Pełny tekst orzeczenia

323/4/B/2013


POSTANOWIENIE

z dnia 31 stycznia 2013 r.
Sygn. akt Ts 158/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Leon Kieres,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej R.S. w sprawie zgodności:
art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 17 sierpnia 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843, ze zm.) z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,


p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 13 maja 2011 r. R.S. (dalej: skarżący) kwestionuje zgodność art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 17 sierpnia 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843, ze zm.; dalej: ustawa o skardze na przewlekłość) z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Skarga została sformułowana w związku z następującym stanem faktycznym. Skarżący złożył skargę na przewlekłość postępowania toczącego się przed Sądem Okręgowym Warszawa-Praga w Warszawie pod sygnaturą V K 224/07. Postanowieniem z 16 lipca 2010 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie – Wydział II Karny (sygn. akt II S 41/10) pozostawił skargę bez rozpoznania. W uzasadnieniu sąd powołał się na zaskarżony przepis oraz orzeczenie Sądu Najwyższego, z których wynika, że termin do wniesienia skargi na przewlekłość jest zachowany, jeśli skarga została wniesiona na etapie postępowania, którego dotyczy. Etap postępowania, którego skarga dotyczyła, zakończył się jednak przed wniesieniem przez skarżącego skargi na jego przewlekłość, co uniemożliwiło jej merytoryczne rozpoznanie.
Skarżący podnosi, że zaskarżony przepis narusza art. 45 ust. 1 Konstytucji, który przyznaje każdemu prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. W przekonaniu skarżącego naruszenie tego prawa polega na braku możliwości weryfikacji, czy nastąpiła przewlekłość postępowania w sytuacji, gdy przed wniesieniem skargi na przewlekłość akta sprawy zostały przekazane sądowi innej instancji. Zdaniem skarżącego obywatele są zainteresowani rozpoznaniem całej sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, a nie tylko jej poszczególnymi etapami. Na podstawie ustawy o skardze na przewlekłość można przecież – jak podkreśla skarżący – domagać się nie tylko nakazania podjęcia czynności, lecz także odszkodowania (a zatem roszczenia majątkowego). Wynikający z zaskarżonego przepisu termin do złożenia skargi na przewlekłość jest zatem zbyt krótki jak na termin przedawnienia roszczenia majątkowego. Tak krótki termin może utrudnić stronom, które mieszkają daleko od sądu lub – tak jak skarżący – przebywają w zakładzie karnym, zapoznanie się z aktami w celu zweryfikowania, czy doszło do przewlekłości postępowania. Poza tym, skarżący wskazuje, że wniesienie skargi na przewlekłość na danym etapie postępowania może narazić stronę na nieprzychylność ze strony sądu. Okoliczność ta oraz kwestionowany termin do złożenia skargi na przewlekłość powodują, że strony często rezygnują z dochodzenia swoich praw w tym zakresie.
Zarządzeniem z 19 października 2012 r. sędzia Trybunału Konstytucyjnego wezwał skarżącego do usunięcia, w terminie 7 dni od daty doręczenia tego zarządzenia, braków formalnych skargi przez doręczenie odpisu postanowienia Sądu Rejonowego w Białej Podlaskiej, którym sąd ustanowił dla skarżącego pełnomocnika z urzędu do sporządzenia skargi konstytucyjnej w niniejszej sprawie (wraz z 4 kopiami) oraz podanie daty doręczenia skarżącemu postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie – II Wydział Karny z 16 lipca 2010 r. (sygn. akt II S 41/10). Pełnomocnik skarżącego odebrał zarządzenie 25 października 2012 r.
W piśmie z 31 października 2012 r. pełnomocnik skarżącego uzupełnił braki i podał, że postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie – II Wydział Karny z 16 lipca 2010 r. (sygn. akt II S 41/10) zostało doręczone skarżącemu 16 lipca 2010 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 1 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał Konstytucyjny bada, czy odpowiada ona określonym prawem wymogom. Zostały one zasadniczo uregulowane w art. 79 ust. 1 Konstytucji, a uszczegółowione w art. 46-48 ustawy o TK. Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o TK skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia.
Trybunał stwierdza, że złożona skarga nie spełnia warunków formalnych, co uniemożliwia nadanie jej dalszego biegu. Skarżący nie dochował bowiem trzymiesięcznego terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej, o którym stanowi art. 46 ust. 1 ustawy o TK.
