Pełny tekst orzeczenia

307/4/B/2013


POSTANOWIENIE


z dnia 13 czerwca 2012 r.

Sygn. akt Ts 302/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Zbigniew Cieślak,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej K.P. w sprawie zgodności:
art. 401 pkt 2 i art. 403 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 2 i 3, art. 32, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 76 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 ust. 1, art. 13 i art. 14 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.),

p o s t a n a w i a:

odmówić dalszego nadania biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 15 listopada 2010 r. K.P. (dalej: skarżąca) domaga się zbadania zgodności art. 401 pkt 2 i art. 403 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.), z art. 2, art. 31 ust. 2 i 3, art. 32, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 76 Konstytucji oraz art. 6 ust. 1, art. 13 i art. 14 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.; dalej: konwencja).
Skarga została sformułowana w związku z następującym stanem faktycznym. Postanowieniem z 25 stycznia 2010 r. (sygn. akt I ACa 79/10) Sąd Apelacyjny w Poznaniu – Wydział I Cywilny odrzucił skargę skarżącej o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego – Wydział I Cywilny w Poznaniu z 23 czerwca 2004 r. (sygn. akt I ACa 394/04), a także oddalił wniosek o wstrzymanie wykonania tego wyroku i wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z 27 sierpnia 2004 r. Sąd Najwyższy wyrokiem z 8 lipca 2010 r. (sygn. akt II CZ 41/10) oddalił zażalenie skarżącej na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu o odrzuceniu skargi o wznowienie i oddaleniu wniosków o wstrzymanie wykonania wspomnianych wyroków.
Skarżąca podnosi, że art. 401 pkt 2 k.p.c. w zakresie, w jakim wyłącza prawo jednej ze stron prawomocnie zakończonego sporu sądowego do wznowienia postępowania z powodu bezwzględnej nieważności postępowania, wywołanej brakiem należytej reprezentacji strony przeciwnej, stanowi niesprawiedliwe „promowanie” tej ostatniej. Z kolei art. 403 § 2 k.p.c. narusza zasadę równości (art. 32 Konstytucji) w zakresie, w jakim nakłada na stronę inicjującą wznowienie postępowania z powodu wykrycia okoliczności faktycznych i środków dowodowych skutkujących bezwzględną nieważnością, wywołaną brakiem należytej reprezentacji strony przeciwnej, nieracjonalny obowiązek wykazania wpływu bezwzględnej nieważności postępowania na wynik rozstrzygnięcia. Zaskarżone przepisy pozbawiają tym samym skarżącą możliwości dochodzenia ochrony praw na drodze sądowej (art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji w zw. z art. 6 ust. 1, art. 13 i art. 14 konwencji). Nie spełniają wymogów sprawiedliwej procedury, stanowią w rezultacie unormowanie niezupełne, prowadzące do niezgodnego z Konstytucją pokrzywdzenia słabszej strony (art. 76 Konstytucji).
Zarządzeniem z 12 marca 2012 r. Trybunał Konstytucyjny wezwał skarżącą do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej m.in. przez dokładne wyjaśnienie, jaki sposób zaskarżone przepisy naruszają prawa i wolności skarżącej określone w przywołanych przez nią przepisach Konstytucji.
W piśmie z 2 lutego 2012 r. skarżąca uzupełniła braki i wyjaśniła, że określona w art. 401 pkt 2 k.p.c. podstawa wznowienia narusza zasadę równości, ponieważ ogranicza możliwość żądania wznowienia postępowania tylko do tej strony, która była nieprawidłowo reprezentowana, a w wypadku pozostałych podstaw wznowienia obie strony traktowane są na równi. Jest to dla skarżącej krzywdzące, szczególnie, że – jak podnosi – była i jest słabszą stroną postępowania. Poza tym, skarżąca mogła na etapie procesu podnieść zarzut nieważności postępowania z uwagi na nieprawidłową reprezentację drugiej strony, gdyby tylko wiedziała o świadczących o tym okolicznościach; po uprawomocnieniu się wyroku nieważne postępowanie zostaje usankcjonowane i skarżąca nie może doprowadzić do jego wzruszenia. W rezultacie zapadły wyrok jest – w ocenie skarżącej – niesprawiedliwy. Zaskarżony art. 403 § 2 k.p.c. pozbawił ją prawa do rozpoznania sprawy w sprawiedliwym i rzetelnym postępowaniu prowadzonym na zasadach równości stron, zawiera bowiem warunek wznowienia postępowania, którym jest wpływ na wynik sprawy. Poza tym, brak prawidłowej reprezentacji ma – zdaniem skarżącej – zawsze wpływ na wynik sprawy.