Pełny tekst orzeczenia

186/2/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 24 kwietnia 2013 r.

Sygn. akt Ts 278/11



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Stanisław Rymar – przewodniczący

Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz – sprawozdawca

Maria Gintowt-Jankowicz,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 2012 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Hanny P.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



1. W sporządzonej przez radcę prawnego skardze konstytucyjnej Hanny P. (dalej: skarżąca), wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 23 września 2011 r. (data prezentaty), zarzucono niezgodność art. 16 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361, ze zm.; dalej: u.k.w.h.) z art. 2, art. 21 oraz art. 64 ust. 2 i 3 Konstytucji.

W ocenie skarżącej art. 16 u.k.w.h. „jest niezgodny z art. 2 Konstytucji RP z 1997 r., statuującym Rzeczpospolitą Polską jako demokratyczne państwo prawne, a wydane na jego podstawie postanowienie prawomocne kończące postępowanie wieczystoksięgowe w omawianej sprawie (…) narusza równą dla wszystkich ochronę podmiotowego prawa własności (współwłasności), gwarantowaną w art. 21 Konstytucji RP, a także narusza art. 64 p. 2 [powinno być: art. 64 ust. 2 – przyp. TK] Konstytucji RP, narusza również istotę prawa własności poprzez niemożność wykonywania, nie dość że praw właścicielskich, to jeszcze ujawnienia w księgach wieczystych opartej na tych prawach ekspektatywy maksymalnie ukształtowanej do czasu wygaśnięcia (czy też przeniesienia) tych praw, co narusza art. 64 p. 3 [powinno być: art. 64 ust. 3 – przyp. TK] Konstytucji RP, a więc niezgodny jest także z wyżej wymienionymi normami konstytucyjnymi”, ponieważ „wobec braku klarownego brzmienia przepisu art. 16 u.k.w.h., który byłby zgodny z konstytucyjną definicją własności jest to orzeczniczy mozół namiastkowy, który ze względu na fragmentaryczność i niespójność, z góry skazany jest na ryzyko rozstrzygnięć dowolnych i pozakonstytucyjnych, albowiem niesposób pogodzić wymogów doktrynalnych państwa »robotników, chłopów i twórczej inteligencji« z wymogami współczesnego państwa prawa, które nadaje podstawowym swobodom i wolnościom, do których należy instytucja prawa własności – należytą i zgodną z prawem rangę”.

W uzasadnieniu skargi wskazano także, że przyjęta przez sądy orzekające w sprawie skarżącej wykładnia art. 16 u.k.w.h. odbiega od poglądu prawnego przedstawionego przez P. Sicińskiego w artykule Ujawnianie w księgach wieczystych praw i roszczeń dotyczących gruntów na obszarze m.st. Warszawy, opartych na przepisach dekretu z 26 października 1946 r., „Rejent” 2002, nr 10, s. 116-128.



2. W sporządzonym przez radcę prawnego piśmie procesowym, wniesionym do Trybunału Konstytucyjnego 8 czerwca 2012 r. (data nadania) w następstwie zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 16 maja 2012 r. (doręczonego pełnomocnikowi skarżącej 31 maja 2012 r.), skarżąca przytoczyła poglądy doktryny dotyczące art. 126 k.c., konkludując, że „[z]astosowany art. 16 [u.k.w.h.] w interpretacji Sądu narusza jej prawo własności gwarantowane przez Konstytucję”. Do pisma zostały dołączone kopie odpisów postanowienia referendarza sądowego w Sądzie Rejonowym dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie – X Wydział Ksiąg Wieczystych z dnia 25 marca 2010 r. (Nr Dz. Kw WA4M/26563/09 – KW nr WA4M/00094445/1) oraz postanowienia Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie – X Wydział Ksiąg Wieczystych z 24 maja 2010 r. (Nr Dz. Kw WA4M/26563/09 – KW nr WA4M/00094445/1).



3. Postanowieniem z 15 listopada 2012 r. Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) – odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej ponieważ: po pierwsze – skarga uchybiała wymaganiom określonym dla pisma procesowego (art. 47 ust. 1 in principio ustawy o TK); po drugie – uzasadnienie skargi sprowadzało się wyłącznie do wymienienia art. 2, art. 21 oraz art. 64 ust. 2 i 3 Konstytucji jako wzorców kontroli, postawienia zarzutu niezgodności art. 16 u.k.w.h. ze wskazanymi przepisami konstytucyjnymi oraz do rozważań, których istotą była krytyka rozstrzygnięć merytorycznych wydanych w sprawie skarżącej, a przez to nie spełniało dyspozycji zawartej w art. 47 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o TK; po czwarte – skarżąca nie wykonała, wydanego w trybie art. 36 ust. 2 w związku z art. 49 ustawy o TK, zarządzenia sędziego TK w sprawie usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej, gdyż uzasadnienie pisma procesowego, wniesionego 8 czerwca 2012 r., nie zawierało żadnej argumentacji uzasadniającej postawione w petitum skargi zarzuty niekonstytucyjności art. 16 u.k.w.h.

