Pełny tekst orzeczenia

235/2/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 31 stycznia 2012 r.

Sygn. akt Ts 249/11



Trybunał Konstytucyjny w składzie:





Stanisław Biernat,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej „Biegli Rewidenci Szuszkiewicz i Spółka” Sp. z o.o. w sprawie zgodności:

art. 1821 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 235, poz. 1699) w związku z art. 139 ust. 1 i 2 oraz art. 343 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361, ze zm.), w związku z art. 66 ust. 5 (zdanie drugie) i ust. 7 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223, ze zm.) i w związku z art. 57 i art. 60 ust. 1 ustawy z dnia 7 maja 2009 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym (Dz. U. Nr 77, poz. 649, ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej, wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 26 sierpnia 2011 r., „Biegli Rewidenci Szuszkiewicz i Spółka” Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) zakwestionowała zgodność art. 1821 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 235, poz. 1699) w związku z art. 139 ust. 1 i 2 oraz art. 343 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361, ze zm.; dalej: ustawa – prawo upadłościowe i naprawcze), w związku z art. 66 ust. 5 (zdanie drugie) i ust. 7 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223, ze zm.; dalej: ustawa o rachunkowości) i w związku z art. 57 i art. 60 ust. 1 ustawy z dnia 7 maja 2009 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym (Dz. U. Nr 77, poz. 649, ze zm.; dalej: ustawa o biegłych rewidentach) z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji, w zakresie, w jakim ogranicza on podmiotowi uprawnionemu do badania sprawozdań finansowych możliwość dochodzenia od syndyka masy upadłości roszczeń wynikających z zawartej umowy o badanie sprawozdania finansowego masy upadłości przed sądem powszechnym, mimo że wynagrodzenie takiego podmiotu podlega szczególnej ochronie prawnej.

Rozpatrywana skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującą sprawą. Skarżąca zawarła z zarządcą masy upadłości umowę o przeprowadzenie badania sprawozdania finansowego masy upadłości. W związku z zaistniałym między stronami umowy sporem, skarżąca wniosła pozew o zapłatę wynagrodzenia z tytułu wykonania umowy. Postanowieniem z 19 sierpnia 2009 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie, VII Wydział Gospodarczy (sygn. akt VIII GNc 4516/09) odrzucił pozew ze względu na błędne oznaczenie strony pozwanej. Orzeczenie to zostało uchylone na skutek uwzględnienia zażalenia skarżącej postanowieniem Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie, X Wydział Gospodarczy z 25 lutego 2010 r. (sygn. akt X GZ 290/09). Z kolei postanowieniem z 28 października 2010 r., stosownie do treści art. 1821 § 1 k.p.c., Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie, VII Wydział Gospodarczy (sygn. akt VII GC 644/10) umorzył postępowanie w sprawie ze względu na zmianę sposobu prowadzenia postępowania upadłościowego wobec kontrahenta skarżącej z postępowania z możliwością zawarcia układu na postępowanie obejmujące likwidację majątku upadłego. Zażalenie skarżącej na powyższe orzeczenie zostało oddalone przez Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie, X Wydział Gospodarczy postanowieniem z 8 kwietnia 2011 r. (sygn. akt X Gz 17/11).

Zarządzeniem z 26 września 2011 r. pełnomocnik skarżącej wezwany został do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, tj. dokładnego określenia przedmiotu skargi przez wykazanie, że art. 139 ust. 1 i 2 oraz art. 343 pkt 1 ustawy – prawo upadłościowe i naprawcze, art. 66 ust. 5 (zdanie drugie) i ust. 7 ustawy o rachunkowości oraz art. 57 i art. 60 ust. 1 ustawy o biegłych rewidentach stanowiły podstawę ostatecznego orzeczenia o przysługujących skarżącej prawach lub wolnościach konstytucyjnych. Ponadto pełnomocnika skarżącej wezwano do wskazania, jakie konstytucyjne prawa lub wolności skarżącej wynikające z art. 2, art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji i w jaki sposób zostały naruszone przez zakwestionowane w skardze przepisy oraz doręczenie odpowiedniego pełnomocnictwa do sporządzenia skargi.