Termin do wniesienia skargi konstytucyjnej rozpoczyna bieg z chwilą doręczenia skarżącemu ostatecznego rozstrzygnięcia (art. 46 ust. 1 ustawy o TK). W rozpatrywanej sprawie bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej rozpoczął się z chwilą doręczenia skarżącemu prawomocnego postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie – II Wydział Karny, tj. 16 lipca 2010 r.
W myśl art. 48 ust. 2 zdanie pierwsze ustawy o TK w razie niemożności poniesienia kosztów pomocy prawnej skarżący może zwrócić się do sądu rejonowego swojego miejsca zamieszkania o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej. Do czasu rozstrzygnięcia przez sąd wniosku nie biegnie termin określony w art. 46 ust. 1 ustawy o TK (art. 48 ust. 2 zdanie drugie ustawy o TK). Oznacza to, że termin do złożenia skargi konstytucyjnej ulega zawieszeniu w rozumieniu art. 121 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.) – zob. m.in. postanowienia TK z: 20 grudnia 2007 r., Ts 228/06, OTK ZU nr 6/B/2007, poz. 278 oraz 4 marca 2008 r., Ts 223/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 119. Z uwagi zatem na złożenie 2 sierpnia 2010 r. przez skarżącego wniosku o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy prawnego z urzędu do sporządzenia skargi konstytucyjnej bieg terminu do wniesienia skargi uległ w tym dniu zawieszeniu (tj. po upływie 17 dni).
Zgodnie z jednolitym orzecznictwem Trybunału zawieszony termin do wniesienia skargi konstytucyjnej biegnie dalej dopiero od momentu, od którego skarżący mógł potencjalnie skorzystać z udzielonej pomocy prawnej. Takim momentem jest wyznaczenie konkretnego adwokata lub radcy prawnego, do którego skarżący może zwrócić się o sporządzenie skargi konstytucyjnej (zob. m.in. postanowienie TK z 9 października 2006 r., Ts 91/06, OTK ZU nr 5/B/2006, poz. 247). W związku z powyższym w rozpatrywanej sprawie termin zaczął biec dalej 14 lutego 2011 r., kiedy to adwokatowi zostało doręczone zawiadomienie o wyznaczeniu go pełnomocnikiem w celu sporządzenia w imieniu skarżącego skargi konstytucyjnej. Złożenie skargi konstytucyjnej 13 maja 2011 r., a więc po upływie łącznie 105 dni, nastąpiło niewątpliwe z przekroczeniem trzymiesięcznego terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Okoliczność ta stanowi samodzielną podstawę odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej.
Niezależnie od powyższego skardze należało odmówić nadania dalszego biegu także z innej przyczyny. Zarzuty skargi konstytucyjnej muszą uprawdopodabniać niekonstytucyjność kwestionowanej regulacji, co oznacza konieczność wywiedzenia z zaskarżonych przepisów określonej normy, powołanie właściwych wzorców konstytucyjnych, zawierających podmiotowe prawa przysługujące osobom fizycznym, i – przez porównanie treści płynących z obu regulacji – wykazanie ich wzajemnej sprzeczności. Należy podkreślić, że jeżeli w sprawie nie doszło do naruszenia praw skarżącego lub nie potrafi on uprawdopodobnić przed Trybunałem tego naruszenia, merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej jest niedopuszczalne (zob. postanowienie TK z 13 lutego 2008 r., SK 05/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 19).
Skarżący zakwestionował zgodność z Konstytucją art. 5 ust. 1 ustawy o skardze na przewlekłość, zgodnie z którym skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania, wnosi się w toku postępowania w sprawie.
Skarżący nie uprawdopodobnił naruszenia przysługujących mu praw i wolności konstytucyjnych przez zaskarżony przepis. W uzasadnieniu zarzutu skarżący wskazuje, że po zakończeniu danego etapu postępowania roszczenie o nakazanie podjęcia czynności wprawdzie traci sens, ale wykluczenie przez zaskarżony przepis również możliwości dochodzenia roszczenia o naprawienie szkody spowodowanej przewlekłością jest niezgodne z Konstytucją.
Trybunał zauważa, że nie ma przeszkód prawnych, aby strona, która poniosła szkodę na skutek przewlekłego rozpoznania sprawy, dochodziła jej wynagrodzenia na ogólnych zasadach prawa cywilnego, także po prawomocnym zakończeniu sprawy (art. 16 ustawy o skardze na przewlekłość). Należy tylko podkreślić, że zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego (postanowienie SN z 27 czerwca 2008 r., sygn. akt III CZP 25/08, OSNC z 2009 r., nr 9, poz. 127) art. 16 ustawy o skardze na przewlekłość nie stanowi źródła roszczeń o naprawienie szkody wynikłej z przewlekłości postępowania; ich podstawą mogą być w szczególności art. 445 i art. 448 k.c., stosowane z uwzględnieniem orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczącego art. 6 ust. 1 i art. 41 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284). W związku z powyższym skarżący nie uprawdopodobnił, że zaskarżony przepis pozbawił go w rozpoznawanej sprawie możliwości weryfikacji, czy doszło do przewlekłości postępowania, a także dochodzenia z tym związanych roszczeń majątkowych.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.