Pełny tekst orzeczenia

317/4/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 17 lipca 2013 r.
Sygn. akt Ts 98/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Zbigniew Cieślak – przewodniczący
Marek Zubik – sprawozdawca
Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 listopada 2012 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej A.H.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 5 kwietnia 2011 r. skarżący zakwestionował zgodność art. 47 i art. 48 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 176 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona na podstawie następującego stanu faktycznego i prawnego. W sprawie skarżącego toczyło się postępowanie przygotowawcze, w ramach którego składał on wnioski o wyłączenie prowadzących je prokuratorów lub prokuratorów nadzorujących to postępowanie. W dniu 15 grudnia 2010 r. skarżący złożył wniosek o wyłączenie Prokuratora Apelacyjnego, zastępcy Prokuratora Apelacyjnego oraz prokuratora prowadzącego sprawę skarżącego. W wyniku rozpatrzenia powyższego wniosku Prokurator Generalny postanowieniem z 10 lutego 2011 r. (sygn. akt PG III Dsn 238/10) odmówił uwzględnienia wniosku o wyłączenie Prokuratora Apelacyjnego w Lublinie. Co do pozostałych osób objętych wnioskiem stwierdził, że wniosek zostanie rozpatrzony odrębnie przez ich bezpośrednich przełożonych. Prokurator Apelacyjny w Lublinie postanowieniem z 25 lutego 2011 r. (sygn. akt V Ds. 32/10/S) nie uwzględnił wniosku o wyłączenie zastępcy Prokuratora Apelacyjnego w Lublinie od nadzoru nad prowadzonym w sprawie skarżącego śledztwem. Postanowieniem z 1 marca 2011 r. (sygn. akt V ds. 32/10/S) zastępca Prokuratora Apelacyjnego w Lublinie nie uwzględnił wniosku o wyłączenie prokuratora prowadzącego śledztwo.
Skarżący uzasadnia wniesienie skargi naruszeniem zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego, o której mowa w art. 176 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem skarżącego z tego przepisu wynika, iż postępowanie w sprawie karnej objęte jest zasadą dwuinstancyjności, co w jego ocenie gwarantuje prawidłowość toku postępowania karnego.
W uzasadnieniu powyższego zarzutu skarżący wskazuje, że z zaskarżonych przepisów wprost wynika, iż wniosek o wyłączenie prokuratora musi być rozpoznany przez prokuratora nadzorującego postępowanie lub bezpośredniego przełożonego. Z tej okoliczności skarżący wywodzi niemożność oparcia wyłączenia na analizie merytorycznej jego podstaw. Naruszenie przysługujących mu praw uzasadnia także faktem nierozpoznania przez Prokuratora Generalnego wniosku o wyłączenie Prokuratora Apelacyjnego w Lublinie. W jego ocenie obowiązkiem Prokuratora Generalnego było „zajęcie czytelnego stanowiska w tej sprawie i wydanie stosownego postanowienia obejmującego swoim zakresem przedmiotowym wszystkie okoliczności opisane w pierwotnym wniosku zainteresowanego”. Z uzasadnienia skargi in fine wynika ponadto, że skarżący uważa, iż działania Prokuratora Generalnego w zakresie wyłączania podległych mu prokuratorów powinny podlegać kontroli sądu jako organu drugiej instancji „zgodnie z duchem art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 5 maja 2011 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej, m.in. przez dokładne określenie sposobu, w jaki zaskarżone przepisy naruszają wskazane w skardze konstytucyjne prawa lub wolności, oraz wyjaśnienie, czy od postanowień odmawiających uwzględnienia wniosków o wyłączenie prokuratorów został wniesiony środek odwoławczy.
W piśmie procesowym nadesłanym w odpowiedzi na zarządzenie sędziego TK skarżący wniósł o zbadanie przez Trybunał Konstytucyjny legalności działań Prokuratury Apelacyjnej w Lublinie i Prokuratora Generalnego. Uzasadniając swój wniosek, skarżący wskazał, iż odmowa wyłączenia prokuratorów była sprzeczna z zasadami praworządności i równego traktowania. O zasadności tego zarzutu świadczyć ma okoliczność, że decyzje te nie zawierały pouczenia dla skarżącego o możliwości ich zaskarżenia. Zdaniem skarżącego zasada zaufania obywatela do prawa wymaga, aby w tym zakresie istniała możliwość sądowej kontroli decyzji prokuratorów. Hierarchiczne podporządkowanie prokuratorów stwarza specyficzną sytuację procesową i faktyczną, w której zwierzchnik decyduje o wyłączeniu swojego podwładnego, i jednocześnie ocenia go w konkretnej sprawie. Pozbawia to skarżącego prawa do sądowej kontroli decyzji organów procesowych w sytuacji oczywistej zależności pomiędzy organami prokuratury różnego szczebla.
Skarżący stwierdził ponadto, że postanowienia o odmowie uwzględnienia wniosków o wyłączenie prokuratorów nie były zaskarżone, ponieważ na takie postanowienia zażalenie nie przysługuje.

