Pełny tekst orzeczenia

356/4/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 12 lipca 2012 r.

Sygn. akt Ts 282/10



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Teresa Liszcz – przewodnicząca

Maria Gintowt-Jankowicz – sprawozdawca

Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 sierpnia 2011 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Wiesława R.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 28 października 2010 r. wniesiono o zbadanie zgodności art. 181 § 1 ustawy z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765, ze zm.; dalej: k.k.s.) z art. 2, art. 45 ust. 1 i art. 42 ust. 2 Konstytucji, w zakresie, w jakim przewiduje wyjątek od zasady ne bis in idem.

Postanowieniem z 2 sierpnia 2011 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Podstawę odmowy stanowiło ustalenie, że w oparciu o art. 181 § 1 k.k.s. nie zostało wydane ostateczne rozstrzygnięcie w sprawie skarżącego. Żaden z sądów karnych orzekających o winie nie rozstrzygał bowiem na jego podstawie, która z kar wymierzonych skarżącemu podlega wykonaniu (za przestępstwo z art. 299 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.; dalej: k.k.; czy z art. 61 § 1 k.k.s.). Trybunał Konstytucyjny wskazał, że po uchyleniu wyroku Sądu Rejonowego w Jastrzębiu Zdroju – II Wydział Zamiejscowy z 29 lutego 2008 r. (sygn. akt II K 230/05) w części uniewinniającej od zarzucanego czynu z art. 299 § 1 k.k. sprawa była w tym zakresie ponownie rozpoznana, natomiast nie była to ani nowa sprawa, ani inny proces.

Powyższe postanowienie zostało zaskarżone zażaleniem z 8 sierpnia 2011 r. W ocenie skarżącego art. 181 § 1 k.k.s. stanowił podstawę wydania wyroku skazującego za czyn z art. 299 § 1 w zw. z art. 12 k.k. oraz orzeczenia sądu II instancji utrzymującego powyższy wyrok w mocy. Skarżący podniósł, że w zakwestionowanym przepisie znajdują się dwie części „zawartości normatywnej”: pierwsza „określa odstępstwo od zasady powagi rzeczy osądzonej (…) bez tego elementu normatywnego (…) niemożliwe byłoby spełnienie warunku zastosowania [drugiej] wykonawczej części zawartej w art. 181 k.k.s.”, tj. orzeczenie, która z wymierzonych niejednocześnie kar podlega wykonaniu.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś argumenty podniesione w zażaleniu nie podważają przedstawionych w tym orzeczeniu podstaw odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej i dlatego nie zasługują na uwzględnienie. Przedmiotem kontroli dokonywanej przez Trybunał Konstytucyjny w wyniku wniesienia zażalenia na postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej jest jedynie prawidłowość dokonanego w nim rozstrzygnięcia.

Trybunał Konstytucyjny ustalił, że skarżący w zażaleniu nie podważył zawartego w zakwestionowanym postanowieniu stwierdzenia, iż to art. 8 § 1 k.k.s., znajdujący się w tytule I „Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe”, dziale I „Część ogólna”, rozdziale 1 „Przepisy wstępne”, był podstawą orzeczeń sądów powszechnych, nie zaś zaskarżony art. 181 § 1 k.k.s., umieszczony w tytule III „Postępowanie wykonawcze w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe”. Ta ostatnia norma została powołana przez Sąd Apelacyjny w Katowicach – jak trafnie wskazano w zaskarżonym postanowieniu – pomocniczo, jedynie na marginesie rozważań dotyczących art. 8 § 1 k.k.s.

Argumentacja zawarta w zażaleniu (s. 23 zażalenia) oparta jest na tezie, że zakwestionowany art. 181 § 1 k.k.s. jest nie tylko przepisem wykonawczym (na co wskazuje jego treść), ale również zawiera wyjątek od zasady ne bis in idem, stosowany w procesie karnym przy orzekaniu co do winy. Błędne jest stanowisko skarżącego, zgodnie z którym chociaż Sąd Apelacyjny uznał, że zachodzi przypadek wyłączający konieczność umorzenia postępowania, jaka wynika z zasady ne bis in idem, i oparł merytoryczne rozstrzygnięcie na obu przepisach – tj. art. 8 § 1 i art. 181 § 1 k.k.s. – „to jednak w odniesieniu do art. 8 § 1 k.k.s. nie przedstawił żadnego uzasadnienia wskazującego, że przepis ten pełni również funkcję proceduralną statuując wyjątek od zasady ne bis in idem” (s. 21 zażalenia).

