Ts 264/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
83/1/B/2013
POSTANOWIENIE
z dnia 15 listopada 2012 r.
Sygn. akt Ts 264/11
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Małgorzata Pyziak-Szafnicka,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Cezarego P. o zbadanie zgodności:
1) art. 72 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) z art. 31 ust. 3 w zw. z preambułą i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polski;
2) art. 448 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) z art. 31 ust. 3 w zw. z preambułą, art. 2, art. 13 i art. 45 ust. 1 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
1) podjąć zawieszone postępowanie,
2) odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 6 września 2011 r. Cezary P. (dalej: skarżący) wystąpił o stwierdzenie niezgodności art. 72 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.) z art. 31 ust. 3 w zw. z preambułą i art. 2 Konstytucji oraz art. 448 k.c. z art. 31 ust. 3 w zw. z preambułą, art. 2, art. 13 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.
W ślad za skargą konstytucyjną 19 września 2011 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynęło pismo podpisane osobiście przez skarżącego, zatytułowane „wniosek o wydanie postanowienia w przedmiocie zawieszenia czynności komornika”.
Skarga konstytucyjna została złożona w związku z następującym stanem faktycznym. Sąd Okręgowy w Warszawie – Wydział XX Gospodarczy wyrokiem z 8 lipca 2010 r. oddalił wniesione przez skarżącego powództwo o zapłatę (sygn. akt XX GC 425/09). W wyniku zaskarżenia tego wyroku Sąd Apelacyjny w Warszawie – Wydział VI Cywilny wyrokiem z 11 marca 2011 r. (sygn. akt VI ACa 1056/10) zmienił wyrok sądu okręgowego w ten sposób, że częściowo uwzględnił powództwo skarżącego, a w pozostałym zakresie oddalił apelację.
Zdaniem skarżącego kwestionowane przepisy stwarzają organom państwowym możliwość nadużywania swojej pozycji wobec obywatela, czym naruszają zasadę przyzwoitej legislacji i zasadę określoności prawa (art. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji). Z art. 2 Konstytucji skarżący wywodzi podmiotowe prawo, które polega na „funkcjonowaniu jednostki w państwie urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”.
Ponadto, w ocenie skarżącego zaskarżone przepisy naruszają art. 13 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji. Jak twierdzi, podstawą przyznawania zadośćuczynienia z art. 448 k.c. są zasady tworzone w praktyce, a nie jasno określone kryteria ustawowe. Taki sposób ukształtowania roszczenia o zadośćuczynienie prowadzi więc – w przekonaniu skarżącego – do naruszenia zakazu wynikającego z art. 13 Konstytucji, gdyż nawiązuje do ideologii marksizmuleninizmu. Co więcej, art. 448 k.c. narusza prawo do ukształtowania procedury sądowej zgodnie z wymogami jawności i przejrzystości (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Zdaniem skarżącego art. 72 § 2 k.c. jest sformułowany na tyle ogólnie i nieprecyzyjnie, że pozwala na dowolność interpretacyjną oraz podejmowanie subiektywnych ocen w zakresie interpretacji pojęcia naruszenia dobrych obyczajów, a w konsekwencji wydawanie niesprawiedliwych wyroków, jak w sprawie skarżącego.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 13 marca 2012 r. skarżący został wezwany do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez wskazanie, jakie przysługujące mu konstytucyjne prawa lub wolności, wynikające z preambuły, art. 2, art. 13, art. 45 ust. 1 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji zostały naruszone, oraz dokładne określenie sposobu ich naruszenia. Skarżący został też wezwany do doręczenia odpisu wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 11 marca 2011 r. (sygn. akt VI ACa 1056/10) wraz z uzasadnieniem oraz do oświadczenia, czy od tego wyroku została skierowana do Sądu Najwyższego skarga kasacyjna. Ponadto, na podstawie art. 20 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) w zw. z art. 130 § 5 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.), pismo z 19 września 2011 r. zostało skarżącemu zwrócone pismo z uwagi na brak podpisu profesjonalnego pełnomocnika.
W wykonaniu zarządzenia wzywającego do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej skarżący wniósł 21 marca 2012 r. pismo, w którym oświadczył, że od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 11 marca 2011 r. (sygn. akt VI ACa 1056/10) została złożona skarga kasacyjna. Skarżący domaga się nadto rozpoznania jego pisma z 19 września 2011 r., gdyż w jego przekonaniu do złożenia wniosku o wydanie postanowienia tymczasowego nie jest wymagane zastępstwo pełnomocnika profesjonalnego.
