniu go możliwości zaliczenia okresu płacenia składek na ubezpieczenie społeczne rolników do wysługi emerytalnej, uwzględnianej przy obliczaniu tzw. emerytury policyjnej, podczas gdy okresy pracy, za które odprowadza się składki w ramach tzw. powszechnego ubezpieczenia społecznego, mogą być zaliczane do tej wysługi emerytalnej.
W uzasadnieniu swojego zarzutu skarżący wskazuje, że art. 16 zaskarżonej ustawy pozwala funkcjonariuszowi przechodzącemu na emeryturę na doliczenie do wysługi emerytalnej okresów składkowych i nieskładkowych sprzed pełnienia służby, obliczanych według zasad wymienionych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS; przepis ten pomija natomiast okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników. Skarżący podkreśla, że 15-letni okres wysługi lat pozwolił mu na nabycie prawa do emerytury w niepełnej wysokości, natomiast zaliczenie do wysługi emerytalnej okresów opłacania składki na ubezpieczenie rolnicze pozwoliłoby mu nabyć prawo do emerytury niemal w pełnej wysokości. Niezrozumiałe pozostaje dla skarżącego, że przepisy zaskarżonej ustawy nie pozwalają – przez pominięcie – na zaliczenie do wysługi emerytalnej okresów opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników, a możliwość taka istnieje w przypadku pracy w innych gałęziach gospodarki objętych powszechnym ubezpieczeniem społecznym. Stanowi to wyraźne dyskryminowanie osób zatrudnionych wcześniej w rolnictwie w stosunku do zatrudnienia w innych, powszechnych dziedzinach aktywności gospodarczej.
In fine skarżący podnosi, że zróżnicowanie sytuacji prawnej funkcjonariuszy Policji, którzy przed podjęciem służby pracowali i opłacali składki na rolnicze ubezpieczenie, wobec tych, którzy opłacali składki na powszechne ubezpieczenie społeczne, jest oczywistym naruszeniem zasad sprawiedliwości społecznej i bezpieczeństwa prawnego obywateli.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Warunkiem dopuszczalności rozpatrzenia skargi konstytucyjnej – zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji i przepisami ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) – jest uprawdopodobnienie, że doszło do naruszenia prawa lub wolności konstytucyjnej skarżącego na skutek wydania rozstrzygnięcia na podstawie przepisu, którego konstytucyjność jest kwestionowana. We wnoszonej skardze należy zatem uprawdopodobnić, że naruszenie takie miało miejsce i określić sposób tego naruszenia.
Skarżący uprawnienie do wniesienia skargi upatruje w naruszeniu zasady równości w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego, do którego miało dojść przez brak możliwości zaliczenia do wysługi emerytalnej, będącej podstawą wymiaru emerytury policyjnej, okresu opłacania składki na ubezpieczenie społeczne rolników. W ocenie Trybunału skarżący nie wykazał jednak, że zaskarżona regulacja doprowadziła do naruszenia wskazanych w skardze konstytucyjnych praw podmiotowych.
W pierwszej kolejności należy przypomnieć, że z Konstytucji nie wynika prawo do określonego świadczenia emerytalnego. Treścią prawa do zabezpieczenia społecznego jest zagwarantowanie obywatelowi odpowiedniego poziomu życia w warunkach obniżonej zdolności zarobkowania, spowodowanej niezdolnością do pracy (zob. wyroki TK z: 12 lutego 2008 r., SK 82/06, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 3; 7 lutego 2006 r., SK 45/04, OTK ZU nr 2/A/2006, poz. 15; 11 grudnia 2006 r., SK 15/06, OTK ZU nr 11/A/2006, poz. 170; por. L. Garlicki, komentarz do art. 67, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 4, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1999). Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem art. 67 ust. 1 Konstytucji stanowi podstawę do rozróżnienia: po pierwsze, minimalnego zakresu prawa do zabezpieczenia społecznego, odpowiadającego konstytucyjnej istocie tego prawa, który ustawodawca ma zagwarantować, oraz – po drugie – sfery uprawnień zagwarantowanych przez ustawę i wykraczających poza konstytucyjną istotę rozważanego prawa (zob. wyroki TK z: 29 kwietnia 2008 r., P 38/06, OTK ZU nr 3/A/2008, poz. 46; 11 grudnia 2006 r., SK 15/06; 1 kwietnia 2008 r., SK 96/06, OTK ZU nr 3/A/2008, poz. 40; 7 lutego 2006 r., SK 45/04). Zakres ochrony konstytucyjnej dotyczy zatem „minimalnego standardu wymagań” (tak też TK w wyroku z 24 października 2005 r., P 13/04, OTK ZU nr 9/A/2005, poz. 102). Tym samym, wprowadzając zmiany do systemu ubezpieczeniowego, ustawodawca ma znacznie większy zakres swobody w wypadku wszelkich regulacji wykraczających poza konstytucyjną istotę prawa do zabezpieczenia społecznego.