Pismem z 25 października 2011 r. pełnomocnik skarżącej odniósł się do powyższego zarządzenia, podnosząc, że poza art. 1821 k.p.c. inne zakwestionowane w skardze przepisy nie były podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie skarżącej, choć skarżąca domagała się ich zastosowania. Jednocześnie w odniesieniu do art. 139 ust. 1 i 2, art. 343 pkt 1 ustawy – prawo upadłościowe i naprawcze, art. 66 ust. 5 (zdanie drugie) i ust. 7 ustawy o rachunkowości oraz art. 57 i art. 60 ust. 1 ustawy o biegłych rewidentach podniesiono, że nie jest możliwe określenie, jakie konstytucyjne prawa lub wolności spółki wynikające z art. 2, art. 45 i art. 77 ust. 2 Konstytucji i w jaki sposób zostały naruszone przez te przepisy, gdyż nie zostały one zastosowane w sprawie skarżącej. Do pisma załączono stosowne pełnomocnictwo.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna jest sformalizowanym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, który służy eliminacji z systemu prawnego przepisów ustaw lub innych aktów normatywnych, stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, naruszającego wolności lub prawa albo obowiązki skarżącego określone w Konstytucji. Konstrukcja skargi konstytucyjnej w prawie polskim odwołuje się do złożonej zależności zachodzącej między zakwestionowanym przepisem, ostatecznym orzeczeniem wydanym na jego podstawie oraz zaistniałym naruszeniem konstytucyjnych praw skarżącego.

Merytoryczne rozpoznanie skargi zależy od spełnienia przesłanek zawartych zarówno w art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Jeżeli skarga konstytucyjna nie odpowiada wymogom formalnym, sędzia Trybunału, działając na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 2 ustawy o TK, wzywa do uzupełnienia jej braków w terminie 7 dni od daty zawiadomienia. Nieuzupełnienie braków w terminie, zgodnie z art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK, skutkuje wydaniem postanowienia o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał podkreśla, że merytoryczna ocena argumentów formułowanych na rzecz tezy o niezgodności z Konstytucją unormowań stanowiących przedmiot wnoszonej skargi konstytucyjnej możliwa jest dopiero po uprzednim stwierdzeniu, że skarga konstytucyjna spełnia wszystkie przesłanki warunkujące nadanie jej dalszego biegu.

Skarga konstytucyjna zawierała braki formalne, do których uzupełnienia skarżąca została wezwana zarządzeniem sędziego Trybunału z 26 września 2011 r. Obowiązkiem skarżącej było zatem wykonanie zarządzenia w terminie przewidzianym przez ustawę.

W piśmie procesowym z 25 października 2011 r. pełnomocnik skarżącej uzupełnił jedynie część wskazanych w zarządzeniu braków formalnych skargi, podnosząc, że w pozostałym zakresie udzielenie odpowiedzi na wezwanie nie jest możliwe. W piśmie zwrócono uwagę, że nie jest możliwe wskazanie, jakie konstytucyjne prawa lub wolności skarżącej wynikające z art. 2, art. 45 i art. 77 ust. 2 Konstytucji i w jaki sposób zostały naruszone przez art. 139 ust. 1 i 2, art. 343 pkt 1 ustawy – prawo upadłościowe i naprawcze, art. 66 ust. 5 (zdanie drugie) i ust. 7 ustawy o rachunkowości oraz art. 57 i art. 60 ust. 1 ustawy o biegłych rewidentach, gdyż przepisy te nie zostały zastosowane przez sądy orzekające w sprawie skarżącej. Jednocześnie pełnomocnik skarżącej nie wycofał żądania zbadania konstytucyjności tych regulacji, co pozwalałoby umorzyć postępowanie w tym zakresie na podstawie 39 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.