Skarżący podnosi również, że art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji mogą stanowić samodzielne wzorce kontroli w toku postępowania ze skargi konstytucyjnej, czemu w jego przekonaniu Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie dał wyraz w swoim orzecznictwie. Zaskarżone przepisy, ze względu na swoją niedookreśloność, naruszają „prawo do rzetelnego systemu prawnego”, które skarżący wywodzi z art. 2 Konstytucji. Zdaniem skarżącego z art. 13 Konstytucji wynika „prawo do funkcjonowania w państwie, które nie stosuje praktyk komunistycznych”. Skoro roszczenie o zadośćuczynienie za krzywdę z art. 448 k.c. oparte jest na „praktyce społecznej”, to – w ocenie skarżącego – w rzeczywistości jego podstawę stanowi ideologia marksismuleninizmu.
W piśmie wniesionym 21 marca 2012 r. skarżący sprecyzował nadto, że zarzuca art. 72 § 2 k.c. naruszenie art. 31 ust. 3 w zw. z art. 2 oraz preambułą Konstytucji, natomiast art. 448 k.c. – naruszenie art. 31 ust. 3 w zw. z preambułą, art. 2, art. 13 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Z uwagi na wniesioną do Sądu Najwyższego skargę kasacyjną Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 16 maja 2012 r. zawiesił postępowanie w sprawie wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej (Ts 264/11).
3 lipca 2012 r. skarżący złożył do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o podjęcie postępowania w związku z postanowieniem Sądu Najwyższego z 11 maja 2012 r. (sygn. akt I CSK 595/11) o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. We wniosku – podpisanym osobiście przez skarżącego – skarżący powtarza wcześniejsze argumenty, mające przemawiać za niekonstytucyjnością zaskarżonych przepisów. Dnia 6 listopada 2012 r. skarżący ponownie wniósł o podjęcie zawieszonego postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Pismo w tej sprawie zostało podpisane przez profesjonalnego pełnomocnika.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna stanowi, zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, szczególny środek ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, które zostały naruszone przez wydanie w sprawie skarżącego orzeczenia opartego na zaskarżonej normie. Powołany przepis Konstytucji wyznacza zatem przesłanki dopuszczalności skargi konstytucyjnej. Z kolei art. 46-48 ustawy o TK wskazują wymogi formalne skargi konstytucyjnej, które muszą zostać zachowane, aby skarga podlegała rozpoznaniu. Na etapie wstępnej kontroli skargi Trybunał Konstytucyjny bada nadto, czy zarzuty w niej zawarte należy ocenić jako oczywiście bezzasadne (na podstawie art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK).
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego złożona skarga nie spełnia powyższych wymogów, co uniemożliwia nadanie jej dalszego biegu.
Skarżący twierdzi, że art. 448 k.c. narusza przysługujące mu „prawo do rzetelnego systemu prawnego”, które samodzielnie wywodzi przede wszystkim z art. 31 ust. 3 Konstytucji, ale także z preambuły i art. 2 Konstytucji, oraz powiązane z nim: „prawo do funkcjonowania w państwie, które nie stosuje praktyk komunistycznych” (art. 13 Konstytucji) i prawo do rzetelnej procedury sądowej (art. 45 ust. 1 Konstytucji).
Trybunał zwraca uwagę, że w myśl jego ustalonego orzecznictwa, przywołane przez skarżącego art. 2, art. 13, art. 31 ust. 3 Konstytucji mogą stanowić wzorce kontroli w postępowaniu zainicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej, o ile skarżący wskaże wynikające z nich prawa podmiotowe lub wolności nieujęte w innych normach konstytucyjnych, określając zarówno jego adresata, jak i jego całą sytuację prawną, powiązaną z możnością wyboru sposobu zachowania się (zob. postanowienie TK z 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60 wydane w pełnym składzie oraz m.in. wyrok TK z 18 października 2011 r., SK 24/09, OTK ZU nr 8/A/2011, poz. 82). Rozpatrywana skarga nie zawiera odpowiedniej argumentacji, która dowodziłaby tego, że „prawo do rzetelnego systemu prawnego” oraz „prawo do funkcjonowania w państwie, które nie stosuje praktyk komunistycznych” stanowią prawa podmiotowe w wyżej przedstawionym znaczeniu. Ze skargi oraz pisma uzupełniającego jej braki nie daje się również ustalić, jaka jest treść proponowanych przez skarżącego praw podmiotowych. Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał stwierdza, że merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej jest niedopuszczalne, co uzasadnia odmowę nadania jej dalszego biegu (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK w zw. z art. 79 ust. 1 Konstytucji).
W odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji Trybunał zaznacza, że art. 448 k.c. ma charakter materialnoprawny i w żadnej mierze nie można wiązać go – tak jak czyni to skarżący – z naruszeniem prawa do rzetelnej procedury sądowej. W myśl art. 448 zdanie pierwsze k.c., w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia (w takiej sytuacji, zgodnie ze zdaniem drugim art. 448 k.c., znajduje zastosowanie art. 445 § 3 k.c., dotyczący przesłanek dziedziczenia roszczenia o zadośćuczynienie). Swoboda sędziowska w ustalaniu wysokości zadośćuczynienia, o którym stanowi art. 448 k.c., nie oznacza – w świetle przepisów procedury cywilnej – dowolności orzekania. Sąd, rozstrzygając o przyznaniu i wysokości zadośćuczynienia, uwzględnia całokształt okoliczności ustalonych w toku postępowania. Zdaniem Trybunału zaskarżony przepis nie ingeruje w zasady prowadzenia postępowania ustalone na podstawie art. 45 ust. 1 Konstytucji. Kwestie te regulują bowiem przepisy kodeksu postępowania cywilnego. W tym zakresie zarzut skarżącego w ocenie Trybunału jest zatem oczywiście bezzasadny. Okoliczność ta uniemożliwia nadanie złożonej skardze dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Skarga zawiera również zarzut naruszenia art. 31 ust. 3 w zw. z preambułą i art. 2 Konstytucji przez art. 72 § 2 k.c., zgodnie z którym strona, która rozpoczęła lub prowadziła negocjacje z naruszeniem dobrych obyczajów, w szczególności bez zamiaru zawarcia umowy, jest obowiązana do naprawienia szkody, jaką druga strona poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy. Wydanie merytorycznego orzeczenia o tym zarzucie nie jest jednak dopuszczalne, gdyż – jak wyjaśniono powyżej – wskazane przez skarżącego przepisy Konstytucji, co do zasady, nie mogą stanowić samodzielnych wzorców kontroli w postępowaniu ze skargi konstytucyjnej. Kwestia ta jednoznacznie przesądza o odmowie nadania dalszego biegu skardze (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK w zw. z art. 79 ust. 1 Konstytucji).
Na koniec Trybunał podkreśla, że obowiązkowe zastępstwo przez profesjonalnego pełnomocnika, wynikające z art. 48 ust. 1 ustawy o TK, obejmuje nie tylko sporządzenie skargi konstytucyjnej oraz zażalenia na odmowę nadania jej dalszego biegu, ale również wszelkie podejmowane przed Trybunałem Konstytucyjnym czynności procesowe związane z wniesioną skargą konstytucyjną. Dotyczy to więc również wniosku o wydanie postanowienia tymczasowego w trybie art. 50 ustawy o TK. Zasadny był zatem – wobec odesłania z art. 20 ustawy o TK i odpowiedniego zastosowania art. 130 § 5 k.p.c. – zwrot skarżącemu pisma z 19 września 2011 r., bez konieczności wzywania go do uzupełnienia pisma o podpis skutecznie ustanowionego pełnomocnika skarżącego. Zwrócone pismo, podpisane przez pełnomocnika skarżącego, mogło być następnie bez przeszkód ponownie wniesione do Trybunału Konstytucyjnego. Pełnomocnik skarżącego jednak tego zaniechał i w piśmie z 21 marca 2012 r. ograniczył się jedynie do polemiki ze stanowiskiem sędziego Trybunału Konstytucyjnego wyrażonym w zarządzeniu z 13 marca 2012 r. Niezależnie od przedstawionych okoliczności wniosek o wydanie postanowienia tymczasowego – z uwagi na odmowę nadania wniesionej skardze konstytucyjnej dalszego biegu – należało pozostawić bez rozpoznania.