Odpis tego postanowienia został doręczony pełnomocnikowi skarżącej 23 listopada 2012 r.



4. W sporządzonym przez radcę prawnego piśmie procesowym, wniesionym do Trybunału Konstytucyjnego 29 listopada 2012 r. (data nadania), skarżąca złożyła zażalenie na postanowienie Trybunału z 15 listopada 2012 r.

W uzasadnieniu zażalenia skarżąca podtrzymała argumentację przedstawioną w uzasadnieniu skargi konstytucyjnej oraz pisma procesowego, a także podniosła, że kwestionowany art. 16 u.k.w.h. stanowi „relikt” systemu polityczno-ustrojowego Polski sprzed 1989 r. i „drastycznie swoją ustawową treścią ogranicza prawo do przedłożenia i ujawnienia własności jako prawa rzeczowego w księgach wieczystych”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w związku z art. 36 ust. 6 i 7 w związku z art. 49 ustawy o TK). Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada przede wszystkim, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.



2. Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś odniesienie się do treści zażalenia musi zostać poprzedzone uwagami natury ogólnej, dotyczącymi zasady skargowości obowiązującej w postępowaniu przed polskim sądem konstytucyjnym. Zgodnie z art. 66 ustawy o TK Trybunał orzekając, jest związany granicami wniosku, pytania prawnego lub skargi. Zasada ta wymaga, aby sam skarżący określił akt normatywny lub jego część, które są przedmiotem postępowania. Trybunał nie może z urzędu rozszerzyć tak wskazanego przedmiotu kontroli. Istotne jest przy tym, że niemożność działania Trybunału ex officio zachowuje aktualność we wszystkich stadiach postępowania przed tym organem. Należy zatem przyjąć, że podmiot występujący z zażaleniem na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu sam określa granice, w ramach których sprawa podlega rozpoznaniu.

Niezwykle istotna jest przy tym funkcja, jaką pełni ten środek odwoławczy. Jak wynika z treści art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK na postanowienie w sprawie nienadania skardze dalszego biegu skarżącemu przysługuje zażalenie do Trybunału w terminie siedmiu dni od daty doręczenia postanowienia. Przedmiotem zażalenia jest wydane w ramach wstępnej kontroli postanowienie dotyczące oceny strony formalnej skargi. Ze względu na to, że w przepisie tym stanowi się o postanowieniu w sprawie nienadania dalszego biegu skardze, należy uznać, że zażalenie może odnosić się jedynie do przedstawionych przez Trybunał Konstytucyjny argumentów przemawiających za negatywną oceną strony formalnej skargi. Brak takiego odniesienia musi zostać każdorazowo oceniony jako niepodważenie zasadności argumentacji zawartej w zaskarżonym postanowieniu i skutkować będzie nieuwzględnieniem zażalenia (por. np. postanowienie TK z 31 października 2011 r., Ts 306/10, OTK ZU nr 5/B/2011, poz. 381).



3. Przystępując do oceny wniesionego przez skarżącą środka odwoławczego, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skarżąca w zażaleniu w nie odniosła się do żadnej z podstaw odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej wskazanych w postanowieniu z 15 listopada 2012 r. Sformułowana w zażaleniu argumentacja stanowi w dużej mierze powtórzenie treści skargi konstytucyjnej, co świadczy o niezrozumieniu przez pełnomocnika skarżącej istoty zarówno skargi konstytucyjnej, jak i zażalenia na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu. Skarżąca bowiem – oprócz podtrzymania argumentacji zawartej w uzasadnieniu skargi i pisma procesowego – ograniczyła się do ogólnikowej krytyki art. 16 u.k.w.h. jako – verba actoris – „reliktu” systemu polityczno-ustrojowego, obowiązującego w Polsce przed 1989 r. Tymczasem trafnie wskazał Trybunał w zaskarżonym postanowieniu, że podstawą odmowy nadania dalszego biegu analizowanej skardze konstytucyjnej było niewykonanie przez skarżącą dyspozycji art. 47 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o TK, gdyż nie uzasadniła ona zarzutu naruszenia art. 2, art. 21 oraz art. 64 ust. 2 i 3 Konstytucji przez kwestionowany przepis, a jedynie skupiła się na krytyce wydanych w jej sprawie rozstrzygnięć merytorycznych.



Z przedstawionych wyżej powodów Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 36 ust. 7 w związku z art. 49 ustawy o TK – postanowił jak w sentencji.