Pełny tekst orzeczenia

224/3/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 14 maja 2013 r.

Sygn. akt Ts 43/11



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Stanisław Biernat – przewodniczący

Małgorzata Pyziak-Szafnicka – sprawozdawca

Marek Kotlinowski,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 lipca 2012 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej BRE Leasing Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W sporządzonej przez adwokata skardze konstytucyjnej, wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 9 lutego 2011 r. (data nadania) BRE Leasing Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie (dalej: skarżąca) zarzuciła niezgodność art. 19 ust. 3b ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50, ze zm.; dalej: ustawa o VAT) z art. 64 ust. 1 i 3 w zw. z art. 21 ust. 1, art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji.

W ocenie skarżącej kwestionowana regulacja jest niezgodna z art. 64 ust. 1 i 3 w związku z art. 21 ust. 1, art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji, gdyż pozbawia ją prawa do odliczenia podatku VAT, co narusza konstrukcję tego podatku oraz godzi w istotę prawa własności. W przekonaniu skarżącej „nieproporcjonalny charakter ograniczenia określony w skarżonym przepisie ustawy o VAT stoi w sprzeczności z charakterem podatku VAT, którego immanentną cechą jest tzw. zasada neutralności. Konsekwencją zastosowania wobec spółki przepisu art. 19 ust. 3b ustawy o VAT jest zmniejszenie wielkości środków finansowych pozostających w dyspozycji spółki”.



Postanowieniem z dnia 27 lipca 2012 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Za takim rozstrzygnięciem przemawiała okoliczność, że przepisem, na podstawie którego zapadły decyzje organów skarbowych, poddane następnie kontroli sądów administracyjnych, był art. 19 ust. 3 ustawy o VAT, nie zaś kwestionowany art. 19 ust. 3b tej ustawy.

Odpis postanowienia Trybunału został doręczony pełnomocnikowi skarżącego 31 lipca 2012 r.



Pismem procesowym, sporządzonym przez adwokata i wniesionym do Trybunału Konstytucyjnego 7 sierpnia 2012 r. (data nadania), skarżąca złożyła zażalenie na postanowienie z dnia 27 lipca 2012 r. W uzasadnieniu powtórzyła argumentację zawartą w skardze konstytucyjnej, że „art. 19 ust. 3b ustawy o VAT był stosowany przez organy podatkowe w całym postępowaniu, w tym również w odniesieniu do stwierdzonych przez IKS uchybień w postaci odliczenia przez Spółkę podatku VAT na podstawie duplikatów faktur w rozliczeniach za okresy późniejsze niż miesiąc otrzymania faktury bądź miesiąc kolejny”. Ponadto, zdaniem skarżącej art. 19 ust. 3b ustawy o VAT jest niezgodny z Konstytucją zarówno w przypadku pozbawienia prawa do odliczenia podatku VAT podatnika, który odliczył ten podatek „zbyt wcześnie”, jak i tego, który dokonał odliczenia „zbyt późno”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 36 ust. 4 w zw. z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w zw. z art. 36 ust. 6 i 7 w związku z art. 49 ustawy o TK). Na etapie rozpatrzenia zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada przede wszystkim, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.



Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie uznaje, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe. Odniesienie się do treści zażalenia musi zostać poprzedzone uwagami natury ogólnej, dotyczącymi zasady skargowości obowiązującej w postępowaniu przed polskim sądem konstytucyjnym. Zgodnie z art. 66 ustawy o TK Trybunał, orzekając, jest związany granicami wniosku, pytania prawnego lub skargi. Zasada ta wymaga, aby sam skarżący określił akt normatywny lub jego część, które są przedmiotem postępowania. Trybunał nie może z urzędu rozszerzyć tak wskazanego przedmiotu kontroli. Istotne jest przy tym, że niemożność działania Trybunału ex officio zachowuje aktualność we wszystkich stadiach postępowania przed tym organem. Stąd należy przyjąć, że podmiot występujący z zażaleniem na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu sam określa granice, w ramach których sprawa podlega rozpoznaniu.