Postanowieniem z 22 listopada 2012 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej. Podstawą odmowy było stwierdzenie przez Trybunał, że art. 176 ust. 1 Konstytucji nie stanowi w tej sprawie adekwatnego wzorca kontroli konstytucyjności zaskarżonych przepisów. Ponadto Trybunał wskazał, że skarżący skierował zarzuty de facto przeciwko luce w prawie.

W zażaleniu złożonym na powyższe postanowienie skarżący wniósł o uchylenie postanowienia o odmowie nadania skardze dalszego biegu. W uzasadnieniu podniesionych w zażaleniu zarzutów stwierdził, że Trybunał dowolnie przyjął, iż wniesiona skarga jest oczywiście bezzasadna, podczas gdy – zdaniem skarżącego – analiza stanu faktycznego i stanu prawnego pozwala na stwierdzenie jej zasadności. Ponadto skarżący podniósł, że instytucja określona w art. 47 i w art. 48 k.p.k. nie dotyczy Prokuratora Generalnego, gdy podejmuje on w konkretnej sprawie nietrafne decyzje. Skarżący wskazuje także, że złożenie wniosku o wyłączenie prokuratora powinno skutkować jego automatycznym wyłączeniem, tak jak ma to miejsce w przypadku wniosku o wyłączenie sędziego. W jego ocenie zastępcę Prokuratora Generalnego powinien wyłączyć bezpośredni przełożony, a więc jedynie Prokurator Generalny.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarżący błędnie przyjmuje, że podstawę odmowy nadania dalszego biegu wniesionej przez niego skardze stanowiła oczywista bezzasadność przedstawionych w niej zarzutów. Analiza zaskarżonego postanowienia Trybunału Konstytucyjnego prowadzi do jednoznacznego wniosku, że odmowa nadania dalszego biegu była uzasadniona niewskazaniem konstytucyjnego prawa podmiotowego lub konstytucyjnej wolności, które doznały naruszenia na skutek wydania orzeczenia na podstawie kwestionowanych przepisów. Wprawdzie skarżący we wniesionej skardze powołał się na naruszenie prawa wynikającego z art. 176 Konstytucji, jednakże Trybunał uznał ten wzorzec kontroli za nieadekwatny. Sprawa skarżącego, w związku z którą wniósł on skargę konstytucyjną, dotyczyła bowiem wyłączenia prokuratorów z prowadzenia lub nadzorowania postępowania przygotowawczego, o czym rozstrzyga zasadniczo prokurator nadrzędny, nie zaś sąd. Trybunał zwrócił ponadto uwagę na okoliczność, że zarzuty wysunięte we wniesionej skardze dotyczyły albo stosowania prawa, albo braku możliwości zaskarżenia rozstrzygnięć wydanych na skutek rozpoznania wniosku o wyłączenie prokuratora. Żaden z zaskarżonych przepisów nie reguluje kwestii zażalenia na wskazane powyżej rozstrzygnięcia, dlatego Trybunał przyjął, iż w tym zakresie skarga konstytucyjna była skargą na lukę w prawie.
We wniesionym zażaleniu brak jest jakiegokolwiek odniesienia do wskazanych powyżej przesłanek odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Skarżący koncentruje się w nim na wykazaniu istnienia potrzeby merytorycznego rozpatrzenia przedstawionej przez niego sprawy. Jednakże z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak też z przepisów ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), jednoznacznie wynika, że merytoryczne rozpoznanie skargi zostało uzależnione od spełnienia licznych przesłanek. W przypadku, w którym te przesłanki nie zostały spełnione, Trybunał – zgodnie z brzmieniem art. 36 ust. 3 ustawy o TK – wydaje postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu. Kwestia merytorycznej zasadności wysuniętych w skardze zarzutów pozostaje wówczas poza zakresem badania przez Trybunał Konstytucyjny.

Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny uznał za w pełni uzasadnione postanowienie z 22 listopada 2012 r. o odmowie nadania dalszego biegu analizowanej skardze konstytucyjnej i nie uwzględnił zażalenia złożonego na to postanowienie.






3