Pełny tekst orzeczenia

84/1/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 20 lutego 2013 r.
Sygn. akt Ts 264/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Wojciech Hermeliński – przewodniczący
Andrzej Rzepliński – sprawozdawca
Marek Kotlinowski,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 2012 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Cezarego P.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 6 września 2011 r. Cezary P. (dalej: skarżący) wystąpił o stwierdzenie niezgodności art. 72 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.) z art. 31 ust. 3 w zw. z preambułą i art. 2 Konstytucji oraz art. 448 k.c. z art. 31 ust. 3 w zw. z preambułą, art. 2, art. 13 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Postanowieniem z 15 listopada 2012 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze. Trybunał stwierdził, że merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej w zakresie zarzutu niezgodności art. 448 k.c. z preambułą, art. 2, art. 13 i art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz zarzutu niezgodności art. 72 § 2 k.c. z preambułą i art. 2 Konstytucji jest niedopuszczalne ze względu na nieokreślenie prawa podmiotowego, które wynikałoby ze wskazanych wzorców konstytucyjnych (art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Ponadto, Trybunał uznał za oczywiście bezzasadny zarzut naruszenia przez art. 448 k.c. przysługującego skarżącemu prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji), co uniemożliwiło nadanie dalszego biegu skardze również w tym zakresie (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Na powyższe postanowienie skarżący złożył zażalenie, w którym domaga się uchylenia postanowienia o odmowie nadania jego skardze dalszego biegu oraz rozpoznania zażalenia w pełnym składzie na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy o TK. Zdaniem skarżącego Trybunał nie uzasadnił należycie, dlaczego „prawo do rzetelnego systemu prawnego” oraz „prawo do funkcjonowania w państwie, które nie stosuje praktyk komunistycznych” nie są prawami podmiotowymi, podlegającymi ochronie na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji. Skarżący twierdzi nadto, że art. 31 ust. 3 Konstytucji wyraża wolności i prawa obywatela, co znajduje odzwierciedlenie w umiejscowieniu tego przepisu w rozdziale poświęconym wolnościom i prawom jednostki. W zażaleniu skarżący ponownie nawiązuje do prezentowanego w skardze stanowiska, że art. 448 k.c. oparty jest na zasadzie praktyki społecznej, na podstawie której przyznawane jest zadośćuczynienie. Praktyka społeczna jako kryterium prawdy jest zaś, w przekonaniu skarżącego, centralnym pojęciem marksizmu-leninizmu. Skarżący uważa również, że „w treść art. 448 k.c. jest wpisana reguła procesowa – a mianowicie »przyznawanie« i stąd podniesienie art. 45 ust. 1 Konstytucji jako wzorca kontroli ma uzasadnienie”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ust. 4 w zw. z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w zw. z art. 36 ust. 6 i 7 ustawy o TK). Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada przede wszystkim, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo ustalił istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.
W niniejszej sprawie Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że kwestionowane postanowienie jest prawidłowe, a argumenty przytoczone w zażaleniu nie podważają ustaleń przedstawionych w tym orzeczeniu i dlatego nie zasługują na uwzględnienie.

2. Skarżący uważa, po pierwsze, że w kwestionowanym postanowieniu Trybunał nie wykazał, by „prawo do rzetelnego systemu prawnego” oraz „prawo do funkcjonowania w państwie, które nie stosuje praktyk komunistycznych”, nie stanowiły konstytucyjnie chronionych praw podmiotowych. Po drugie, zarzuca, że zażalenie winno być rozpatrywane w pełnym składzie – zgodnie z art. 25 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy o TK. Po trzecie, podnosi, że ze względu na umiejscowienie art. 31 ust. 3 w rozdziale II Konstytucji, zatytułowanym „Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela”, przepis ten może być samodzielnym wzorcem kontroli w postępowaniu zainicjowanym skargą konstytucyjną.

2.1. W postanowieniu TK z 23 stycznia 2002 r. (Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60) Trybunał wyjaśnił, że „nie są wykluczone sytuacje, kiedy skarżący z treści innych przepisów Konstytucji wyprowadzi nowe konstytucyjne prawa lub wolności odpowiadające rygorom, które muszą spełniać konstytucyjne prawa podmiotowe”. Skarżącego obciąża jednak obowiązek dokładnego określenia zarówno adresata konstytucyjnego prawa podmiotowego, jak i jego całej sytuacji prawnej powiązanej z możnością wyboru sposobu zachowania się (zob. też Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński, Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Warszawa 1999, s. 158-159). W rozpatrywanej sprawie skarżący nie dopełnił tego obowiązku, na co zasadnie zwrócił uwagę Trybunał w zaskarżonym postanowieniu.
Trybunał podkreśla też, że z art. 79 ust. 1 Konstytucji wynika, iż tylko konstytucyjne prawa lub wolności albo obowiązki podlegają ochronie za pomocą skargi konstytucyjnej. Skarżący winien zatem wykazać, że prawo podmiotowe, o którego ochronę wystąpił na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji, ma swoje źródło w przepisach Konstytucji (art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK). Nie wystarczy jednak, czego nie dostrzega skarżący, przywołanie dowolnego przepisu Konstytucji bez jednoczesnego wyjaśnienia, jaka jest treść prawa podmiotowego wywodzonego z tego przepisu.

