Pełny tekst orzeczenia

163/2/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 11 kwietnia 2012 r.
Sygn. akt Ts 188/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Małgorzata Pyziak-Szafnicka,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Przedsiębiorstwa Komunikacyjno Spedycyjnego TYCHY Sp. z o.o. w sprawie zgodności:
art. 793 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 17 czerwca 2011 r. (data nadania) skarżąca spółka – Przedsiębiorstwo Komunikacyjno Spedycyjne TYCHY Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) zarzuciła, że art. 793 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) „w zakresie zwrotu »może wydać« oraz »oznaczając cel, do którego mają służyć«” jest niezgodny z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 2 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Postanowieniem z 26 stycznia 2011 r. (sygn. akt VI GCo 3/11/1) Sąd Rejowy w Tychach – VI Wydział Gospodarczy wydał skarżącej dalszy tytuł wykonawczy w postaci ugody zawartej przed mediatorem 9 stycznia 2007 r., zaopatrzonej w klauzulę wykonalności nadaną postanowieniem Sądu Rejonowego w Tychach – VI Wydział Gospodarczy z 25 stycznia 2007 r. (sygn. akt VI GC 494/06/01), w celu wszczęcia postępowania egzekucyjnego z wynagrodzenia uzyskiwanego przez pozwanego na terytorium Austrii, i oznaczył go liczbą porządkową 2 (dwa). W pozostałym zakresie sąd oddalił wniosek ze względu na nieuzupełnienie braków formalnych wniosku – m.in. niewskazanie części składowych majątku dłużnika w Austrii, z których skarżąca zamierza prowadzić egzekucję. Sąd uznał, że skarżąca nie sprecyzowała żądania wniosku w tym zakresie, wobec czego żądanie wydania dalszego tytułu wykonawczego w celu skierowania egzekucji do majątku dłużnika znajdującego się w Austrii nie realizuje przesłanek wynikających z art. 793 k.p.c. w odniesieniu do oznaczenia celu, któremu ten tytuł ma służyć. Sąd Okręgowy w Katowicach – XIX Wydział Gospodarczy Odwoławczy oddalił zażalenie skarżącej jako bezzasadne (postanowieniem z 27 kwietnia 2011 r., sygn. akt XIX Gz 185/11).
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 13 września 2011 r. (doręczonym 20 września 2011 r.) pełnomocnik skarżącej został wezwany do uzupełnienia stwierdzonych braków formalnych skargi konstytucyjnej przez: wskazanie ostatecznego orzeczenia, z wydaniem którego skarżąca wiąże naruszenie przysługujących jej konstytucyjnych wolności lub praw, wraz z datą doręczenia tego orzeczenia skarżącej; wskazanie konstytucyjnych wolności lub praw, wyrażonych w art. 2, art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji, naruszonych przez zakwestionowany art. 793 k.p.c. oraz doręczenie aktualnego i uwierzytelnionego odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego. W piśmie procesowym z 27 września 2011 r. (data nadania) skarżąca odniosła się do stwierdzonych braków formalnych skargi.
Przedmiotem skargi konstytucyjnej jest art. 793 k.p.c. w brzmieniu: „w razie potrzeby prowadzenia egzekucji na rzecz kilku osób lub przeciwko kilku osobom albo z kilku składowych części majątku tego samego dłużnika, sąd oprócz pierwszego tytułu wykonawczego może wydawać dalsze tytuły, oznaczając cel, do którego mają służyć, i ich liczbę porządkową”.
Skarżąca zarzuciła, że zakwestionowany przepis, przez użyte w nim zwroty „może wydawać” oraz „oznaczając cel, do którego mają służyć”, uzależnia wydanie dalszego tytułu wykonawczego od swobodnego uznania sądu. Zdaniem skarżącej „taka forma reglamentowania” dalszych tytułów wykonawczych nie znajduje żadnego uzasadnienia i w praktyce uniemożliwia wykonanie orzeczenia, a zatem zamyka drogę do skutecznej egzekucji z majątku dłużnika.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych praw lub wolności, którego wniesienie uwarunkowane zostało spełnieniem przesłanek wynikających z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W przypadku, w którym wniesiona skarga nie spełnia przewidzianych prawem wymogów albo postawione w niej zarzuty są oczywiście bezzasadne, Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK odmawia nadania jej dalszego biegu.
Objęty zaskarżeniem art. 793 k.p.c. wymienia przesłanki, od spełnienia których ustawodawca uzależnił wydanie dalszego tytułu wykonawczego. W przekonaniu skarżącej wskazany przepis narusza konstytucyjne prawo do wykonania orzeczenia, gdyż użyte przez ustawodawcę w tym przepisie zwroty „może wydawać” oraz „oznaczając cel, do którego mają służyć”, umożliwiają sądom podejmowanie uznaniowych rozstrzygnięć. Co prawda w treści prawa gwarantowanego przez art. 45 ust. 1 Konstytucji mieści się prawo do wykonania prawomocnego orzeczenia sądowego w postępowaniu egzekucyjnym, jednak – w ocenie Trybunału – zarzuty jego naruszenia są oczywiście bezzasadne.
Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że stosowanie przez ustawodawcę zwrotów niedookreślonych nie może per se prowadzić do sformułowania zarzutu niekonstytucyjności. Występują one w wielu systemach prawnych i nie można podważać ich legalności tylko dlatego, że pozostawiają organom stosującym prawo określoną sferę władzy dyskrecjonalnej. Wprawdzie zwroty niedookreślone przesuwają obowiązek konkretyzacji normy prawnej na etap stosowania prawa, a więc dają sądom określoną swobodę decyzyjną, jednakże – jak wskazał Trybunał w wyroku z 16 stycznia 2006 r. – „krytyka takich rozwiązań powinna koncentrować się nie na samym posługiwaniu się przez przepisy prawa zwrotami niedookreślonymi, ale na tym, czy wprowadzając takie zwroty do porządku prawnego, prawodawca przewidział czytelne, z punktu widzenia ewentualnych odbiorców rozstrzygnięć, mechanizmy kontroli (także pozaprocesowej) korzystania przez sądy z przyznanej im władzy dyskrecjonalnej” (SK 30/05, OTK ZU nr 1/A/2006, poz. 2).
Innymi słowy, zwroty niedookreślone, czy też – tak jak w niniejszej sprawie – pozostawiające pewien zakres swobody orzeczniczej, są co do zasady zgodne z Konstytucją, jeśli ich stosowaniu przez sądy towarzyszą określone gwarancje proceduralne, jak jawność postępowania, ujawnienie motywów orzeczenia, czy też instancyjna kontrola podjętego rozstrzygnięcia. Jak orzekł bowiem Trybunał, „na straży właściwego stosowania (…) normy [skonstruowanej w oparciu o pojęcia ocenne] stoją przede wszystkim normy procesowe, nakazujące wskazanie przesłanek, jakie legły u podstaw zastosowania w konkretnej sprawie normy prawnej skonstruowanej przy użyciu tego rodzaju nieostrego pojęcia” (uchwała TK z 6 listopada 1991 r., W 2/91, OTK w 1991 r., poz. 20).
Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że w sprawie, w związku z którą skarżąca wniosła skargę konstytucyjną, znalazły zastosowanie dwie spośród wskazanych wyżej gwarancji procesowych. Po pierwsze, postanowienie Sądu Rejonowego w Tychach – VI Wydział Gospodarczy z 26 stycznia 2011 r. (sygn. akt VI GCo 3/11/1), jak również postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach – XIX Wydział Gospodarczy Odwoławczy z 27 kwietnia 2011 r. (sygn. akt XIX Gz 185/11) zawierają rzetelne uzasadnienie motywów oddalenia wniosku skarżącej oraz uznania zażalenia za bezzasadne. Po drugie, w myśl art. 795 k.p.c., na postanowienie o odmowie wydania dalszego tytułu wykonawczego skarżącej – jako wierzycielowi – przysługiwało zażalenie, z którego skarżąca, co istotne, skorzystała.
Na tle niniejszej sprawy należy również podkreślić, że w postanowieniu z 1 grudnia 1962 r. (sygn. akt III CR 137/62) Sąd Najwyższy orzekł, że „użyte w art. 543 [ ustawy z dnia 29 listopada 1930 r. – Kodeks postępowania cywilnego, Dz. U. z 1950 r. Nr 43, poz. 394, ze zm.; ad verbum: W razie potrzeby prowadzenia egzekucji na rzecz kilku osób lub przeciwko kilku osobom albo z kilku części składowych majątku tego samego dłużnika sąd oprócz pierwszego tytułu wykonawczego może wydać dalsze tytuły oznaczając cel, do którego mają służyć, i ich liczbę porządkową] wyrażenie »sąd (…) może wydać« nie oznacza, że wydanie dalszego tytułu wykonawczego pozostawione jest swobodnemu uznaniu sądu (…) Nie ma tu miejsca na dowolność, gdyż sąd obowiązany jest swoje ewentualne negatywne rozstrzygnięcie co do decyzji, którą »może« wydać należycie uzasadnić, a sąd rewizyjny obowiązany jest rozumowanie sądu I instancji poddać kontroli” (OSNC z 1964, nr 2, poz. 29).
Jednocześnie Trybunał zwraca uwagę, że ochrona interesów dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym wymaga, aby liczba tytułów wykonawczych uprawniających do wszczynania egzekucji była limitowana. Stąd, w postępowaniu egzekucyjnym obowiązuje zasada, zgodnie z którą sąd wydaje wierzycielowi tytuł wykonawczy tylko raz – w jednym egzemplarzu. Wydanie przez sąd dalszych tytułów wykonawczych – jako wyjątek od zasady ogólnej – wymaga zatem spełnienia przez wierzyciela określonych w art. 793 k.p.c. przesłanek. Ich wykazanie spoczywa na wierzycielu, gdyż to na ich podstawie wywodzi on swoje uprawnienie do wydania kolejnego tytułu wykonawczego (art. 6 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny; Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.).
W tym stanie rzeczy Trybunał stwierdza, że zarzuty naruszenia praw skarżącej wywodzonych przez nią z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji, tj. niemożności wykonania prawomocnego orzeczenia sądowego w postępowaniu egzekucyjnym, są oczywiście bezzasadne. W konsekwencji należy również uznać, że skoro zakwestionowany w skardze art. 793 k.p.c. nie narusza wskazanych jako wzorce kontroli art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji (nie zamyka drogi sądowej i nie uniemożliwia wykonania orzeczenia), to tym bardziej nie narusza ogólnych zasad państwa prawa znajdujących swoje źródło w art. 2 Konstytucji. Trybunał przypomina, że stanowisko dotyczące zasadniczej niemożności samodzielnego powoływania art. 2 ustawy zasadniczej jako wzorca kontroli w sprawach skargowych zostało zajęte w postanowieniu pełnego składu Trybunału z 23 stycznia 2002 r. w sprawie o sygn. Ts 105/00 (OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60).

Mając na względzie, że zarzuty skargi są oczywiście bezzasadne, Trybunał na podstawie art. 49 w zw. art. 36 ust. 3 ustawy o TK orzekł jak na wstępie.