Pełny tekst orzeczenia

422/5/B/2012

POSTANOWIENIE
z dnia 30 października 2012 r.
Sygn. akt Ts 284/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Zbigniew Cieślak – przewodniczący
Małgorzata Pyziak-Szafnicka – sprawozdawca
Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 czerwca 2012 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Stowarzyszenia Ekologicznego „Ojczyzna”,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE




W skardze konstytucyjnej z 29 października 2010 r. Stowarzyszenie Ekologiczne „Ojczyzna” (dalej: skarżący, stowarzyszenie) zakwestionowało zgodność § 1 pkt 1a i 2a rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 sierpnia 2007 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 158, poz. 1105; dalej: rozporządzenie z 2007 r.) z art. 5, art. 64 ust. 2, art. 68 ust. 3 i 4 oraz art. 74 ust. 1 Konstytucji.


Pełnomocnik skarżącego został wezwany zarządzeniem sędziego Trybunału z 8 maja 2012 r. do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez: po pierwsze, wskazanie ostatecznego – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – rozstrzygnięcia sądu lub organu władzy publicznej (dalej: rozstrzygnięcie), z którego wydaniem skarżący łączy zarzut naruszenia przysługujących mu konstytucyjnych wolności lub praw; po drugie, dokładne określenie przedmiotu skargi przez wykazanie, że zakwestionowane przepisy stanowiły podstawę rozstrzygnięcia; po trzecie, wskazanie, jakie wolności lub prawa skarżącego wynikające z art. 5, art. 64 ust. 2, art. 68 ust. 3 i 4 oraz art. 74 ust. 1 Konstytucji oraz w jaki sposób zostały naruszone; po czwarte, wykazanie związku pomiędzy zakwestionowanymi regulacjami, które utraciły moc obowiązującą, a ochroną konstytucyjnych praw i wolności skarżącego.

