Pełny tekst orzeczenia

334/4/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 5 czerwca 2012 r.
Sygn. akt Ts 205/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Kotlinowski,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej M.J. w sprawie zgodności:
1) art. 4241 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.), w części obejmującej zwrot „jeżeli przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda”, z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 2, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 2, art. 77 ust. 2, art. 174 oraz art. 183 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) art. 4244 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.), w części obejmującej zwrot „gdy przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda”, z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 2, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 2, art. 77 ust. 2, art. 174 oraz art. 183 ust. 1 i 2 Konstytucji;
3) art. 4249 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 79 ust. 1, art. 174 oraz art. 183 ust. 1 i 2 Konstytucji;
4) art. 3989 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 2, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 2, art. 77 ust. 2, art. 174 oraz art. 183 ust. 1 i 2 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

1. W sporządzonej przez adwokata skardze konstytucyjnej M.J. (dalej: skarżący), wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 2 lipca 2011 r. (data nadania), zarzucono niezgodność: (1) art. 4241 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) – w części obejmującej zwrot „jeżeli przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda” – z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 2, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 2, art. 77 ust. 2, art. 174 oraz art. 183 ust. 1 i 2 Konstytucji; (2) art. 4244 k.p.c. – w części obejmującej zwrot „gdy przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda” – z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 2, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 2, art. 77 ust. 2, art. 174 oraz art. 183 ust. 1 i 2 Konstytucji; (3) art. 4249 k.p.c. z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 79 ust. 1, art. 174 oraz art. 183 ust. 1 i 2 Konstytucji; (4) art. 3989 § 1 k.p.c. z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 2, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 2, art. 77 ust. 2, art. 174 oraz art. 183 ust. 1 i 2 Konstytucji.

2. Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z postanowieniem Sądu Najwyższego – Izby Cywilnej z 29 kwietnia 2011 r. (sygn. akt II CNP 2/11) o odrzuceniu skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi – X Wydział Gospodarczy z 23 stycznia 2009 r. (sygn. akt X Ga 381/08), który zmienił wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi – XIII Wydział Gospodarczy z 18 lipca 2008 r. (sygn. akt XIII GC 550/08) w ten sposób, że oddalił powództwo skarżącego o zapłatę 6 573,00 zł.
W ocenie Sądu Najwyższego skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi nie spełniała wymogu określonego art. 4245 § 1 pkt 4 k.p.c., tj. nie uprawdopodobniła wyrządzenia szkody, spowodowanej przez wydanie orzeczenia, którego skarga dotyczyła. To zaś przemawiało za jej odrzuceniem na podstawie art. 4248 § 1 k.p.c.

3. W ocenie skarżącego „zupełnie zbędną w demokratycznym państwie prawa i pozbawioną podstaw konstytucyjnych jest konieczność udowodnienia czy uprawdopodobnienia szkody wyrządzonej orzeczeniem sprzecznym z prawem. Skoro bowiem celem instytucji sądu (art. 174 Konstytucji) w demokratycznym państwie prawa (art. 2 Konstytucji) jest rozstrzyganie sporów i wydawanie sprawiedliwych orzeczeń (art. 45 ust. 1 Konstytucji), to ustanowienie innych, niż absolutnie konieczne obostrzeń uprawniających do korzystania ze środka zaskarżenia jest naruszeniem zasad demokratycznego państwa prawa. Nadto ustanowienie przesłanki »szkody« dla przedmiotowego środka zaskarżenia nosi znamiona niedopuszczalnego dyskryminowania prawa do sądu przez obowiązek udowadniania oczywistości zamiast wykazania naruszenia prawa przy wydaniu orzeczenia, co narusza art. 32 ust. 1 Konstytucji”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ust. 1 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał Konstytucyjny bada, czy odpowiada ona określonym przez prawo wymogom.

2. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że analizowana skarga konstytucyjna nie spełnia konstytucyjnych i ustawowych kryteriów warunkujących jej merytoryczne rozpoznanie.