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest kwalifikowanym środkiem ochrony wolności lub praw, który musi spełniać szereg przesłanek warunkujących jego dopuszczalność. Zasadniczo zostały one uregulowane w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz uszczegółowione w art. 46–48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z przywołanymi regulacjami skarga, poza realizacją wymagań stawianych pismu procesowemu, powinna zawierać: dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją; wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone; uzasadnienie skargi, z podaniem dokładnego opisu stanu faktycznego. Ponadto, przedmiotem skargi może stać się wyłącznie przepis stanowiący podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego wobec skarżącego. Zarzuty skargi muszą zaś uprawdopodabniać niekonstytucyjność kwestionowanej regulacji, co oznacza konieczność wywiedzenia z zaskarżonych przepisów określonej normy, powołanie właściwych wzorców konstytucyjnych, zawierających podmiotowe prawa przysługujące osobom fizycznym, i – przez porównanie treści płynących z obu regulacji – wykazanie ich wzajemnej sprzeczności. Ponadto, jeżeli w sprawie nie ma naruszenia praw skarżącego lub nie potrafi on uprawdopodobnić przed Trybunałem tego naruszenia, merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej jest niedopuszczalne (zob. postanowienie TK z 13 lutego 2008 r., SK 05/07, OTK ZU nr 1/A/2008 poz. 19).
Zaskarżony art. 401 pkt 2 k.p.c. stanowi, że można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności, jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana, bądź jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania. W myśl dalszej części tego przepisu nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe. Zgodnie z art. 403 § 2 k.p.c. wznowienie postępowania możliwe jest również w razie późniejszego wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu.
Skarżąca twierdzi, że zapadły w jej sprawie wyrok jest niesprawiedliwy. Trybunał zwraca jednak uwagę, że skoro przyczyną niesprawiedliwości ma być brak prawidłowej reprezentacji drugiej strony, to zapadły wyrok może ewentualnie być niesprawiedliwy tylko wobec tej strony, która była nieprawidłowo reprezentowana. Z tego względu zaskarżony przepis nie mógł naruszyć praw i wolności skarżącej. Należy podkreślić, że wznowienie postępowania z powodu braku należytej reprezentacji następuje na podstawie art. 401 pkt 2 k.p.c. bez względu na związek przyczynowy z wynikiem sprawy rozstrzygniętej prawomocnym orzeczeniem sądu, ponieważ brak należytej reprezentacji strony niesie ze sobą ryzyko wywołania negatywnych następstw prawnych dla strony, która nie była prawidłowo reprezentowana. Skarżąca korzystała z pełni praw procesowych, w związku z czym brak prawidłowej reprezentacji drugiej strony nie mógł spowodować negatywnych następstw prawnych wobec skarżącej, a tym samym naruszyć jej praw i wolności konstytucyjnych. Z tym samych powodów art. 403 § 2 k.p.c. nie mógł pozbawić skarżącej prawa do rozpoznania sprawy w sprawiedliwym i rzetelnym postępowaniu prowadzonym na zasadach równości stron, gdyż to nie ona, lecz druga strona procesu była nieprawidłowo reprezentowana.
Trybunał przypomina, że wzorcami kontroli wskazanymi w skardze konstytucyjnej mogą być jedynie przepisy Konstytucji wyrażające prawa lub wolności skarżącego (art. 79 ust. 1 ustawy zasadniczej). Badanie przez Trybunał aktów normatywnych pod kątem zgodności z aktami prawa międzynarodowego jest niedopuszczalne, stąd podniesiony w skardze zarzut niezgodności z art. 6 ust. 1, art. 13 i art. 14 konwencji należało pozostawić bez rozpoznania (zob. wyroki TK z: 17 grudnia 2003 r., SK 15/02, OTK ZU nr 9/A/2003, poz. 103; 7 marca 2005 r., P 8/03, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 20; 20 listopada 2007 r., SK 57/05, OTK ZU nr 10/A/2007, poz. 125 oraz 6 października 2009 r., SK 46/07, OTK ZU nr 9/A/2009, poz. 132).
Odnosząc się do wskazanych w skardze wzorców konstytucyjnych, Trybunał stwierdza, art. 2, art. 31, art. 32 i art. 76 nie mogą stanowić samodzielnych wzorców kontroli w postępowaniu skargowym. Nie są one bowiem źródłem ani wolności, ani praw konstytucyjnych.

Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.