Postanowieniem z 29 czerwca 2012 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał stwierdził, że zakwestionowane w skardze konstytucyjnej przepisy, jako przepisy nowelizujące, nie stanowiły podstawy rozstrzygnięcia w sprawie skarżącego. Ponadto, w ocenie Trybunału, w skardze nie wskazano, jakie prawa skarżącego wynikające z powołanych wzorców kontroli zostały naruszone. Tym samym Trybunał uznał, że w analizowanej sprawie nie dopełniono obowiązku uzupełnienia braków formalnych w terminie.
Na powyższe postanowienie pełnomocnik skarżącego wniósł w ustawowym terminie zażalenie. W złożonym środku odwoławczym zakwestionowano stanowisko Trybunału odnośnie do uznania zaskarżonych przepisów za podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego w sprawie skarżącego. W ocenie skarżącego fakt, że zaskarżone przepisy rozporządzenia z 2007 r. mają identyczne brzmienie jak treść odpowiednich przepisów obowiązującego wcześniej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573, ze zm.; dalej: rozporządzenie z 2004 r.) stanowi istotną okoliczność wpływającą na konieczność rozpoznania skargi konstytucyjnej. Ponadto w zażaleniu wskazano, że statutowym celem skarżącego jest ochrona praw osób trzecich, a zaskarżone w skardze konstytucyjnej przepisy uniemożliwiają skarżącemu realizację tych celów. Tym samym skarga konstytucyjna powinna zostać rozpoznana merytorycznie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6–7 i z art. 49 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że postanowienie o odmowie nadania rozpatrywanej skardze konstytucyjnej dalszego biegu jest prawidłowe, a zarzuty podniesione w zażaleniu nie zasługują na uwzględnienie.
Odnosząc się z do pierwszego z zarzutów zażalenia, dotyczącego możliwości uznania zakwestionowanych w skardze konstytucyjnej przepisów za podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie skarżącego, Trybunał w niniejszym składzie podtrzymuje w całości ocenę wyrażoną w postanowieniu z 29 czerwca 2012 r. (dotyczącą dopuszczalności uznania przepisu ustawy nowelizującej za przedmiot zaskarżenia w skardze konstytucyjnej). Należy podkreślić, że zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem Trybunału to nie przepis nowelizujący (ergo ustawa, której jest elementem) podlega stosowaniu rozumianemu jako wynik subsumpcji, lecz przepis nim zmieniony. Tym samym nie budzi wątpliwości, że podstawą ostatecznej decyzji lub orzeczenia poprzedzającego wniesienie skargi konstytucyjnej jest przepis ustawy znowelizowanej, podczas gdy przepis nowelizujący stanowi jedynie podstawę ustalenia obowiązującego brzmienia przepisu zmienionego. W konsekwencji, w trybie skargi konstytucyjnej przedmiotem kontroli nie może być przepis nowelizujący (aczkolwiek nie można z góry wykluczyć pewnych wyjątków w tym zakresie, np. uwarunkowanych ścisłym związkiem pomiędzy przepisem nowelizującym a przepisem przejściowym zawartym w tej samej ustawie; zob. np. wyrok TK z 24 października 2000 r., SK 7/00, OTK ZU nr 7/2000, poz. 256), wynikająca z jego treści zmiana prawa winna być zaś badana przez kontrolę konstytucyjności ustawy znowelizowanej (zob. wyroki TK z 12 grudnia 2005 r., SK 20/04, OTK ZU nr 11/A/2005, poz. 133 oraz 10 kwietnia 2006 r., SK 30/04, OTK ZU nr 4/A/2006, poz. 42).
Sposób sformułowania przedmiotu skargi konstytucyjnej, a także dodatkowe wyjaśnienia przedstawione w piśmie z 21 maja 2012 r. nie budzą wątpliwości Trybunału co do zakwestionowania przepisów nowelizujących, nie zaś przepisów rozporządzenia z 2004 r. Niezrozumiałe są przy tym wywody skarżącego zawarte w zażaleniu odnośnie do konieczności wskazania przepisów rozporządzenia z 2007 r. jako przedmiotu skargi, nie zaś przepisów rozporządzenia z 2004 r. zmienionych rozporządzeniem z 2007 r.
W odniesieniu do zarzutu zażalenia dotyczącego możliwości uznania prawa stowarzyszenia do dochodzenia praw osób trzecich w trybie skargi konstytucyjnej na wstępie należy stwierdzić, że treść zarzutów zażalenia opiera się na niezrozumieniu podstawowych przesłanek warunkujących w prawie polskim dopuszczalność występowania ze skargą konstytucyjną. Należą do nich: wystąpienie ze skargą konstytucyjną wyłącznie przez podmiot, którego konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, i tylko w sytuacji, gdy naruszenie to wywołane zostało zastosowaniem w sprawie skarżącego kwestionowanego przepisu przez wydanie ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej. Trzeba podkreślić, że skarga konstytucyjna nie stanowi środka prawnego, który miałby charakter tzw. actio popularis. Nie jest więc dostępna dla każdego, kto uważa, że kwestionowany przepis narusza prawa lub wolności konstytucyjne. Legitymowanym do wystąpienia ze skargą konstytucyjną jest tylko ten, czyje prawa i wolności określone w Konstytucji zostały rzeczywiście naruszone. Za podmiot legitymowany nie może być jednak uznane – mające odrębną od podmiotowości prawnej nieokreślonej grupy obywateli, mieszkańców i właścicieli nieruchomości – stowarzyszenie reprezentujące ich interesy. Wystąpienie ze skargą konstytucyjną przez stowarzyszenie byłoby natomiast możliwe w sytuacji, gdyby podnoszone zarzuty dotyczyły naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw przysługujących stowarzyszeniu jako osobie prawnej. Innymi słowy reprezentowanie, zgodnie z celem statutowym stowarzyszenia, interesów obywateli wobec władz państwowych nie oznacza, że stowarzyszenie „przejmuje” ich prawa i wolności, uzyskując w ten sposób legitymację wymaganą w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji. Należy również w pełni zaaprobować dokonane w zaskarżonym postanowieniu Trybunału Konstytucyjnego ustalenie braku legitymacji skarżącego do wystąpienia ze skargą w zakresie wskazanych w niej konstytucyjnych praw i wolności (zob. przykładowo postanowienia TK z 6 lutego 2008 r., Ts 257/07, OTK ZU nr 4/B/2008, poz. 168 oraz 13 lipca 2005 r., Ts 85/05, OTK ZU nr 4/B/2005, poz. 178).

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny zażalenia nie uwzględnił.