Niezwykle istotna jest funkcja, jaką pełni ten środek odwoławczy. Jak wynika z treści art. 36 ust. 4 w zw. z art. 49 ustawy o TK, na postanowienie w sprawie nienadania skardze dalszego biegu skarżącemu przysługuje zażalenie do Trybunału w terminie siedmiu dni od daty doręczenia postanowienia. Przedmiotem zażalenia jest wydane w ramach wstępnej kontroli postanowienie dotyczące oceny strony formalnej skargi. Ze względu na to, że w przepisie tym stanowi się o postanowieniu „w sprawie nienadania dalszego biegu” skardze, należy uznać, że zażalenie może odnosić się jedynie do przedstawionych przez Trybunał Konstytucyjny argumentów przemawiających za negatywną oceną strony formalnej skargi. Zażalenie w żadnej mierze nie może więc być wykorzystywane do formułowania ocen, postulatów i polemik z Trybunałem ani innymi organami wymiaru sprawiedliwości i administracji publicznej. Takie postępowanie musi zostać każdorazowo ocenione jako niepodważenie zasadności argumentacji zawartej w zaskarżonym postanowieniu i skutkować będzie nieuwzględnieniem zażalenia.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że argumentacja zażalenia sprowadza się w istocie do polemiki skarżącej z przyjętą w jej sprawie przez organy podatkowe i sądy administracyjne wykładnią art. 19 ust. 3b ustawy o VAT w związku z wyrokiem Trybunału z 25 października 2004 r. o sygn. SK 33/03 (OTK ZU nr 9/A/2004, poz. 94). W wyroku tym Trybunał orzekł, że art. 19 ust. 3b ustawy o VAT, w brzmieniu obowiązującym do 26 maja 2002 r., w zakresie, w jakim pozbawia prawa do obniżenia kwoty podatku należnego podatnika, który dokonał obniżenia kwoty podatku należnego wcześniej niż w rozliczeniu za miesiąc, w którym otrzymał dokument celny, jest niezgodny z art. 64 ust. 1 i 3 w zw. z art. 21 ust. 1, art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji. Skarżąca w zażaleniu stwierdziła, że „w trakcie postępowania sądowoadministracyjnego w przedmiotowej sprawie Spółka wielokrotnie podnosiła, iż wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 25 października 2004 r. (sygn. akt SK 33/03) orzekający o niezgodności przepisu art. 19 ust. 3b ustawy o VAT z przepisami Konstytucji RP winien mieć zastosowanie w każdym przypadku, w którym podatnik dokonał odliczenia VAT z naruszeniem przepisu art. 19 ust. 3 ustawy o VAT (tj. zarówno gdy podatnik odliczył VAT zbyt wcześnie, jak i wtedy, gdy odliczył go zbyt późno). Jednakże sądy administracyjne obu instancji konsekwentnie prezentowały stanowisko, zgodnie z którym powołany wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 25 października 2004 r. należy stosować w sposób literalny, tj. iż przepis art. 19 ust. 3b ustawy o VAT należy uznać za niezgodny z przepisami Konstytucji RP wyłącznie w zakresie, w jakim pozbawiał on prawa do odliczenia VAT podatnika, który odliczył podatek zbyt wcześnie. W sprawie Spółki sądy administracyjne, w tym NSA w skarżonym wyroku, stanęły na stanowisku, iż wskazany wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie ma zastosowania do sytuacji, w której Spółka odliczyła VAT zbyt późno, tj. odliczyła VAT z faktury otrzymanej w grudniu 1999 r. w rozliczeniu za wrzesień 2000 r. W efekcie, w sprawie spółki, w decyzji IKS zastosowany został art. 19 ust. 3b ustawy o VAT w odniesieniu do sytuacji, w której Spółka dokonała odliczenia VAT zbyt późno, co usankcjonowane zostało przez sądy administracyjne, w tym NSA w skarżonym wyroku”.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego skarżąca w zażaleniu nie podważyła podstawy odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej wskazanej w postanowieniu z 27 lipca 2012 r. Sformułowana przez nią argumentacja stanowi w dużej mierze powtórzenie treści skargi. Świadczy to o niezrozumieniu przez skarżącą istoty zarówno skargi konstytucyjnej, jak i zażalenia na postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze. Skarżąca konsekwentnie podnosi, że niekorzystna interpretacja kwestionowanego przepisu w istocie rozszerza katalog wyłączeń od zasady obliczalności podatku VAT. Domaga się zatem zbadania zgodności z Konstytucją nie tyle kwestionowanego przepisu, ile wykładni prawa zastosowanej w wydanych w jej sprawie decyzjach podatkowych oraz orzeczeniach sądów administracyjnych. Żądanie takie de iure nie może zostać uwzględnione, gdyż wykracza poza przedmiot skargi konstytucyjnej, która w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji może dotyczyć jedynie kontroli konstytucyjności aktów normatywnych.