W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.
1
POSTANOWIENIE
z dnia 15 listopada 2012 r.
Sygn. akt Ts 264/11
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Małgorzata Pyziak-Szafnicka,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Cezarego P. o zbadanie zgodności:
1) art. 72 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) z art. 31 ust. 3 w zw. z preambułą i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polski;
2) art. 448 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) z art. 31 ust. 3 w zw. z preambułą, art. 2, art. 13 i art. 45 ust. 1 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
1) podjąć zawieszone postępowanie,
2) odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 6 września 2011 r. Cezary P. (dalej: skarżący) wystąpił o stwierdzenie niezgodności art. 72 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.) z art. 31 ust. 3 w zw. z preambułą i art. 2 Konstytucji oraz art. 448 k.c. z art. 31 ust. 3 w zw. z preambułą, art. 2, art. 13 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.
W ślad za skargą konstytucyjną 19 września 2011 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynęło pismo podpisane osobiście przez skarżącego, zatytułowane „wniosek o wydanie postanowienia w przedmiocie zawieszenia czynności komornika”.
Skarga konstytucyjna została złożona w związku z następującym stanem faktycznym. Sąd Okręgowy w Warszawie – Wydział XX Gospodarczy wyrokiem z 8 lipca 2010 r. oddalił wniesione przez skarżącego powództwo o zapłatę (sygn. akt XX GC 425/09). W wyniku zaskarżenia tego wyroku Sąd Apelacyjny w Warszawie – Wydział VI Cywilny wyrokiem z 11 marca 2011 r. (sygn. akt VI ACa 1056/10) zmienił wyrok sądu okręgowego w ten sposób, że częściowo uwzględnił powództwo skarżącego, a w pozostałym zakresie oddalił apelację.
Zdaniem skarżącego kwestionowane przepisy stwarzają organom państwowym możliwość nadużywania swojej pozycji wobec obywatela, czym naruszają zasadę przyzwoitej legislacji i zasadę określoności prawa (art. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji). Z art. 2 Konstytucji skarżący wywodzi podmiotowe prawo, które polega na „funkcjonowaniu jednostki w państwie urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”.
Ponadto, w ocenie skarżącego zaskarżone przepisy naruszają art. 13 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji. Jak twierdzi, podstawą przyznawania zadośćuczynienia z art. 448 k.c. są zasady tworzone w praktyce, a nie jasno określone kryteria ustawowe. Taki sposób ukształtowania roszczenia o zadośćuczynienie prowadzi więc – w przekonaniu skarżącego – do naruszenia zakazu wynikającego z art. 13 Konstytucji, gdyż nawiązuje do ideologii marksizmuleninizmu. Co więcej, art. 448 k.c. narusza prawo do ukształtowania procedury sądowej zgodnie z wymogami jawności i przejrzystości (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Zdaniem skarżącego art. 72 § 2 k.c. jest sformułowany na tyle ogólnie i nieprecyzyjnie, że pozwala na dowolność interpretacyjną oraz podejmowanie subiektywnych ocen w zakresie interpretacji pojęcia naruszenia dobrych obyczajów, a w konsekwencji wydawanie niesprawiedliwych wyroków, jak w sprawie skarżącego.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 13 marca 2012 r. skarżący został wezwany do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez wskazanie, jakie przysługujące mu konstytucyjne prawa lub wolności, wynikające z preambuły, art. 2, art. 13, art. 45 ust. 1 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji zostały naruszone, oraz dokładne określenie sposobu ich naruszenia. Skarżący został też wezwany do doręczenia odpisu wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 11 marca 2011 r. (sygn. akt VI ACa 1056/10) wraz z uzasadnieniem oraz do oświadczenia, czy od tego wyroku została skierowana do Sądu Najwyższego skarga kasacyjna. Ponadto, na podstawie art. 20 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) w zw. z art. 130 § 5 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.), pismo z 19 września 2011 r. zostało skarżącemu zwrócone pismo z uwagi na brak podpisu profesjonalnego pełnomocnika.
W wykonaniu zarządzenia wzywającego do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej skarżący wniósł 21 marca 2012 r. pismo, w którym oświadczył, że od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 11 marca 2011 r. (sygn. akt VI ACa 1056/10) została złożona skarga kasacyjna. Skarżący domaga się nadto rozpoznania jego pisma z 19 września 2011 r., gdyż w jego przekonaniu do złożenia wniosku o wydanie postanowienia tymczasowego nie jest wymagane zastępstwo pełnomocnika profesjonalnego.