3. W pierwszej kolejności należy zauważyć, że skarżący przedmiotem rozpatrywanej skargi uczynił art. 4241 § 1, art. 4244, art. 4249 oraz art. 3989 § 1 k.p.c. Tymczasem przepisy te nie stanowiły podstawy rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego orzekającego w sprawie skarżącego, gdyż postanowienie z 29 kwietnia 2011 r. (sygn. akt II CNP 2/11) zostało wydane na podstawie art. 4248 § 1 w związku z art. 4245 § 1 pkt 4 k.p.c., co jednoznacznie wynika z uzasadnienia tego orzeczenia.
W związku z powyższym Trybunał stwierdza, że skarga nie spełnia dyspozycji art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, co stanowi samodzielną negatywną przesłankę procesową, skutkującą odmową nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK.

4. Niezależnie od stwierdzonej wyżej samoistnej przesłanki odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że w analizowanej sprawie przywołane przez skarżącego postanowienia Konstytucji zostały uczynione wzorcami kontroli w sposób nieprawidłowy. I tak, powołane w skardze art. 2, art. 31 ust. 3 i art. 32 ust. 2 Konstytucji nie są samoistnymi źródłami praw podmiotowych jednostki, a przez to nie mogą stanowić samoistnej podstawy kontroli w sprawach skargowych. Przepisy te wyznaczają bowiem jedynie standardy kreowania przez prawodawcę wolności i praw, nie wprowadzając jednocześnie konkretnej wolności czy konkretnego prawa (por. np. wyroki TK z: 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2; 26 kwietnia 2005 r., SK 36/03, OTK ZU nr 4/A/2005, poz. 40 oraz 29 kwietnia 2003 r., SK 24/02, OTK ZU nr 4/A/2003, poz. 33; a także postanowienia TK z 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60 oraz 28 stycznia 2010 r., Ts 320/08, OTK ZU nr 2/B/2010, poz. 106).
Z kolei art. 174 oraz art. 183 ust. 1 i 2 Konstytucji są przepisami ustrojowymi i dotyczą – odpowiednio – kwestii wydawania przez sądy i trybunały wyroków w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej oraz kompetencji Sądu Najwyższego; nie kreują one żadnych konstytucyjnych praw podmiotowych względem jednostki. Natomiast art. 79 ust. 1 ustawy zasadniczej odnosi się do prawa każdego, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, do wniesienia skargi konstytucyjnej, na zasadach określonych w ustawie, w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.
Z tego też powodu skardze konstytucyjnej – w zakresie badania zaskarżonych przepisów z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 2, art. 79 ust. 1, art. 174 oraz art. 183 ust. 1 i 2 Konstytucji – należało odmówić nadania dalszego biegu z powodu niedopuszczalności orzekania, spowodowanej nieadekwatnością wzorców kontroli (art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK).

5. Ponadto, Trybunał Konstytucyjny odniósł się do kwestii oczywistej bezzasadności zarzutu naruszenia art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji przez art. 4241 § 1, art. 4244, art. 4249 oraz art. 3989 § 1 k.p.c.
Trybunał niejednokrotnie podkreślał w swoim orzecznictwie, że Konstytucja w pełni gwarantuje dwuinstancyjny tryb postępowania. Oznacza to, że nawet gdyby Kodeks postępowania cywilnego w ogóle nie przewidywał kontroli orzeczeń w trybie rozpatrywania nadzwyczajnych środków zaskarżenia, regulacja Kodeksu też mieściłaby się w ramach konstytucyjnego modelu prawa do sądu. Strona nie ma podstaw do roszczenia względem państwa o takie ukształtowanie obowiązujących przepisów, które zapewniałoby jej rozpoznanie każdej sprawy przez Sąd Najwyższy. Z przepisów Konstytucji nie można bowiem wywodzić, iż Sąd Najwyższy stanowi niejako trzecią instancję, która każdorazowo zobligowana jest do merytorycznego rozpoznania kierowanych doń nadzwyczajnych środków zaskarżenia (por. wyroki TK z: 10 lipca 2000 r., SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 143; 6 października 2004 r., SK 23/02, OTK ZU nr 9/A/2004, poz. 89 oraz 31 marca 2005 r., SK 26/02, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 29).
Wobec powyższego należało – w zakresie badania zgodności zakwestionowanych przepisów z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji – odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK.

Z przedstawionych wyżej powodów Trybunał postanowił jak w sentencji.