Należy również przypomnieć ugruntowane w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego stanowisko, zgodnie z którym sfera objęta swobodą przysługującą organom władzy ustawodawczej pozostaje poza zakresem kontroli Trybunału Konstytucyjnego. Przyjmuje się, że określenie form i zasad realizacji prawa do zabezpieczenia społecznego – najbardziej optymalnych z punktu widzenia potrzeb obywateli i wymogów rozwoju gospodarczego kraju – mieści się w przyznanej ustawodawcy swobodzie, przy czym określająca je ustawa nie może naruszać istoty prawa do zabezpieczenia społecznego. Ocena celowości i trafności przyjętych rozwiązań wykracza poza zakres kompetencji Trybunału Konstytucyjnego (zob. wyroki TK z: 12 września 2000 r., K 1/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 185; 4 grudnia 2000 r., K 9/00, OTK ZU nr 8/2000, poz. 294; 7 lutego 2006 r., SK 45/04; 12 lutego 2008 r., SK 82/06).
Nie budzi wątpliwości, że system zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy służb mundurowych stanowi szczególny rodzaj ustawowego „przywileju” – przynajmniej z punktu widzenia osób objętych systemem ubezpieczenia społecznego (zob. wyroki TK z: 19 lutego 2001 r., SK 14/00, OTK ZU nr 2/2001, poz. 31; 29 kwietnia 2008 r., P 38/06). Odrębność tego systemu dotyczy zarówno sposobu określenia przesłanek, których spełnienie jest konieczne do uzyskania prawa do emerytury, jak również ustalania podstawy wymiaru emerytury oraz tzw. wysługi emerytalnej. Są to niewątpliwie rozwiązania korzystniejsze od obowiązujących w tzw. powszechnym systemie ubezpieczeniowym, a uzasadnione szczególnym charakterem służby. Także system ubezpieczenia rolników – ze względu na źródła finansowania funduszu ubezpieczeniowego – jest dużo korzystniejszy od tzw. powszechnego systemu emerytalnego. Jak stwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 5 października 2010 r.: „w systemie powszechnym wysokość świadczeń jest bowiem co do zasady ekwiwalentna do ciężarów ponoszonych przez ubezpieczonych i płatników. Taka zależność nie zachodzi natomiast w systemie ubezpieczeń rolniczych, w którym większa część świadczenia emerytalnego (od 85% do 95%) emerytury podstawowej finansowana jest ze środków budżetowych”.
Ze względu na powyższe nie powinno budzić wątpliwości, iż z konstytucyjnego prawa do zabezpieczenia społecznego nie wynika nakaz takiego ukształtowania systemu zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, aby na wysokość pobieranej emerytury wpływ miał także okres opłacania składek na ubezpieczenie rolnicze. Tym bardziej, że składki te – ze względu na ich wysokość – nie mają istotnego znaczenia w tworzeniu funduszu ubezpieczeniowego, a prowadzić mogą do nieproporcjonalnego podwyższenia wysokości uzyskiwanej emerytury.
Skarżący nie uprawdopodobnił także naruszenia zasady równości. Wprawdzie porównuje sytuacje osób pobierających emerytury policyjne, ale kryterium rozróżniającym jest wcześniejsze podleganie odmiennym systemom emerytalnym. Należy zwrócić uwagę na okoliczność, że porównaniem sytuacji podmiotów ubezpieczonych w ramach powszechnego systemu emerytalno-rentowego oraz opłacających składki w ramach systemu emerytalno-rentowego dla rolników zajął się już Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 13 grudnia 2007 r. (SK 37/06, OTK ZU nr 11/A/2007, poz. 157) oraz w wyroku z 5 października 2010 r. (K 16/08, OTK ZU nr 8/A/2010, poz. 72). W uzasadnieniu pierwszego z powołanych rozstrzygnięć Trybunał stwierdził, że „wprowadzenie odrębnego od powszechnego systemu emerytalno-rentowego dla rolników powoduje, że statusy podmiotów należących do różnych systemów nie mogą być porównywane. Podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników i podleganie powszechnemu systemowi ubezpieczeń społecznych to dwie odrębne sytuacje, a ubezpieczeni w tych dwóch systemach mogą być różnie traktowani w realizacji prawa do zabezpieczenia społecznego. Nie można bowiem zapominać, że wymienione systemy różnią się w sposób istotny, zwłaszcza źródłem finansowania funduszu ubezpieczeniowego”.

Mając powyższe na względzie, Trybunał Konstytucyjny odmówił skardze konstytucyjnej nadania dalszego biegu na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 oraz art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.