W związku z powyższym należy przypomnieć, że Trybunał Konstytucyjny w polskim porządku prawnym nie jest instytucją powołaną do nadzoru judykacyjnego nad sądami i nie ma uprawnień do badania prawidłowości zastosowania uregulowań przez organy podatkowe czy sądy administracyjne. Orzeka on natomiast m.in. o zgodności z Konstytucją ustaw lub innych aktów normatywnych, na podstawie których sądy lub organy administracji publicznej rozstrzygnęły ostatecznie o wolnościach lub prawach jednostki albo i jej obowiązkach określonych w Konstytucji. Należy przy tym podkreślić, że przedmiotem skargi konstytucyjnej nie może być sam akt zastosowania kwestionowanych przepisów w indywidualnej sprawie skarżącego. Oczywiście, płaszczyzna stosowania prawa nie pozostaje całkowicie na uboczu kontroli realizowanej przez Trybunał Konstytucyjny, gdyż w dotychczasowym orzecznictwie podkreślano wielokrotnie, że wykazanie przez skarżącego, iż przyjęty sposób interpretacji określonych przepisów ma charakter utrwalony i powszechny, może rzutować na ustalenie rzeczywistej treści normatywnej tych przepisów. Od powyższego należy jednak odróżnić sytuację, w której podmiot, formalnie kwestionujący konstytucyjność aktu normatywnego, dąży de facto do podważenia prawidłowości sposobu jednostkowego zastosowania zawartych w nim przepisów. Należy bowiem zwrócić uwagę, że przewidziane w art. 190 ust. 4 Konstytucji środki sanacji konstytucyjności orzeczeń sądowych czy też decyzji administracyjnych mogą być wykorzystane jedynie w sytuacji, gdy Trybunał w swoim orzeczeniu stwierdzi niekonstytucyjność przepisów stanowiących podstawę ich wydania. Przedmiotem tego rodzaju orzeczenia musi być jednak ocena regulacji zawartych w ustawie lub innym akcie normatywnym, nie zaś ocena prawidłowości ich zastosowania in concreto (por. wyrok TK z 8 listopada 2000 r., SK 18/99, OTK ZU nr 7/2000, poz. 258).

Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że w postanowieniu z dnia 27 lipca 2012 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej zasadnie uznał, iż organ podatkowy, dokonując rozliczenia podatku od towarów i usług za styczeń, lipiec, wrzesień, grudzień 2000 r., do tych okresów rozliczeniowych nie stosował art. 19 ust. 3b ustawy o VAT. Skarżąca nie posiadała bowiem właściwych dokumentów, niezbędnych do dokonania odliczenia podatku naliczonego w wyżej wymienionych miesiącach. Stwierdzenia organu podatkowego – na co powołuje się skarżąca – o utracie prawa do dokonania odliczenia podatku naliczonego z powodu uchybienia terminom zawartym w art. 19 ust. 3 ustawy o VAT, na podstawie art. 19 ust. 3b tej ustawy, odnoszą się natomiast do skutków, jakie mogłyby wywołać w rozliczeniu za okresy inne niż styczeń, lipiec, wrzesień, grudzień 2000 r., pod warunkiem że spółka posiadałaby niezbędne do tego faktury. Gdyby organ wydał decyzję dotyczącą podatku od towarów i usług za luty 2000 r., podtrzymując swoje stanowisko co do utraty prawa do odliczenia, i zastosowałby omawiany art. 19 ust. 3b ustawy o VAT, a skarżąca posiadałaby dokumenty niezbędne do rozliczeń, wtedy można byłoby kwestionować konstytucyjność tego przepisu jako podstawy rozstrzygnięcia.



Wobec powyższego Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 36 ust. 7 w zw. z art. 49 ustawy o TK – postanowił jak w sentencji.