2.2. Trybunał zaznacza, że nie zachodzą przesłanki uzasadniające rozpatrzenie wniesionego zażalenia w pełnym składzie na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy o TK. Niniejszy skład orzekający – z przedstawionych powyżej powodów – nie zamierza bowiem odstąpić od poglądu prawnego wyrażonego w postanowieniu z 23 stycznia 2002 r. (Ts 105/00).

2.3. Trybunał stwierdza, że nietrafny jest pogląd skarżącego, zgodnie z którym art. 31 ust. 3 Konstytucji wyraża samodzielnie prawa lub wolności, które podlegałyby ochronie w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji. Przepis ten określa zasadę proporcjonalności i dopiero w zestawieniu z innym przepisem konstytucyjnym może stanowić wzorzec kontroli w postępowaniu ze skargi konstytucyjnej (zob. przywołane powyżej postanowienie z 23 stycznia 2002 r., sygn. Ts 105/00 oraz L. Garlicki, komentarz do art. 31 Konstytucji, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, tom III, red. L. Garlicki, Warszawa 2003, s. 28). Skarżący w złożonym zażaleniu, inaczej niż we wniesionej skardze, prawidłowo powiązał zatem art. 2 z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Nadal nie wyjaśnił jednak, jaką treść ma prawo podmiotowe, które miałoby wynikać z art. 2 Konstytucji, i które miałoby zostać przez ustawodawcę nieproporcjonalnie ograniczone (art. 31 ust. 3 Konstytucji). Z tych względów podstawy odmowy nadania dalszego biegu skardze nie zostały wzruszone.

2.4. Mając powyższe na uwadze Trybunał uznaje, że zażalenie nie dostarczyło argumentów, które podważyłyby podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze w zakresie, w jakim skarżący domagał się kontroli zaskarżonych przepisów z preambułą, art. 2, art. 13 i art. 31 ust. 3 Konstytucji.

3. Skarżący uważa, że art. 448 k.c., ze względu na to, że nie wprowadza kryteriów przyznawania zadośćuczynienia, jest sprzeczny z przysługującym skarżącemu prawem do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji).

3.1. Trybunał przypomina, że na treść prawa do sądu składają się w szczególności: prawo dostępu do sądu, tj. prawo uruchomienia procedury przed sądem – organem o określonej charakterystyce (niezależnym, bezstronnym i niezawisłym), w tym: prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności; prawo do wyroku sądowego, tj. prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia danej sprawy przez sąd oraz prawo do wykonania wyroku sądowego, tj. prawo do efektywnego zaspokojenia uprawnionego w postępowaniu sądowym, a także prawo do odpowiedniego ukształtowania ustroju i pozycji organów rozpoznających sprawy (zob. w szczególności wyroki TK z 24 lutego 2003 r., K 28/02, OTK ZU nr 2/A/2003, poz. 13; 27 maja 2008 r., SK 57/06, OTK ZU nr 4/A/2008, poz. 63; 18 lutego 2009 r., Kp 3/08, OTK ZU nr 2/A/2009, poz. 9; 7 grudnia 2010 r., P 11/09, OTK ZU nr 10/A/2010, poz. 128).
Skarżący w zażaleniu nie wyjaśnił jednak, który z elementów prawa do sądu został naruszony przez art. 448 k.c. Trybunał ponownie zaznacza, że „kryteria”, do których w zażaleniu odwołuje się skarżący, mają charakter materialnoprawny. Prawidłowo więc art. 45 ust. 1 Konstytucji został uznany za wzorzec nieadekwatny do oceny opisanego przez skarżącego naruszenia. Z drugiej strony, w złożonej skardze konstytucyjnej naruszenie prawa do sądu skarżący wiąże z „dowolnością” orzekania o zadośćuczynieniu. Zarzut ten mógłby ewentualnie być skierowany przeciwko przepisom proceduralnym, które nie stanowią jednak przedmiotu wniesionej skargi konstytucyjnej.

3.2. W świetle przedstawionych okoliczności Trybunał stwierdza, że zażalenie nie dostarcza argumentów przemawiających za odmienną oceną zarzutu naruszenia art. 45 ust. 1 Konstytucji przez art. 448 k.c. Tym samym, w ocenie Trybunału, zarzut ten pozostaje oczywiście bezzasadny (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 Konstytucji).

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił zażalenia.