Biorąc powyższe pod uwagę, na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK, należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

Niezależnie od powyższego, należy zauważyć, że za odmową nadania skardze dalszego biegu przemawiają także inne względy. Jak wynika z pisma z 25 października 2011 r., spośród zaskarżonych regulacji, jedynie art. 1821 § 1 k.p.c. stanowił w sprawie skarżącej podstawę ostatecznego orzeczenia w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji. Skarżąca podnosi, że zastosowanie w jej sprawie art. 1821 § 1 k.p.c. doprowadziło do naruszenia m.in. wynikającego z art. 45 ust. 1 Konstytucji prawa do sądu polegającego na wyłączeniu możliwości dochodzenia roszczenia przed sądem powszechnym.

W świetle powyższego, po pierwsze, pokreślenia wymaga, że również w tym zakresie pełnomocnik skarżącej nie uzupełnił braków formalnych skargi, tzn. nie wskazał, jakie konstytucyjne prawa lub wolności skarżącej wynikające z art. 2 Konstytucji i w jaki sposób zostały naruszone przez art. 1821 § 1 k.p.c. Pismo z 25 października 2011 r. poza odwołaniem do zasady państwa prawnego nie zawiera żadnej argumentacji odnoszącej się do zakwestionowanych regulacji.

Po drugie, należy przypomnieć, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału o naruszeniu prawa podmiotowego, które uzasadnia wystąpienie ze skargą konstytucyjną, można mówić tylko wówczas, gdy spełnia ono kryterium aktualności. Jego celem jest zapobieżenie rozszerzeniu skargi konstytucyjnej, polegającemu na upodobnieniu jej do skargi powszechnej (actio popularis). Wymagane jest zatem wykazanie, że naruszenie ma charakter aktualny, a nie potencjalny – konieczne jest istnienie aktualnego interesu prawnego skarżącego w merytorycznym rozstrzygnięciu skargi; niekorzystne oddziaływanie obowiązujących norm prawnych na sytuację prawną skarżącego musi mieć charakter rzeczywisty i realny, ma trwać w chwili wnoszenia skargi (por. postanowienia TK z: 3 lipca 2007 r., SK 4/07, OTK ZU nr 7/A/2007, poz. 83 i 14 września 2009 r., SK 51/08, OTK ZU nr 8/A/2009, poz. 127). Jednocześnie, Trybunał Konstytucyjny zobowiązany jest zbadać, czy istotnie w analizowanej sprawie doszło do naruszenia wskazanych przez skarżącego praw konstytucyjnych, w szczególności zaś, czy doszło do zamknięcia drogi do dochodzenia praw i wolności skarżącego (por. postanowienie TK z 19 stycznia 2007 r., Ts 214/06, OTK ZU nr 4/B/2007, poz. 170).

Z taką sytuacją nie mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Skarżąca zdaje się nie dostrzegać, że ustawodawca przyjął, iż w razie ogłoszenia upadłości likwidacyjnej dłużnika zasadniczym sposobem dochodzenia wierzytelności staje się zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym. Umorzeniu na podstawie art. 1821 § 1 k.p.c. podlegają bowiem tylko te sprawy, w których powód dochodzi wierzytelności podlegającej zgłoszeniu do masy upadłości i umieszczeniu na liście wierzytelności w postępowaniu upadłościowym (por. A. Jakubecki, Komentarz do art. 182 (1) Kodeksu postępowania cywilnego, Lex 45/2011, stan prawny na 15 marca 2011 r.). Umorzenie nie wyłącza tym samym możliwości dochodzenia wierzytelności na postawie przepisów ustawy – prawo upadłościowe i naprawcze.

Oznacza to, że sytuacja, w której skarżąca upatruje naruszenie swoich praw podmiotowych, może zostać usunięta przy użyciu innych środków prawnych, niemających charakteru nadzwyczajnego, a tym samym nie zostało spełnione kryterium aktualności naruszenia (por. postanowienie TK z 15 września 2010 r., Ts 355/08, niepubl.). W związku z powyższym, w tym zakresie skarga konstytucyjna nie spełnia wymagań wynikających z art. 79 ust. 1 Konstytucji i art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.



W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.