Sąd Apelacyjny w Katowicach – II Wydział Karny w wyroku z dnia 8 czerwca 2010 r. (sygn. akt II AKa 108/10) tymczasem wskazał, podsumowując obszerny wywód dotyczący art. 8 k.k.s. (s. 11 uzasadnienia): „nie ulega wątpliwości, że jak dowodzi również obrońca skazanie Wiesława R. przez Sąd Rejonowy w Jastrzębiu Zdroju za przestępstwo skarbowe i skazanie go przez Sąd Okręgowy za przestępstwo z art. 299 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. dotyczy tego samego czynu oskarżonego, a w takiej sytuacji zastosowanie instytucji z art. 8 § 1 k.k.s. wyłącza możliwość naruszenia powagi rzeczy osądzonej”. Następnie krótko odniósł się do argumentu obrony, sprowadzającego się do przyjęcia za niemożliwe bez naruszenia powagi rzeczy osądzonej niejednoczesnego skazania za przestępstwo skarbowe i inne przestępstwo – stwierdził, że „takiej konstatacji sprzeciwia się wprost brzmienie przepisu art. 181 § 1 k.k.s.”. Ten ostatni przepis, dotyczący postępowania wykonawczego w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe, nie mógł być podstawą ostatecznego orzeczenia w procesie karnym, którego przedmiotem była kwestia odpowiedzialności karnej skarżącego za zarzucane mu czyny. Sądy powszechne w nie rozstrzygały bowiem o konsekwencjach skazania za przestępstwo i przestępstwo skarbowe, ale o winie skarżącego.

W konsekwencji nietrafny jest też zarzut wewnętrznej sprzeczności, stawiany postanowieniu Trybunału Konstytucyjnego (s. 20 zażalenia), polegającej – jak twierdzi skarżący – na akceptacji stanu, w którym mogą być wydawane „różnorodne rozstrzygnięcia dotyczące tego samego czynu w różnych postępowaniach”. Sprzeczność ta sprowadzać się ma do uznania, że zgodnie z art. 8 § 1 k.k.s. w sprawie występuje „jeden, niepodzielny przedmiot procesu, z tą jedynie specyfiką, że jest on wartościowany z punktu widzenia różnych, pozostających w idealnym zbiegu wzorców normatywnych”. Jak bowiem wynika z art. 8 § 1 k.k.s., w sytuacji zbiegu idealnego stosuje się w jednej sprawie obie normy określające znamiona czynów – karnoskarbowego i wyczerpującego przepis innej ustawy karnej.

Trybunał Konstytucyjny w tym miejscu stwierdza, że powołana przez skarżącego uchwała Sądu Najwyższego z 29 października 2002 r. (sygn. akt I KZP 27/02, OSNKW z 2002 r., nr 11-12, poz. 96), która ma uzasadniać wywody zawarte w zażaleniu, odnosiła się do kumulatywnego (właściwego) zbiegu dwóch przestępstw karnoskarbowych (obecnie art. 7 § 1 k.k.s.) oraz – co istotne – takiego układu procesowego, gdzie „całość zachowania stanowiącego przedmiot zarzutu drugiego objęta była zarzutem pierwszym, w przedmiocie którego już wcześniej uprawomocniło się postanowienie o umorzeniu postępowania”. Należy podkreślić, że art. 5 zdanie pierwsze ustawy karnej skarbowej z dnia 26 października 1971 r. (Dz. U. z 1984 r. Nr 22, poz. 103, ze zm.; dalej: u.k.s.) – odpowiednik art. 7 § 1 k.k.s. – przewidywał: „jeżeli czyn wyczerpuje znamiona określone w dwóch albo więcej przepisach niniejszej ustawy, organ orzekający skazuje za jedno przestępstwo skarbowe na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów”. Natomiast art. 6 § 1 u.k.s. – obecnie art. 8 § 1 k.k.s. – dotyczył zbiegu idealnego, to jest sytuacji, gdy czyn wyczerpuje znamiona określone w przepisach niniejszej ustawy oraz w przepisach innej ustawy karnej, oraz przewidywał, że stosuje się każdy z tych przepisów. Nie można więc tez zawartych w omawianej uchwale (sformułowanych w sprawie, gdzie występował zbieg kumulatywny i prawomocnie umorzono postępowanie co do zarzutu dalej idącego) odnieść do stanu faktycznego, w którym zachodzi zbieg idealny.

Co więcej, w niezwykle rozbudowanym zażaleniu, stanowiącym zasadniczo powtórzenie treści skargi konstytucyjnej, sam skarżący dochodzi jednak do następującego (nowego) wniosku: „orzeczenie wydane przez Sąd Apelacyjny, nieuwzględniający zarzutu naruszenia powagi rzeczy osądzonej, oparte zostało wprost na przepisach art. 181 k.k.s. w zw. z art. 8 § 1 k.k.s.” (s. 20 zażalenia), zatem wskazuje na art. 8 § 1 k.k.s. jako znajdujący zastosowanie w sytuacji skarżącego. Powyższe stwierdzenie pozostaje jednak poza zakresem kontroli na etapie postępowania odwoławczego przed Trybunałem Konstytucyjnym, ponieważ zaskarżony przepis określono w skardze konstytucyjnej jako art. 181 k.k.s., a przedmiotem zaskarżenia jest obecnie postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 7 ustawy o TK nie uwzględnił zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.