Skarżący podnosi również, że art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji mogą stanowić samodzielne wzorce kontroli w toku postępowania ze skargi konstytucyjnej, czemu w jego przekonaniu Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie dał wyraz w swoim orzecznictwie. Zaskarżone przepisy, ze względu na swoją niedookreśloność, naruszają „prawo do rzetelnego systemu prawnego”, które skarżący wywodzi z art. 2 Konstytucji. Zdaniem skarżącego z art. 13 Konstytucji wynika „prawo do funkcjonowania w państwie, które nie stosuje praktyk komunistycznych”. Skoro roszczenie o zadośćuczynienie za krzywdę z art. 448 k.c. oparte jest na „praktyce społecznej”, to – w ocenie skarżącego – w rzeczywistości jego podstawę stanowi ideologia marksismuleninizmu.
W piśmie wniesionym 21 marca 2012 r. skarżący sprecyzował nadto, że zarzuca art. 72 § 2 k.c. naruszenie art. 31 ust. 3 w zw. z art. 2 oraz preambułą Konstytucji, natomiast art. 448 k.c. – naruszenie art. 31 ust. 3 w zw. z preambułą, art. 2, art. 13 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Z uwagi na wniesioną do Sądu Najwyższego skargę kasacyjną Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 16 maja 2012 r. zawiesił postępowanie w sprawie wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej (Ts 264/11).
3 lipca 2012 r. skarżący złożył do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o podjęcie postępowania w związku z postanowieniem Sądu Najwyższego z 11 maja 2012 r. (sygn. akt I CSK 595/11) o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. We wniosku – podpisanym osobiście przez skarżącego – skarżący powtarza wcześniejsze argumenty, mające przemawiać za niekonstytucyjnością zaskarżonych przepisów. Dnia 6 listopada 2012 r. skarżący ponownie wniósł o podjęcie zawieszonego postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Pismo w tej sprawie zostało podpisane przez profesjonalnego pełnomocnika.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna stanowi, zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, szczególny środek ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, które zostały naruszone przez wydanie w sprawie skarżącego orzeczenia opartego na zaskarżonej normie. Powołany przepis Konstytucji wyznacza zatem przesłanki dopuszczalności skargi konstytucyjnej. Z kolei art. 46-48 ustawy o TK wskazują wymogi formalne skargi konstytucyjnej, które muszą zostać zachowane, aby skarga podlegała rozpoznaniu. Na etapie wstępnej kontroli skargi Trybunał Konstytucyjny bada nadto, czy zarzuty w niej zawarte należy ocenić jako oczywiście bezzasadne (na podstawie art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK).
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego złożona skarga nie spełnia powyższych wymogów, co uniemożliwia nadanie jej dalszego biegu.
Skarżący twierdzi, że art. 448 k.c. narusza przysługujące mu „prawo do rzetelnego systemu prawnego”, które samodzielnie wywodzi przede wszystkim z art. 31 ust. 3 Konstytucji, ale także z preambuły i art. 2 Konstytucji, oraz powiązane z nim: „prawo do funkcjonowania w państwie, które nie stosuje praktyk komunistycznych” (art. 13 Konstytucji) i prawo do rzetelnej procedury sądowej (art. 45 ust. 1 Konstytucji).
Trybunał zwraca uwagę, że w myśl jego ustalonego orzecznictwa, przywołane przez skarżącego art. 2, art. 13, art. 31 ust. 3 Konstytucji mogą stanowić wzorce kontroli w postępowaniu zainicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej, o ile skarżący wskaże wynikające z nich prawa podmiotowe lub wolności nieujęte w innych normach konstytucyjnych, określając zarówno jego adresata, jak i jego całą sytuację prawną, powiązaną z możnością wyboru sposobu zachowania się (zob. postanowienie TK z 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60 wydane w pełnym składzie oraz m.in. wyrok TK z 18 października 2011 r., SK 24/09, OTK ZU nr 8/A/2011, poz. 82). Rozpatrywana skarga nie zawiera odpowiedniej argumentacji, która dowodziłaby tego, że „prawo do rzetelnego systemu prawnego” oraz „prawo do funkcjonowania w państwie, które nie stosuje praktyk komunistycznych” stanowią prawa podmiotowe w wyżej przedstawionym znaczeniu. Ze skargi oraz pisma uzupełniającego jej braki nie daje się również ustalić, jaka jest treść proponowanych przez skarżącego praw podmiotowych. Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał stwierdza, że merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej jest niedopuszczalne, co uzasadnia odmowę nadania jej dalszego biegu (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK w zw. z art. 79 ust. 1 Konstytucji).
W odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji Trybunał zaznacza, że art. 448 k.c. ma charakter materialnoprawny i w żadnej mierze nie można wiązać go – tak jak czyni to skarżący – z naruszeniem prawa do rzetelnej procedury sądowej. W myśl art. 448 zdanie pierwsze k.c., w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia (w takiej sytuacji, zgodnie ze zdaniem drugim art. 448 k.c., znajduje zastosowanie art. 445 § 3 k.c., dotyczący przesłanek dziedziczenia roszczenia o zadośćuczynienie). Swoboda sędziowska w ustalaniu wysokości zadośćuczynienia, o którym stanowi art. 448 k.c., nie oznacza – w świetle przepisów procedury cywilnej – dowolności orzekania. Sąd, rozstrzygając o przyznaniu i wysokości zadośćuczynienia, uwzględnia całokształt okoliczności ustalonych w toku postępowania. Zdaniem Trybunału zaskarżony przepis nie ingeruje w zasady prowadzenia postępowania ustalone na podstawie art. 45 ust. 1 Konstytucji. Kwestie te regulują bowiem przepisy kodeksu postępowania cywilnego. W tym zakresie zarzut skarżącego w ocenie Trybunału jest zatem oczywiście bezzasadny. Okoliczność ta uniemożliwia nadanie złożonej skardze dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Skarga zawiera również zarzut naruszenia art. 31 ust. 3 w zw. z preambułą i art. 2 Konstytucji przez art. 72 § 2 k.c., zgodnie z którym strona, która rozpoczęła lub prowadziła negocjacje z naruszeniem dobrych obyczajów, w szczególności bez zamiaru zawarcia umowy, jest obowiązana do naprawienia szkody, jaką druga strona poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy. Wydanie merytorycznego orzeczenia o tym zarzucie nie jest jednak dopuszczalne, gdyż – jak wyjaśniono powyżej – wskazane przez skarżącego przepisy Konstytucji, co do zasady, nie mogą stanowić samodzielnych wzorców kontroli w postępowaniu ze skargi konstytucyjnej. Kwestia ta jednoznacznie przesądza o odmowie nadania dalszego biegu skardze (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK w zw. z art. 79 ust. 1 Konstytucji).
Na koniec Trybunał podkreśla, że obowiązkowe zastępstwo przez profesjonalnego pełnomocnika, wynikające z art. 48 ust. 1 ustawy o TK, obejmuje nie tylko sporządzenie skargi konstytucyjnej oraz zażalenia na odmowę nadania jej dalszego biegu, ale również wszelkie podejmowane przed Trybunałem Konstytucyjnym czynności procesowe związane z wniesioną skargą konstytucyjną. Dotyczy to więc również wniosku o wydanie postanowienia tymczasowego w trybie art. 50 ustawy o TK. Zasadny był zatem – wobec odesłania z art. 20 ustawy o TK i odpowiedniego zastosowania art. 130 § 5 k.p.c. – zwrot skarżącemu pisma z 19 września 2011 r., bez konieczności wzywania go do uzupełnienia pisma o podpis skutecznie ustanowionego pełnomocnika skarżącego. Zwrócone pismo, podpisane przez pełnomocnika skarżącego, mogło być następnie bez przeszkód ponownie wniesione do Trybunału Konstytucyjnego. Pełnomocnik skarżącego jednak tego zaniechał i w piśmie z 21 marca 2012 r. ograniczył się jedynie do polemiki ze stanowiskiem sędziego Trybunału Konstytucyjnego wyrażonym w zarządzeniu z 13 marca 2012 r. Niezależnie od przedstawionych okoliczności wniosek o wydanie postanowienia tymczasowego – z uwagi na odmowę nadania wniesionej skardze konstytucyjnej dalszego biegu – należało pozostawić bez rozpoznania.
W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.
1